Stawki podatku VAT w 2010 r.
Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o VAT, podstawowa stawka podatku wynosi 22%. Dla pewnych towarów i usług ustawodawca przewidział jednak niższe stawki podatkowe (7%, 3%, 0%) oraz zwolnienie z opodatkowania, które traktowane jest w praktyce jak jeszcze jedna stawka podatkowa.
Zasadą jest, iż w sytuacji gdy dany towar lub usługa nie są wymienione w przepisach szczególnych ustawy o VAT lub rozporządzenia wykonawczego - jako podlegające obniżonej stawce VAT lub zwolnieniu z VAT - to przy ich sprzedaży należy zastosować stawkę podstawową 22%.
1. Zmiany w przepisach dotyczących stawek podatkowych
Zakres czasowy stosowania niektórych obniżonych stawek
Uwaga
W porównaniu do 2009 r. w bieżącym roku w obrocie krajowym utrzymane zostały wszystkie preferencyjne stawki podatku VAT. Zmianie uległ jedynie termin obowiązywania obniżonych stawek VAT na niektóre towary i usługi.
Do końca 2009 r. preferencyjne stawki VAT wymienione w obowiązującym w tym okresie rozporządzeniu z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie VAT - nie miały ograniczeń czasowych. W aktualnym rozporządzeniu (z 24 grudnia 2009 r.) nastąpiła w tym zakresie zmiana.
Część przepisów została umieszczona w rozdziale 12 (§ 37-39) zatytułowanym „Czasowe obniżenie stawek podatku do wysokości 7%, 3% oraz 0% oraz warunki stosowania obniżonych stawek”.
W rozdziale tym umieszczono zapisy uprawniające do stosowania w okresie do 31 grudnia 2010 r. obniżonych stawek:
7% - w stosunku do robót budowlano-montażowych oraz remontów i robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budownictwa mieszkaniowego oraz dostawy obiektów budownictwa mieszkaniowego (poprzednio stawka ta wynikała z obowiązującego bezterminowo § 6 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia z dnia 28 listopada 2008 r.),
3% - w stosunku do trzmieli, stawonogów i nicieni (poprzednio § 7 rozporządzenia z dnia 28 listopada 2008 r.),
0% - w stosunku do dostaw w kraju, wewnątrzwspólnotowego nabycia i importu książek i czasopism specjalistycznych (poprzednio § 9 ust. 1 pkt 10 i 11 rozporządzenia z dnia 28 listopada 2008 r.).
Zmiany w zakresie stosowania stawki 0% w obrocie z zagranicą
Uwaga
W związku z nowelizacją ustawy o VAT dotyczącą zmiany miejsca świadczenia usług w obrocie z zagranicą, zmianie uległ też zakres stosowania stawki 0%.
Literalnie brzmienie art. 83 ustawy o VAT, nie uległo zmianie, ale stosowanie stawki 0% na podstawie tego przepisu uzależnione jest od miejsca siedziby, miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności usługobiorcy.
Jeśli chodzi o stawkę 0% w transporcie międzynarodowym, to zmienił się zakres jej stosowania. Do końca 2009 r. w sytuacji gdy polski podatnik świadczył usługi transportu międzynarodowego, przysługiwało mu prawo do stosowania stawki 0% na odcinku krajowym. Pozostała część transportu nie podlegała opodatkowaniu w Polsce. Obecnie, jeśli usługa transportu międzynarodowego świadczona jest na rzecz polskiego nabywcy, wówczas usługodawca do całej wartości usługi ma prawo stosować stawkę 0%. Jeśli usługa ta świadczona jest na rzecz podatnika unijnego lub podatnika z kraju trzeciego - podlega opodatkowaniu poza terytorium kraju, a jeśli jest świadczona na rzecz osoby fizycznej - podlega opodatkowaniu w krajach, w których odbywa się transport z uwzględnieniem pokonanych odległości.
Nowe regulacje (§ 8 ust. 1 pkt 3) wprowadzono odnośnie stosowania stawki 0% dla usług transportu towarów świadczonych na rzecz podatnika w rozumieniu art. 28a ustawy, posiadającego na terytorium kraju siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub stałe miejsce prowadzenia działalności, jeżeli transport ten wykonywany jest w całości poza terytorium kraju:
a) z miejsca wyjazdu (nadania) na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) poza terytorium Wspólnoty, lub
b) z miejsca wyjazdu (nadania) poza terytorium Wspólnoty do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju.
Brak tego przepisu doprowadziłby do sytuacji, w której usługi te opodatkowane byłyby stawką 22%.
Ponadto na mocy § 8 ust. 1 pkt 11 wprowadzono nową regulację dotyczącą stosowania stawki 0% na usługi świadczone przez pośredników działających w imieniu i na rzecz osób trzecich, jeśli pośredniczą oni w transakcjach dokonywanych poza terytorium Wspólnoty.
Nowe zwolnienie wynikające z rozporządzenia w sprawie VAT
Oprócz obowiązujących w 2009 r. zwolnień określonych w § 13 poprzednio obowiązującego rozporządzenia w sprawie VAT, w § 12 obecnego rozporządzenia uzupełniono listę o zwolnienie przysługujące w przypadku importu paliwa zwolnionego od cła na podstawie przepisów celnych, przewożonego w standardowych zbiornikach statków powietrznych lub jednostek pływających.
Warunkiem zastosowania zwolnienia, o którym mowa, jest wykorzystanie paliwa tylko przez ten środek transportu, w którym zostało ono przywiezione, nieusuwanie paliwa ze zbiorników oraz jego nieodstępowanie.
2. Przepisy regulujące zakres stosowania obniżonych stawek oraz zwolnień z VAT
W 2010 r. stawki oraz zwolnienie z podatku określone są w następujących przepisach:
w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535 ze zm.):
art. 41 i załącznik nr 3,
art. 43 do art. 82 i załączniki nr 4 oraz nr 7,
art. 83 ust. 1 i załącznik nr 8,
art. 114 ust. 1,
art. 119 ust. 7-8,
art. 120 ust. 2 i 3,
art. 122,
art. 129 ust. 1;
w ustawie z dnia 11 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 74, poz. 444 ze zm.) - art. 2 i załącznik;
w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2009 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 224, poz. 1799):
§ 6 i załącznik nr 1,
§ 7 ust. 1,
§ 8 do § 16,
§ 37 do § 39.
3. PKWiU jako podstawa stosowania zwolnień oraz obniżonych stawek
W aktualnej ustawie o VAT, nadal stosowana jest nieobowiązująca już dla potrzeb statystycznych Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług, wprowadzona rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 marca 1997 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz. U. nr 42, poz. 264 ze zm.). Natomiast w statystyce, ewidencji i dokumentacji oraz rachunkowości od dnia 1 stycznia 2009 r. obowiązuje już Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług wprowadzona rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29 października 2008 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (Dz. U. nr 207, poz. 1293 ze zm.).
Podstawą prawną do stosowania „starej” PKWiU jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie PKWiU (Dz. U. nr 222, poz. 1753). W myśl § 1 tego przepisu dla celów podatkowych, w tym dla celów opodatkowania podatkiem VAT, do dnia 31 grudnia 2010 r. stosuje się PKWiU wprowadzoną rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 marca 1997 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz. U. nr 42, poz. 264 ze zm.).
Być może w 2011 r. wprowadzone będą dość istotne zmiany w zakresie stosowania preferencyjnych stawek VAT na niektóre towary i usługi. Zmiany te planowane już były w 2009 r. a przedstawione zostały w projekcie ustawy z dnia 2 lipca 2009 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług. Nowelizacja ta nie weszła w życie od 1 stycznia 2010 r. i po drobnej korekcie nowy projekt zmian został przedstawiony 11 lutego 2010 r.
Celem tej nowelizacji jest dostosowanie przepisów ustawy o VAT do nomenklatury oraz symboli statystycznych Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług z 2008 r., co w efekcie spowoduje również zmianę stawek VAT na niektóre towary i usługi.
4. Projekt zmiany ustawy o VAT skutkujący częściową zmianą stawek i zwolnień
W projekcie proponuje się uchylenie obecnego załącznika nr 4 do ustawy, który zawiera wykaz usług zwolnionych od podatku i przeniesiono te regulacje do treści ustawy. Przy określaniu zakresu zwolnień, które dotychczas były ujęte w załączniku nr 4 odstępuje się od ich identyfikacji przy pomocy klasyfikacji statystycznych, określając ich zakres opisowo na podstawie prawa unijnego i krajowego oraz orzecznictwa sądów. Nowelizacja ta spowoduje pewne zmiany w zakresie zwolnień w porównaniu do zwolnień wynikających z załącznika nr 4. Zmiany te wymieniamy poniżej.
W zakresie usług opieki medycznej, zwolnieniu mają podlegać jedynie te usługi, których celem jest profilaktyka, zachowanie, ratowanie, przywracanie i poprawa zdrowia (świadczone przez uprawnione do tego podmioty). Nie będą natomiast zwolnione od podatku np. usługi badań genetycznych wykonywanych w celu stwierdzenia pokrewieństwa, które zdaniem Ministerstwa Finansów nie służą szeroko rozumianemu ratowaniu zdrowia.
W zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą, zwolnieniu od podatku mają podlegać usługi w zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą oraz dostawa towarów ściśle z tymi usługami związana wykonywane w formach i na zasadach określonych w przepisach o pomocy społecznej oraz w przepisach o systemie oświaty. Zwolnienie to dotyczyć będzie wszystkich jednostek organizacyjnych systemu oświaty, sprawujących opiekę nad dziećmi i młodzieżą (np. młodzieżowych ośrodków wychowawczych czy młodzieżowych ośrodków socjoterapii) oraz podmiotów sprawujących opiekę nad dziećmi i młodzieżą, działających na podstawie przepisów o pomocy społecznej (np. rodzin zastępczych).
Zwolnieniu podlegać będą podmioty sprawujące opiekę nad dziećmi w wieku od 0-3 lat, czyli żłobki, ale również podmioty sprawujące opiekę nad małymi dziećmi w ramach zwykłej działalności gospodarczej (np. w formie tzw. klubów malucha).
Świadczenie opieki polega także na zapewnieniu żywienia i dożywiania dzieciom i młodzieży korzystającym z kształcenia i wychowania w jednostkach organizacyjnych systemu oświaty, w sytuacji gdy jest to niezbędne dla prawidłowego kształcenia i wychowania w jednostkach organizacyjnych systemu oświaty.
W zakresie usług edukacyjnych, proponowane jest zwolnienie usług oraz dostawy towarów ściśle z takimi usługami związanej, świadczonych przez:
jednostki objęte systemem oświaty, w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, w zakresie kształcenia i wychowania (zwolnienie dotyczyłoby usług świadczonych przez wszystkie jednostki organizacyjne objęte systemem oświaty);
uczelnie, placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk oraz jednostki badawczo-rozwojowe;
w zakresie kształcenia na poziomie wyższym.
Zakres zwolnienia określony powyżej byłby nieco węższy w stosunku do obecnie obowiązującego zwolnienia z poz. 7 załącznika nr 4 do ustawy (usługi w zakresie edukacji).
Zwolnieniu mają podlegać usługi prywatnego nauczania świadczone przez nauczycieli, na poziomie przedszkolnym, podstawowym, gimnazjalnym, ponadgimnazjalnym i wyższym, (co odpowiada obecnemu przepisowi poz. 8 załącznika nr 4 do ustawy).
Zwolnienie z VAT dotyczyć będzie również usług kształcenia lub przekwalifikowania zawodowego (oraz świadczenia usług i dostawy towarów ściśle z tymi usługami związane), prowadzone w formach przewidzianych w odrębnych przepisach. W ramach tych usług będą mieściły się usługi polegające na nauce zawodu, m.in. staże lekarskie. Tego typu usługi podlegają zwolnieniu również obecnie, jako usługi w zakresie edukacji.
Przewidziano ponadto zwolnienie dla usług nauczania innych niż wymienione powyżej świadczonych przez podmioty, które uzyskały akredytację, stanowiącą potwierdzenie spełnienia określonych wymogów i zapewniania wysokiej jakości prowadzonego szkolenia w rozumieniu przepisów o systemie oświaty. Zwolnienie będzie dotyczyć wyłącznie usług objętych akredytacją.
W zakresie usług zakwaterowania w bursach, internatach i domach studenckich, planuje się ograniczenie zwolnienia tylko do osób wymienionych w tym przepisie.
W zakresie działalności wykonywanej przez organizacje powołane do realizacji celów o charakterze politycznym, związkowym, religijnym, patriotycznym, filozoficznym, filantropijnym lub obywatelskim, zwolnienie ma mieć szerszy zasięg niż obecnie, ponieważ obejmować ma również dostawę towarów. Zwolnienie dotyczy również świadczenia usług oraz dostawy towarów ściśle z nimi związanej, realizowanych przez kościoły.
W zakresie usług związanych ze sportem świadczonych przez kluby sportowe, związki sportowe oraz związki stowarzyszeń i innych osób prawnych, których celem statutowym jest działalność na rzecz rozwoju i upowszechniania sportu zwolnienie obowiązywać ma pod warunkiem, że:
są one konieczne do organizowania i uprawiania sportu lub organizowania i uczestniczenia w wychowaniu fizycznym,
świadczący te usługi nie mają na celu systematycznego dążenia do osiągania zysków, natomiast ewentualne zyski, będą przeznaczać wyłącznie na utrzymanie lub poprawę świadczonych usług,
są świadczone na rzecz osób uprawiających sport lub uczestniczących w wychowaniu fizycznym.
Zwolnieniu nie będą podlegać usługi związane z działalnością marketingową oraz reklamowo-promocyjną, wstępu na imprezy sportowe, usługi odpłatnego prowadzenia statków przeznaczonych do uprawiania sportu i rekreacji, usługi odpłatnego zakwaterowania związane ze sportem lub wychowaniem fizycznym, usługi wynajmu sprzętu sportowego i obiektów sportowych za odpłatnością, usługi sprzątania, odnowy itp.
W zakresie usług związanych z kulturą aktualnie obowiązujące zwolnienie ma być rozszerzone o dostawę towarów ściśle związanych z tymi usługami. Warunkiem stosowania zwolnienia jest spełnienie jednego z wymogów określonego przez ustawodawcę, a dotyczącego: osiągania zysków z tej działalności, wysokości pobieranych cen lub sposobu zarządzania działalnością w zakresie kultury.
W zakresie usług ubezpieczeniowych i finansowych proponowane jest wprowadzenie definicji opartych na obiektywnych kryteriach ekonomicznych, określających charakter oraz funkcjonowanie tych usług, niezależnych od rodzaju podmiotu świadczącego te usługi. Zwolnieniem objęte będą również - wyłączone na podstawie dotychczasowych przepisów ustawy - czynności udzielania pożyczek lombardowych, wykonywane przez podmioty inne niż banki.
Przedstawiona nowelizacja ma wejść w życie od 1 stycznia 2011 r.