Teoria komunikowania masowego

1. Historyczny rozwój komunikowania (pięć stadiów wg Gobana - Klasa).

1) Era przedmedialna - znaki i sygnały, malowidła na ścianie, ogień, nie było mowy by był etap kształtowania się mowy.

2) Era mowy

3) Era pisma

4) Era druku

5) Era mediów

1450-55 Gutenberg -> początek ery medialnej.

Zjawisko kumulacji mediów - media współdziałają ze sobą np. wynalazek druku nie spowodował zaniku mowy, prasy.

2. Istota komunikowania masowego.

Komunikowanie masowe:

§ Interpersonalne - N-> O

§ Masowe - M -> M -> O

(`N' - nadawca, `O' - odbiorca, `M' - medium)

Komunikowanie masowe - to typ komunikowania społecznego, polegający na przekazywaniu za pomocą urządzeń technicznych jednolitych treści skierowanych do liczebnie wielkich anonimowych i zróżnicowanych społecznie rzesz odbiorców.

Treści przekazywane:

4są jawne tzn. publicznie dostępne

4docierają do odbiorcy szybko

4docierają w jednym mniej więcej czasie

4są dostępne i aktualne na ogół dość krótko

W swojej istocie komunikowanie masowe jest procesem (nie aktem jednorazowym, proces jest stały) masowej produkcji i d6strybucji przekazów przeznaczonych do masowej `konsumpcji'.

Przekazy (rodzaje):

è informacja - zawiera fakty, nie komentarze, odpowiada na pytania kto?, co?, gdzie?, kiedy?, dlaczego?, z jakim skutkiem?

è Publicystyka - zawiera komentarze do informacji, wyróżnić można: artykuł, felieton, reportaż, wywiad.

Przekazy są cykliczne i schematyczne.

Między N -> M -> O zachodzą ciągłe relacje, np.:

- czy nadawca jest obiektywny

Czy medium jest wiarygodny.

NADAWCA - jest to zorganizowana instytucja, ma urządzenia techniczne, ponosi wysokie nakłady do wytworzenia przekazów, ma wykwalifikowany personel.

ODBIORCA - jest anonimowy, liczebnie wielki, rozproszony (heterogeniczny).

MEDIUM - środek, pośrednia droga, mamy medium stare i medium nowe.

3. Cechy komunikowania interpersonalnego.

è Dokonuje się poprzez różne kanały czyli zmysły człowieka - przede wszystkim przez wzrok i słuch

è Spontaniczność i ulotność - brak utrwalania treści interakcji w tym procesie (jeśli się je utrwala - nagrywa - to jest to sytuacja wyjątkowa)

è Bezpośredniość i ciągłość sprzężenia zwrotnego - wymiana ról między N a O, możliwość korygowania wypowiedzi i żądania wyjaśnień

è Nieograniczoność pojemności kanałów komunikacyjnych - kanały medialne są ograniczone przez objętość gazety, czas emisji

è Akty komunikowania są źródła, nowych treści o różnym charakterze

è Naturalność procesu - umiejętności komunikacyjne nabywane są przez jednostkę w sposób nieformalny, naturalny zwykle od wczesnego dzieciństwa i nie są uczone przez wyspecjalizowane instytucje.

4. Typy niewerbalnych kanałów komunikacyjnych.

a) dźwiękowe czyli wokalne np. krzyk, śmiech, muzyka, tamtam

b) wizualne czyli wyraz twarzy, wymiana spojrzeń, gestykulacja, ruch ciała, ubiór, dystans między osobami (proksemika - nauka o dystansie między osobami)

c) zapachowe czyli woń ciała, wyczuwanie niebezpieczeństwa np. ulatniający się gaz

d) dotykowe czyli zetknięcie się ciał, pogłaskanie, uścisk dłoni

e) termiczne czyli ciepło, cielesne doznania

f) smakowe czyli związane ze zmysłem smaku

5. Poziomy (szczeble) komunikowania (wg McQuaila).

Piramida komunikowania McQuaila

Najwyższy poziom (mało aktów komunikowania)

> komunikowanie masowe

> komunikowanie instytucjonalne - instytucje między sobą

> komunikowanie grupowe - co najmniej 2 grupy społeczne

> komunikowanie interpersonalne - I typ kom. społ, potrzebne co najmniej 2 osoby

> komunikowanie intrapersonalne - czyli wew. Osobowe, człowieka z samym sobą, myśli, które nie wychodzą na zewnątrz

Najniższy poziom - dużo aktów komunikowania

Artycypowanie w komunikowaniu - tj. akt komunikowania np. kupowanie gazet i ich czytanie.

6. Teorie prasy (omawiane przez Kunczila) - sześć teorii.

a) Autorytarna - XVI do Xviii., zadaniem prasy jest wspieranie polityki rządu, istniały licencje i cenzura (Kuba, Korea).

b) Liberalna - Xviii., prasa powinna pełnić funkcję partnera do dyskusji, nie zaś znajdującego się w rękach władzy.

c) Odpowiedzialności społecznej - media jako czwarta władza, może przynosić zyski właścicielom albo tez społeczeństwu.

d) Sowiecka - nieobecność motywu zysku, prasa powinna budować państwo socjalistyczne (realny socjalizm).

e) Mediów na rzecz rozwoju - dotyczy państw III świata, media maja wspierać dekolonizację i rozwój III świata.

f) Demokratycznego uczestnictwa - odpowiedzialność społeczna, organ dyskursu społecznego, tworzenie horyzontalnych więzi społecznych, rozwój mediów.

7. Przedmiot nauki o komunikowaniu masowym - formuła Lasswella (pola ST.).

Podejście Lasswella do komunikowania doprowadziło do wydzielenia podstawowych zakresów badań nad komunikowaniem. Wychodząc od sformułowań amerykańskiego autora można wyodrębnić następujące części składowe badań nad komunikowaniem:

(a) analiza nadawcy (control analysis) > kto (dziennikarze+czynniki dysponentko-właścicielskie)

(b) analiza treści (content analysis) > co (analiza zawartości mediów, próba obiektywnego

opisu treści, zawartości, jakości)

(c) analiza środka (medium analysis) > przy użyciu jakiego kanału (uwarunkowania mediów:

polityczne, kulturowe, ekonomiczne)

(d) analiza odbiorcy (audience analysis) > do kogo (badanie publiczności)

(e) analiza efektów (effects analysis) > z jakim skutkiem (badanie efektów,wpływu mass mediów)

Klasyczne sformułowania Laswella, znane jako formuła Lasswella, określają podstawowe elementy procesu komunikowania: nadawcę (kto), treść tego, co jest przekazywane (co), kanał, odbiorcę (do kogo) i efekt komunikowania (z jakim skutkiem).

Efekt komunikowania można rozumieć dwojako. Po pierwsze, za skutek czynności komunikowania uznawana jest treść przekazanej przez nadawcę informacji; nim dotrze do odbiorcy, informacja ta może ulec w różnym stopniu zniekształceniom i zmianom (okoliczności, w których zachodzą zmiany lub zniekształcenia informacji, zostaną omówione w innym miejscu). W takim wypadku wprowadzane jest rozróżnienie pomiędzy informacją nadaną i informacją otrzymaną, lub, po prostu, pomiędzy informacją nadawcy i informacją odbiorcy.

8. Polscy i zagraniczni przedstawiciele nauki o komunikowaniu mas.

Lasswell, Lazarfeld, Merton, Burkardt, Wright, Tetelo, Blumer, Neumann

Polska:

1956 - rok przełomowy dla nauki o komunikowaniu

1958 - kwartalnik prasoznawczy

2000 - Warszawa, studia medioznawcze

Irena Tetelowska, Walery Pisarek -> Kraków

Pierwsza połowa lat 80 - Katowice, Józef Mądry

Kuśmierski

9. Nauka o komunikowaniu masowym a nauka (w sensie dyscypliny) - warunki powstawania.

Warunki powstania nauki:

a) przedmiot badań - zjawiska i procesy -> refleksja -> empiria -> teoria

b) metody i techniki badawcze za pomocą których usiłuje się opisać i zebrac dane na temat zjawisk i procesów, trzeba opracować metodologię - ogólne zasady postępowania badawczego.

Trzeba wytworzyć również język i terminologię a następnie pojęcia, definicje, teorię, nazwy.

c) ludzie zajmujący się daną dyscypliną, ludzie musza być kompetentni merytorycznie, później powstają

pewne zespoły instytuty, organizacje.

Nauka o komunikowaniu się ma charakter interdyscyplinarny:

- aspekty politologiczne, socjologiczne, psychologiczne, pedagogiczne, językoznawcze.

10. Metody i techniki badawcze stosowane w nauce o komunikowaniu masowym (medioznawstwo).

1) wywiad - treść badań (zwerbalizowane opinie, nastawienia, działania i postawy) zastosowanie (badanie komunikatorów, badania odbiorców i badania skuteczności)

2) analiza zawartości - treść badań (formy i treści wypowiedzi publicznych, opinie o wypowiedziach publicznych, analiza językowa wypowiedzi publicznych) zastosowanie (badania przekazów, mediów, komunikatów)

3) obserwacja - treść badań ( bezpośrednie zachowanie indywidualne i społeczne w naturalnej i sztucznej sytuacji) zastosowanie (badania komunikatorów, odbiorców i badania skuteczności).

4) Eksperyment - treść badań („zmanipulowane” zachowania indywidualne i społeczne w systemach naturalnych i sztucznych) zastosowanie (badania odbiorców skuteczności i mediów).

11. Komunikowanie masowe jako podsystem systemu społecznego.

K.m. jest zjawiskiem złożonym, przenika wiele dziedzin życia społecznego, k.m. jest pewnym systemem, tzn. między poszczególnymi mediami jako elementami systemu oraz między nimi i otoczeniem ustala się układ wielorakich związków i zależności. K.m. jest zatem z jednej strony swoistym systemem społecznie względnie samoistnym, z drugiej względnie odrębnym podsystemem w ramach szerszego suprasystemu państwa. (Obejmuje np. system polityczny, prawny, kultury,oswiaty.)

12. Cechy systemu medialnego (komunikowania masowego).

Cechy systemu medialnego:

- dynamiczny - zmienny i aktywny wobec otoczenia.

- wytwór historyczny - zaczął kształtować się na określonym etapie rozwoju historycznego (1661 gazeta Merkury)

- rezultat uwarunkowań społeczno-ekonomicznych.

- kształtowany na podstawie rozwiązywania sprzeczności w jego ramach, tzn podlega dialektyce (Hegel)

McQuail: rozbieżność między celami ekonomicznymi a publicystycznymi.

13. Struktura systemu medialnego (komunikowania masowego).

Stosunki między elementami k.m. tworzą jego strukturę, stosunki te przebiegają na różnych płaszczyznach i wielorako się zazębiają, należy brać pod uwage relacje dominujące (relacje dominujące i trwałe):

- polityczne: związki mediów z organizacjami władzy, partiami.

- prawne: normujące status mediów, uprawnienia, powinności, sposób działania.

- osobowe: polityka kadrowa, trb rekrutacji pracowników, podległość zawodowa.

- ekonomiczne:

Struktura k.m. ma mniej lub więcej oryginalny charakter w każdym państwie.

Dwa modele:

- model właściwy dla ustroju wolnorynkowego.

- model właściwy dla ustroju socjalistycznego.

Cechy strukturalne:

Charakter dominujących relacji:

SYSTEM WOLNORYNKOWY: relacje ekonomiczne i proawnoproceduralne o charakterze

rywalizacji

SYSTEM SOCJALISTYCZNY: relacje polityczne i personalne o charakterze

podporządkowania i współpracy.

Stopień spoistości (integracji struktury):

SYSTEM WOLNORYNKOWY: mała spoistość, duże rozczłonkowanie (silne odśrodkowe

tendencje dezintegracyjne)

SYSTEM SOCJALISTYCZNY: duża spoistość, niewielkie rozczłonkowanie, brak

odśrodkowych tendencji dezintegracyjnych).

System komunikowania masowego w żadnym państwie nie stanowi w pełni autonomicznej i suwerennej całości, zawsze jest integralną częścią suprasystemu społecznego.

Podsystemy społeczne tworzące otoczenie systemu komunikacyjnego:

- system polityczny, ekonomiczny, instytucji kulturalnych, ogół rzeczywistych bądź potencjalnych odbiorców mediów.

Określając zależności systemu k.m. od ustroju i szczebla rozwoju społecznego.

T. Gobonklaus, sformułował 3 prawa tych relacji:

a) prawo zależności środków k.m. od osiągniętego poziomu sił wytwórczych, który wyznacza ich szansę pojawienia się i upowszechniania.

b) prawo zgodności, charakteru własności mediów z charakterem stosunków produkcji (z formą własności środków produkcji).

Wyjątek -> dualistyczny system własności

c) prawo służebnej roli k.m. wobec bazy ekonomicznej i stosunków produkcji (model właściwy dla ustroju socjalistycznego).

14. Funkcje mass mediów wg klasyków (Lasswell, Lazarfeld, Merton).

Funkcie wg. Lasswell`a:

- obserwacja otoczenia celem dostrzegania pojawiających się w nim zagrożeń oraz możliwości które mogą wpływać na porządek wartości lub strukturę danego społeczeństwa.

- koordynowanie reakcji poszczególnych elementów społeczeństwa na zmiany w jego otoczeniu.

- przekazywanie dziedzictwa społecznego z pokolenia na pokolenie.

Merton, Lassalsweld:

2 funkcje 1 dysfunkcja

- funkcja nadawania statusu osobom, instytucjom i kwestiom publicznym.

- funkcja wzmacniania norm społecznych przez piętnowanie zachowań wobec nich dewiacyjnych.

- dysfunkcja narkotyzująca, polegająca na postępującym uzależnieniu odbiorców od środków przekazu, zastępują bezpośredni kontakt z rzeczywistością kontaktem sztucznym.

---