5. Wzrost i rozwój gospodarczy

5.1. Definicja wzrostu i rozwoju gospodarczego

Wzrost gospodarczy to proces ilościowego powiększania efektów globalnych (PKB, dochód narodowy itd.) w długim okresie, w ujęciu realnym, bez zmian struktury branżowej i charakterystyk jakościowych gospodarki. Rozwój gospodarczy to proces, w którym obok zmian ilościowych (powiększania efektów globalnych) zachodzą również zmiany jakościowe w gospodarce.

Zmianami jakościowymi, jakie towarzyszą rozwojowi gospodarczemu mogą być:

• ewolucja struktury branżowej gospodarki, powstanie nowoczesnych sektorów, schyłek innych,

• zmiana technologii wytwarzania i postęp techniczny, który z tej samej wielkości nakładów pozwala wytworzyć większe efekty,

• poprawa stopy życiowej ludności,

• zmniejszenie liczby osób o najniższych dochodach, żyjących na granicy ubóstwa,

• zmiana wzorców konsumpcji,

• poprawa zdrowotności społeczeństwa,

oraz wszystkie inne zmiany o charakterze jakościowym i pozytywnych skutkach dla gospodarki.

5.2. Parametry efektywnościowe gospodarki

Tabela 4. Definicja parametrów charakteryzujących efektywność gospodarki

Czynnik	KAPITAŁ (K)		PRACA (N)
		produktywność	kapitałochłonność	wydajność	pracochłonność
przeciętna
krańcowa

Y - oznacza wytworzone efekty (PKB)

Interpretacja wskaźników

• przeciętna produktywność (wydajność): jakie efekty otrzymujemy z jednostki nakładów?

• przeciętna kapitałochłonność (pracochłonność): jakich nakładów potrzeba do uzyskania jednostki efektu?

• krańcowa produktywność (wydajność): o ile zwiększą się efekty, jeżeli zaangażujemy dodatkową jednostkę nakładów?

• krańcowa kapitałochłonność (pracochłonność): o ile należy zwiększyć nakłady, aby uzyskać wzrost efektu o jednostkę?

5.3. Klasyfikacje czynników wzrostu gospodarczego

Tabela 5. Przykładowe klasyfikacje czynników wzrostu gospodarczego

Czynniki ilościowe (ekstensywne)	Czynniki jakościowe (intensywne)
zatrudnienie, kapitał	wydajność pracy, produktywność kapitału, postęp techniczno-organizacyjny, organizacja pracy, kwalifikacje
Czynniki osobowe	Czynniki rzeczowe
zatrudnienie i wydajność pracy	kapitał i produktywność kapitału
Czynniki bezpośrednie	Czynniki pośrednie
zatrudnienie, wydajność pracy i oszczędność w zużyciu surowców	inwestycyjne	pozainwestycyjne
		inwestycje i ich efektywność	postęp techniczno-organizacyjny

Do najważniejszych czynników wzrostu gospodarczego zalicza się kapitał, pracę i postęp techniczno-organizacyjny.

5.3.1. Od czego zależy wielkość kapitału w gospodarce?

Wielkość kapitału zależy od poziomu inwestycji, jakie dokonywane są w gospodarce. Wielkość inwestycji zależy zaś od możliwości inwestycyjnych, określanych przez wielkość dostępnych oszczędności oraz skłonności do inwestowania, która zależy m.in. stóp procentowych (niższe stopy skłaniają do inwestowania), obciążeń podatkowych (niższe podatki skłaniają do inwestowania), perspektyw rozwojowych gospodarki (koniunktury, konkurencyjności itp.).

Na strumień całkowitych oszczędności w gospodarce składają się strumienie oszczędności prywatnych (S_p), oszczędności publicznych (S_g) oraz oszczędności reszty świata (S_r). Jeżeli przyjmiemy następujące oznaczenia strumieni w gospodarce

F - transfer z sektora państwowego do prywatnego

B - odsetki od długu państwowego

T - podatki

V - dochody z czynników produkcji i płatności transferowe z zagranicy

C - konsumpcja

I - inwestycje

G - wydatki rządowe

NX - eksport netto (X-Q)

Y - produkt krajowy brutto (C+I+G+NX)

to możemy wyrazić poszczególne strumienie oszczędności jako

S_p = Y + V + F + B - T - C

S_g = T - F - B - G

S_r = - NX - V

Po zsumowaniu trzech strumieni oszczędności otrzymamy równość oszczędności i inwestycji:

S = S_p + S_g + S_r = I

Ponieważ oszczędności prywatne są zawsze dodatnie, zaś oszczędności państwa (wynik budżetu) oraz oszczędności reszty świata mogą być dodatnie lub ujemne, to możemy mieć do czynienia z czterema możliwymi sytuacjami:

Tabela 6. Oszczędności a możliwości inwestycyjne gospodarki

	deficyt budżetowy Sg < 0	nadwyżka budżetowa Sg > 0
deficyt obrotów bieżących NX<0 Sr >0	a) Sp + Sr = I + Sg	b) Sp + Sg + Sr = I
nadwyżka obrotów bieżących NX >0 Sr<0	c) Sp = I + Sg + Sr	d) Sp + Sg = I + Sr

Polska gospodarka znajduje się obecnie w sytuacji a), zaś naszym celem jest przejście w kierunku sytuacji b).

5.3.2. Od czego zależy produktywność kapitału?

Produktywność kapitału zależy od struktury branżowej gospodarki, przeciętnych branżowych wskaźników kapitałochłonności i struktury podejmowanych inwestycji, a także sprawności procesu inwestowania. Efektywność inwestycji zależy od poziomu rozwoju gospodarczego. Istotną barierą wzrostu gospodarek rozwijających się jest konieczność dokonywania inwestycji w infrastrukturę, które są bardzo kapitałochłonne, ale tworzą niezbędne warunki do inwestowania w inne branże gospodarki. Zjawisko to określa się mianem komplementarności inwestycji.

Tabela 7. Średni współczynnik kapitałochłonności a poziom rozwoju gospodarki

Kraj rozwinięty	Kapitałochłonność branżowa	Inwestycje	Przyrost PKB
Przemysł (2-3)	2	60	30,0
Rolnictwo (6-10)	6	30	5,0
Infrastruktura (15-20)	20	10	0,5
RAZEM	2,8	100	35,5
Kraj rozwijający się	Kapitałochłonność branżowa	Inwestycje	Przyrost PKB
Przemysł (2-3)	2	20	10,0
Rolnictwo (6-10)	6	40	6,7
Infrastruktura (15-20)	20	40	2,0
RAZEM	5,4	100	18,7

5.3.3. Od czego zależy wielkość zatrudnienia w gospodarce?

Wielkość zatrudnienia w gospodarce zależy między innymi od:

• wielkości popytu na pracę (zgłaszanego przez pracodawców),

• wielkości podaży pracy (zgłaszanej przez pracobiorców),

• czynników demograficznych (struktura wiekowa, rozproszenie geograficzne itp.),

• poziomu wynagrodzeń w gospodarce,

• polityki socjalnej państwa (wysokość zasiłków, czas ich wypłacania, tydzień pracy itp.),

• mobilności kapitału ludzkiego (zdolność do zmiany miejsca pracy),

• kwalifikacji.

5.3.4. Od czego zależy produktywność pracy?

Produktywność pracy w gospodarce zależy między innymi od:

• technicznego uzbrojenia pracy i stosowanej technologii,

• kwalifikacji,

• organizacji pracy,

• systemu motywacyjnego,

• uwarunkowań kulturowych.

5.4. Tempo wzrostu Polski i Unii Europejskiej

Tabela 9. PKB i tempo wzrostu gospodarczego w wybranych gospodarkach

	PKB per capita, USD		Średnie tempo wzrostu 1990-1997
Gospodarka	wg kursu walutowego	wg parytetu siły nabywczej
Polska	3 702	6 663	5,1%
Grecja	11 354	13 856	1,7%
Hiszpania	13 566	15 941	1,6%
Niemcy	25 754	22 462	1,0%
USA	29 187	29 180	1,7%
Japonia	33 466	23 759	0,9%

Źródło: Rocznik statystyczny GUS 1998, s.675,678.

Ponieważ PKB per capita (na jednego mieszkańca) w Unii Europejskiej jest kilkakrotnie wyższy niż
w Polsce, istotne jest pytanie: kiedy polski PKB per capita osiągnie poziom gospodarek unijnych? Załóżmy, że Polska gospodarka będzie się rozwijać w tempie 3% (scenariusz pesymistyczny), 4% (scenariusz realistyczny) lub 6% rocznie (scenariusz optymistyczny), zaś Grecja (najbiedniejsze państwo UE), Hiszpania (poziom przeciętny UE) i Niemcy (czołówka UE) w średnim uzyskiwanym w latach 1991-1997 tempie (tabela 9). Wtedy porównując wzrost PKB per capita (mierzony wg parytetu siły nabywczej) otrzymamy następujące wyniki:

Tabela 10. Kiedy polski PKB per capita osiągnie poziom Unii Europejskiej?

Tempo wzrostu gospodarek		Polska
				3%	4%	6%
Grecja	1,7%	2055	2030	2015
Hiszpania	1,6%	2061	2034	2018
Niemcy	1,0%	2059	2039	2022

Źródło: obliczenia własne.

MAKROEKONOMIA • Materiały do ćwiczeń

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

Mariusz Kicia <[e-mail]> http://www.kicia.hg.pl 24

---