Wpływ postaw rodzicielskich na wychowanie dziecka
"Rodzina jest tym środowiskiem, która wywiera ogromny wpływ na rozwój społeczny i emocjonalny dziecka i od niej dziecko przejmuje wzorce i role społeczne. Wpływ ojca i matki jest rozległy, „oddziałuje na rozwój funkcji poznawczych dziecka, a później na jego osiągnięcia szkolne, na kształtowanie się jego równowagi uczuciowej i dojrzałości społecznej, na formułowanie obrazu samego siebie i stosunek do samego siebie oraz do grupy rówieśniczej”.
Stosunki panujące między rodzicami a dziećmi mają istotny związek z typami postaw rodzicielskich. „Postawa rodzicielska to tendencja do zachowania się w pewien specyficzny sposób wobec jakiejś osoby, sytuacji czy problemu.”
Prawidłowe postawy rodzicielskie wpływają korzystnie na rozwój społeczno - emocjonalny dziecka oraz na umiejętności, które są konieczne do dobrego współżycia i współdziałania w grupie rówieśniczej. Postawy rodzicielskie nieprawidłowe powodują, że dziecko nabędzie takich zachowań, które wpłyną na niego niekorzystnie, powodując często agresywność, konfliktowość lub zahamowanie, bierność, lękliwość, brak wiary w siebie, we własne możliwości, nieufność wobec innych ludzi.
Według Marii Ziemskiej postawy rodziców można podzielić na postawy niewłaściwe i właściwe.
Postawy niewłaściwe :
• postawa unikająca - charakteryzuje ją nadmierny dystans uczuciowy rodziców wobec dziecka, brak troski o dziecko, niezaspokajanie jego potrzeb
• postawa odtrącająca - to nadmierny dystans uczuciowy i jednocześnie dominacja rodziców pozostawienie dziecka samemu sobie, nieliczenie się z jego uwagami
• postawa zbyt wymagająca - zmuszająca , nadmierne skoncentrowanie się na dziecku oraz dominacja w postępowaniu wobec dziecka, stawianie dziecku często niewykonalnych zadań
• postawa nadmiernie chroniąca- nadmierne skoncentrowanie się na dziecku , ale z cechami uległości wobec niego, pobłażanie, osłanianie dziecka przed ujemnym wpływem otoczenia
Postawy właściwe:
• akceptacja dziecka - przyjmowanie go takim jakie ono jest, czuły stosunek do dziecka, udzielanie mu pomocy. Rodzice są życzliwi względem dziecka i są z niego zadowoleni. Kontakt z dzieckiem przynosi im radość i satysfakcję. Rodzice jednak zauważają i krytykują niewłaściwe postępowanie i zachowanie dzieci, nie przekreślają jednak jego osobowości.
• współdziałanie z dzieckiem - angażowanie się w czynności ważne dla dziecka , ale i angażowanie dziecka w zajęcia i sprawy dotyczące domu i rodziców Nie przedstawiają mu gotowych rozwiązań jedynie doradzają. Utrzymują stały kontakt z dzieckiem, śledzą uważnie wszystko, co wymaga ich interwencji.
• dawanie dziecku właściwej dla wieku rozumnej swobody - mimo, że przyznają dziecku dużą swobodę, potrafią utrzymać autorytet i kierować dzieckiem. Troszczą się o jego zdrowie i bezpieczeństwo, dążą do unikania fizycznych zagrożeń i emocjonalnych urazów.
• uznanie praw dziecka w rodzinie jako równych , bez przeceniania i niedoceniania jego roli. Kierują dzieckiem przez podsuwanie mu sugestii. Nie narzucają, nie wymuszają, lecz stosują także wyjaśnienia i tłumaczenia. Dziecko wie, czego oczekują od niego rodzice i wie, że te oczekiwania są na miarę jego możliwości.
Postawy obojga rodziców wobec dziecka nie bywają zawsze tego samego typu. Dużym problemem jest niezgodność i odmienność opinii drugiej osoby na temat wychowania dziecka. Jasne zasady postępowania pozwalają dziecku uporządkować otaczający świat oraz powodują, że czuje się bezpieczne. „Zdarza się, że u małżonków występują odmienne wzory postaw wychowawczych. Krzyżowanie się skrajnych postaw sprzyja powstawaniu nerwic dziecięcych”.
Ważnym elementem wychowania jest konsekwencja rodziców i tworzenie wspólnego frontu. Matka i ojciec są autorytetami dziecka i czasem żądają od niego przeciwnych, odmiennych i sprzecznych zachowań. Matka godzi się na coś, a ojciec zdecydowanie zabrania. Jak wtedy czuje się wtedy dziecko? Co myśli? Ma chaos w głowie i zastanawia się, kogo ma słuchać. Sprytny mały człowiek próbuje wtedy manipulować rodzicami, mówiąc, że tata właśnie mu na to pozwolił lub odwrotnie. Rodzice nie zdają sobie sprawy z następstw, jakie niosą wzajemne zaprzeczenia, kłócą się często podczas obecności dziecka. Ojciec, który krytykuje zachowania matki, podważając jej polecenia przekazuje komunikat swojemu dziecku „ wybieraj te opinie, które ci odpowiadają i które są dla ciebie korzystne".
Wspólne stanowiska rodziców powinny być ustalone nawet wtedy, gdy rodzice są po rozwodzie. Bywa tak, że rodzice próbują wykorzystać dzieci do rozgrywek między sobą i przy pomocy dzieci chcą sobie dokuczyć i pokazać, kto jest lepszy, zgadzając się na to, na co nie zgadza się druga strona. Dziecko chce ufać ojcu i matce, dostrzega, że panuje chaos i zamieszanie i nie wie, komu ma zaufać. W rezultacie myśli, że współżycie z innymi ludźmi opiera się na manipulowaniu nimi.
Konsekwentni rodzice powinni wspólnie rozmawiać i ustalać wspólny front, dojść do kompromisu, czasem niedoskonałego niż prezentować odmienne stanowiska. Wspólnie powinni jasno określić zasady postępowania i wyznaczyć jego granice.
Dobrze byłoby jednak, gdyby zamiary rodziców nie były różne i przeciwstawne lecz oparte na wzajemnej akceptacji i szacunku rodziców do siebie i dziecka, wtedy jest szansa na to, że nawet odmienność typów postaw matki i ojca nie będą miały szkodliwego wpływu na dziecko, a będą źródłem większego bogactwa doznań emocjonalnych.
Warto zapamiętać to, o czym pisał Z. Zaborowski:„O efektach wychowania dziecka w rodzinie nie decydują specjalne metody wychowawcze, lecz charakter i formy stosunków rodziców z dziećmi (...) Nawet najbardziej subtelne i skomplikowane metody zawiodą wówczas, gdy stosunki między rodzicami a dziećmi są wrogie bądź skomplikowane”.
opracowanie - Beata Ćwiertnia
BIBLIOGRAFIA
1. Ziemska M. Postawy rodzicielskie.
2. Zaborowski Z. O rodzinie. Rodzina jako grupa społeczno- wychowawcza.