2003-01-19
Historyczny rozwój pedagogiki
Pedagogia istnieje od początków ludzkości (świadczy o tym choćby obrzęd inicjacji u ludów pierwotnych). Zmieniały się tylko formy wychowania z rozwojem życia społecznego i kultury. Jednak refleksja nad wychowaniem zjawiła się późno w historii w czasach przełomowych, gdy stare formy wychowania przeżywały kryzys. Pierwszy problem wychowawczy postawili sofiści (urodzenie czy wychowanie decyduje o rozwoju człowieka? ); filozofowie greccy (Platon, Arystoteles, Epikur i inni) wyrażali poglądy na sprawę wychowania jako zastosowanie swych założeń pedagogicznych. Potem chrześcijaństwo rozwinęło zasady wychowawcze z podstaw wiary religijnej. Później w XVI w. protestantyzm wywołał nową falę myśli pedagogicznej jako krytykę lub obronę wychowania katolickiego. Nowe myśli o wychowaniu pojawiły się dopiero XVIII wieku (Oświecenie) wraz z powieścią J. J. Rousseau „Emil czyli o wychowaniu”.
Według Stefana Kunowskiego i wielu innych badaczy naukowy charakter nadał pedagogice z początkiem XIX wieku Herbart. Oderwał ją od filozofii, usystematyzował, oparł na etyce filozoficznej i tworzonej przez siebie psychologii. W tej pierwszej fazie rozwoju pedagogika jako nauka stała się technologią szkolnego uczenia
(tzw. szkoła herbartowska). Odmienny pogląd na początek pedagogiki jako nauki wyraża Bogdan Suchodolski : „Początki pedagogiki jako nauki wiążą się z działalnością J. A. Komeńskiego, który po raz pierwszy sformułował naukowe pytania dotyczące warunków skuteczności działań wychowawczych ze względu na naturę ludzką i rozwój społeczny”.
Pod koniec XIX wieku zjawiły się dwa kierunki w szkolnej pedagogice : indywidualizm pedagogiczny i socjologizm. Ze sporu między tymi kierunkami rozwinęła się nowa pedagogika eksperymentalna. Wiązała się ona z zastosowaniem metod przyrodniczych do badania zjawisk pedagogicznych (powstaje pierwsze laboratorium psychologiczne Wundta w 1879r). Pedagogika eksperymentalna nie wyjaśniała jednak celów wychowania tylko związki przyczynowe. W początkach XX w. nastąpił jej kryzys. Rozwinęło się nowe ujęcie naukowe pedagogiki normatywnej, która filozoficznie i od strony etyki zajęła się problemem celów wychowania. Wykorzystała ona do tego celu pokantowską filozofię człowieka (aksjologię). Nie doszło do zgody między pedagogami, istniało wiele koncepcji pedagogicznych: katolicka, protestancka, nacjonalistyczna, socjaldemokratyczna. Po II w.ś. nastąpił „zmierzch kierunków”. Powstaje „pedagogika czysta” badająca w naukowy sposób prawa rozwoju człowieka. Obecnie pedagogika dąży do syntezy w swej budowie.
Mówiąc o rozwoju naukowym pedagogiki należy wspomnieć o filozofach nie zajmujących się bezpośrednio działalnością wychowawczą, takich jak : F. Bacon, Kartezjusz, H. Spencer, W. Dilthey, Z. Freud i inni. Dopiero później w dziejach ich teoria znalazła poparcie w praktyce. Do grona tych ludzi Bogdan Suchodolski zalicza również K. Marksa, twierdząc : „Szczególne znaczenie uzyskała w dziejach pedagogiki filozofia K. Marksa, a zwłaszcza jego teoria człowieka jako istoty obiektywizującej się w społeczno-rewolucyjnej działalności, chociaż Marks nie uogólniał żadnych bezpośrednich doświadczeń z praktyki szkolnej”. Dla rozwoju dorobku naukowego pedagogiki duże znaczenie według Bogdana Suchodolskiego miały pewne zasady wypracowane w filozofii materialistycznej i idealistycznej XIX w., jak „odkrycie” : natury dziecka, dokonywane przez J. J. Rousseau, J. H. P e s t a l o z z i e g o, F. F r obla;
swoistej struktury procesu wychowania analizowanej przez W. H u m-boldta, J. Herbarta i W. Diltheya; aktywności wychowanka jako podstawy wychowania ukazanej przez J. Deweya; społecznego charakteru wychowania analizowanego przez E. Durkheima.
Bibliografia:
- „Pedagogika - podręcznik dla kandydatów na nauczycieli pod redakcją Bogdana Suchodolskiego”, PWN W-wa 1980, rozdział „Historyczny rozwój pedagogiki”, s.40
- „Podstawy współczesnej pedagogiki”, Stefan Kunowski Wydawnictwo Salezjańskie, W-wa 1993, rozdział „Rozwój naukowy pedagogiki”, s.35
Stefan Kunowski „Podstawy współczesnej pedagogiki” W-wa 1993 s. 35.
„Pedagogika - podręcznik dla kandydatów na nauczycieli pod redakcją Bogdana Suchodolskiego”, PWN W-wa 1980
„Pedagogika - podręcznik dla kandydatów na nauczycieli pod redakcją Bogdana Suchodolskiego”, PWN W-wa 1980