TEMAT: CHARAKTERYSTYCZNE ELEMENTY GOTYCKIEGO WYSTROJU FASAD.
SKLEPIENIA GOTYCKIE
ELEMENTY WYSTROJU:
blenda - płytka wnęka w ścianie, o wykroju arkady lub okna, stosowana przede wszystkim w celach estetycznych, rzadziej do odciążenia ściany, często stosowana jako dekoracja szczytów, mogła być tynkowana na biało lub wypełniona malowanym maswerkiem imitującym laskowania okien.
czołganki (żabki) - detal ozdobny w kształcie pączków lub zwiniętych listków osadzonych na łodyżce i odchylających się na zewnątrz.
kwiatony: (zwieńczenie szczytu)także fleuron; detal architektoniczny w kształcie kwiatu o rozłożonych pączkach w otoczeniu zazwyczaj czterech liści na kilku poziomach często uzupełniany żabkami. Stanowił często zwieńczenie sterczyny, wimpergi, hełmu wieży, szczytu itp.
maswerk - geometryczny wzór odkuty z kamienia, używany do wypełnienia górnej części okna, rozety. Z początku niezbyt skomplikowany z czasem bogatszy, osiąga drobiazgowy, kapryśny bieg dający wrażenie ruchu.
pinakiel(fiala, sterczyna) - pionowy element dekoracyjny w postaci smukłej czworobocznej wieżyczki, zakończonej od góry ostrosłupem
wimperga - dekoracyjne, ażurowe wykończenie w kształcie trójkąta, wieńczące szczyt portalu albo okna. Wykonany z kamienia lub cegły. Pole trójkąta rzeźbione ślepym lub ażurowym maswerkiem lub gładkie. Krawędzie zdobione motywami dekoracyjnymi w kształcie zwiniętego liścia, zwanymi czołgankami\żabkami. Zwieńczony kwiatonem albo krzyżem.
okna: Bardzo dużych rozmiarów , otrzymują cały system cienkich prętów ciosowych, konstrukcyjnie koniecznych ze względu na wpięte między nimi witraże, ale wysoce artystycznie skomponowanych maswerk. Okna koliste przejęte ze stylu romańskiego ale znacznie większe i wspanialsze, ozdabiają fronty kościołów i katedr. Witraże osiągają szczyty rozwoju. Wzbogacane subtelniejszym profilowaniem i rzeźbą figuralną portale przysłaniano od góry wimpergą, zwieńczoną kwiatonem.
ściany szczytowe - o krawędziach stromych, towarzyszącym połaciom dachu, ozdabia się tzw. żabkami. Są to jakby pączki lub liście wyrastająca w równych odstępach z ciosowego obrażenia szczytu. Sam jego wierzchołek ozdabia kwiaton oparty na formie żabek. Krawędzie skośne ścian szczytowych budynku gotyckiego wykończone bywały schodkowo, blendowo lub sterczynowo. Elewację zdobiły ponadto pionowe, wąskie wnęki.
wierze sił - początkowo nakryte ciosowymi deszczykami, z czasem otrzymują piękne bogate zwieńczenia sterczynami sterczynami zwanymi też fialami lub pinaklami a nawet rodzajem kapliczek.
drzwi - bywają większe od romańskich. Portale kościołów są nawet pokaźnie szerokie, przedzielone w środku filarem ozdobionym figurą świętego.
Obramienie potraktowane jest schodkowo bardzo bogato wystrojone w
Tympanon - półkoliste lub ostrołukowe pole wypełniające przestrzeń między nadprożem a łukiem portalu, wypełnione zwykle dekoracją reliefową.
Materiały Budowlane : Rozpowszechniały się mury ceglane nie tynkowane o licach zdobionych ornamentem, o spiekanych na ciemny kolor cegłach
SKLEPIENIA: rozwój sklepień zwłaszcza krzyżowych, podwyższono sklepienia nadając im kształt ostrołukowy. Przez zastosowanie żeber i wprowadzanie coraz to drobniejszego podziału płaszczyzn pomiędzy żebrami uzyskano różne odmiany sklepień krzyżowo-żebrowych: sklepienie gwiaździste, sieciowe. Drobniejszy podział ułatwiał wykonanie sklepień, co przy przekrywaniu dużych przestrzeni było bardzo ważne. Po wprowadzeniu wysklepek uzyskano sklepienia kryształowe. Jednocześnie rozwinięto system podpór zapewniających stateczność sklepień wprowadzając przypory z łękami
1. Sklepienie krzyżowe - sklepienie zbudowane na planie kwadratu z dwóch, przenikających się sklepień kolebkowych, z których pozostawiono górne części sklepień. Podparte jest na czterech filarach lub słupach usytuowanych w wierzchołkach kwadratu (planu pomieszczenia). Podpory znajdują się pod przekątnymi powstającymi przez przecięcie się kolebek. Wzdłuż nich przenoszone są obciążenia. Sklepienie stosowane znacznie częściej niż klasztorne, pozwalało na swobodniejsze kształtowanie wnętrza.
2. Sklepienie krzyżowo-żebrowe - sklepienie krzyżowe o wyraźnie zaznaczonych łękach przez wymurowanie żeber w miejscu przenikania kolebek.
3. Sklepienie gwiaździste - lub żaglaste, w którym wprowadzono dodatkowy podział pól tworząc obraz gwiazdy. Najprostsze sklepienie gwiaździste powstaje, gdy zamiast żeber diagonalnych sklepienia krzyżowo-żebrowego wprowadzi się trójpromienie. Z czasem zaczęto wprowadzać dodatkowe żebra dzielące wysklepki, przez co powstawały bardziej skomplikowane układy zacierające podział na przęsła, zbliżone do sklepień sieciowych.
4. Sklepienie kryształowe - stosowane w późnym gotyku, w którym zrezygnowano z żeber a wysklepki sklepienne mają ostre krawędzie. Uzyskiwano w ten sposób powierzchnie złożone z licznych, małych wysklepek, na których gra światła tworzyła ciekawy efekt dekoracyjny.
5. Sklepienie wachlarzowe zbudowane jest na Łękach promieniście rozchodzących się z punktów podparcia - jednej lub kilku kolumn wewnątrz pomieszczenia., Sklepienie stosowane najczęściej w okresie późnego gotyku angielskiego (tzw. stylu pionowego).
6. Sklepienie sieciowe - sklepienie najczęściej kolebkowe, w którym wprowadzono krzyżujące się żebra. Żebra tworzą siatkę rombów. Sklepienie wprowadzono pod koniec gotyku.
7. Sklepienie trójdzielne, tzw. sklepienie piastowskie - sklepienie żebrowe występujące w okresie wczesnego gotyku na terenie Dolnego Śląska (np. we Wrocławiu w katedrze), Małopolski (np. w katedrze na Wawelu). Sklepienie takie zastosowano też w nawach bocznych katedry w Kwidzynie.
Charakteryzowało się podparciem żeber w wezgłowiu w pięciu punktach dla każdego pola (na jednej ścianie dwa, a na przeciwległej trzy). Żebra dzieliły przęsło na trzy pola, z których każde dzielone jest na trzy mniejsze tworząc w sumie dziewięć tarcz.
8. Sklepienie kotwione - Zazwyczaj sklepienie krzyżowe, a jego siły skośne powierza architekt kotwą stalowym lub spiżowym przecinający wnętrze w nieprzyjemny sposób. Konstrukcja skuteczna ale daleka od misternego mech. łęków oporowych. Spotykane we Włoszech.