Zarządzanie i Ekonomika W1 16.02.2006

Formy działania w medycynie:

III - lecznictwo

II - zapobieganie chorobom

I - umacnianie zdrowia

Przedmiot medycyny społecznej:

• Stan zdrowia ludności

• Czynniki społeczne i przyrodnicze kształtujące ten stan

• Zależności między czynnikami społecznymi i przyrodniczymi kształtującymi stan zdrowia ludności

• Warunki skutecznego działania na rzecz zdrowia

Model pól zdrowia Marca Lalonde'a:

Ochrona zdrowia - całokształt zorganizowanego działania na rzecz zdrowia społeczeństwa

Służba zdrowia - system wyspecjalizowanych instytucji, których podstawowym celem działalności jest ochrona zdrowia

Opieka medyczna - system usług zdrowotnych świadczonych jednostce lub grupie ludności przez fachowy personel posiadający uznane przygotowanie i urządzenia służby zdrowia

Potrzeba zdrowotna - takie odchylenie w stanie zdrowia pacjenta lub w stanie jego środowiska, kiedy trzeba podjąć pewne działania aby nie doszło do niekorzystnych dla zdrowia skutków

Kultura zdrowotna - umiejętność oceny indywidualnych i zbiorowych potrzeb zdrowotnych oraz stosowanie w praktyce życia codziennego reguł higienicznych i zdrowotnych, jak również umiejętność korzystania z osiągnięć ochrony zdrowia i współdziałanie z nią

Podział potrzeb zdrowotnych:

1. Potrzeby wyrażone:

• Są one zgłaszane przez pacjentów pracownikom służby zdrowia

• Mierzyć je można np. śledząc zgłaszalność do przychodni, szpitala, punktu szczepień

• Im wyższy poziom kultury zdrowotnej społeczeństwa, tym wyższy odsetek potrzeb wyrażonych

Potrzeby niewyrażone

• Są to potrzeby, których pacjent nie zgłasza, które można stwierdzić dopiero dokładnymi, pogłębionymi czy specjalistycznymi badaniami

Teoria „góry lodowej” F.C. Logan porównuje stosunek potrzeb wyrażonych i niewyrażonych do góry lodowej pływającej po morzu. (chyba chodzi o to że wierzchołek to potrzeby wyrażone a to co pod powierzchnią to potrzeby niewyrażone )

Fazy profilaktyki:

1. Profilaktyka pierwszej fazy

2. Profilaktyka drugiej fazy

3. Profilaktyka trzeciej fazy

Ad. 1.

• Obejmuje ona całokształt postępowania higienicznego i przeciwepidemiologicznego

• Działalność ta dotyczy ludzi zdrowych, ewentualnie bardziej niż przeciętnie narażonych na działanie czynników szkodliwych

• W pierwszej fazie postępowania profilaktycznego wyróżniamy dwie formy działania:

1. Profilaktyka nieswoista (umacnianie i potęgowanie zdrowia)

2. Profilaktyka swoista (swoiste zapobieganie chorobom)

Ad. 2.

• Polega na zapobieganiu rozwojowi choroby poprzez możliwie wczesne i skuteczne leczenie

• Działalność ta dotyczy ludzi chorych we wczesnym stadium choroby

• Postępowanie w tej fazie zapobiega rozwojowi i ujemnym następstwom choroby

• Profilaktyka drugiej fazy opiera się na zapobiegawczo nastawionym leczeniu

Ad. 3.

• Polega na zapobieganiu utrwalaniu się niepomyślnych skutków choroby poprzez wczesną i skuteczną rehabilitację

• Działalność ta dotyczy ludzi, u których choroba rozwinęła się w pełni i doprowadziła do ograniczenia niektórych funkcji ustroju lub do trwałej ich utraty

• Profilaktyka trzeciej fazy opiera się na systematycznym leczeniu ograniczającym skutki choroby i na szeroko pojętej rehabilitacji chorych

• W kompleksowym postępowaniu rehabilitacyjnym wyróżniamy:

1. Rehabilitację medyczną

2. Rehabilitację społeczną

3. Rehabilitację zawodową

Główne funkcje ochrony zdrowia:

• Umacnianie i potęgowanie zdrowia

• Swoiste zapobieganie chorobom

• Leczenie zapobiegawcze

• Rehabilitacja

• Opieka medyczno-społeczna i opieka terminalna

Pomocnicze funkcje ochrony zdrowia:

• Kształcenie kadr

• Działalność naukowo-badawcza

• Działalność wychowawczo-oświatowa

• Zarządzanie służbą zdrowia

• Współpraca międzynarodowa

Choroba - odchylenie od stanu normalnego (norm fizjologicznych) w zakresie dających się zaobserwować funkcji organizmu lub wystąpienie objawów uznanych przez klinicystów za patologiczne (z biologicznego punktu widzenia)

Mierniki zdrowia ludności:

1. Bezpośrednie - Pozytywne (w wieku rozwojowym - „bilanse”)

• Rozwoju fizycznego

• Sprawności fizycznej

• Pośrednie - Negatywne

• Właściwe mierniki negatywne

• Warunki zdrowotne

• Dane o organizacji i działalności służby zdrowia

3. Ryzyka - przedstawiają prawdopodobieństwo wystąpienia choroby lub zgonu

Pośrednie - Negatywne:

Umieralność:

Liczba wszystkich zgonów

w analizowanym okresie na danym terenie

------------------------------------------------------------------ x C (współczynnik - liczba stała - 10000 lub 100000)

Liczba osób w populacji w analizowanym

okresie na danym terenie

Swoisty współczynnik umieralności

• Obliczany zwykle z powodu poszczególnych chorób zdiagnozowanych na danym terenie w ciągu roku

• Może być też obliczany dla poszczególnych grup: płci, wieku, środowiska

Zgony z powodu chorób sercowo-naczyniowych - u ♂ < 65 r. ż. :

• W Polsce 2,5x więcej niż w krajach „starej” UE

• Pozytywna dynamika - współczynnik spada

Nadumieralność ♂ - zgony krążeniowe - skutek średnia długość życia ♀ < ♂

Współczynnik umieralności niemowląt:

• Zgony dzieci przed ukończeniem 1 r. ż.

• Jest określany często jako wskaźnik poziomu zdrowotnego i higieniczno-sanitarnego kraju

Zgony dzieci do 1 r. ż. w danym roku

------------------------------------------------- x 1000

Urodzenia żywe w danym roku

• Umieralność niemowląt wczesna - najczęściej jest skutkiem wątłości wrodzonej z wcześniactwem i uszkodzenia przy porodzie, papierosy w trakcie ciąży

• Umieralność niemowląt późna - pochodzenia zakaźnego, wypadkowego

• Współczynnik spada, teraz ok. 7‰ (na 1000 niemowląt - 7 ginie), średnia w UE 4,6‰, kraje wzorcowe - Szwecja, Japonia - 3‰

Śmiertelność:

Współczynnik śmiertelności - przedstawia odsetek zgonów na danym terenie z powodu danej choroby do populacji chorych na tę chorobę.

Liczba zgonów na daną chorobę

-------------------------------------------------- x 100%

Populacja osób chorych na tę chorobę

Zachorowalność - zapadalność:

Współczynnik zachorowalności - określa liczbę nowych zachorowań, które wystąpiły w danym okresie w stosunku do średniej liczby ludności narażonej na ryzyko chorowania.

Liczba nowych zachorowań w danym okresie

------------------------------------------------------------------- x C

Populacja osób narażonych na ryzyko zachorowania

Chorobowość:

Określa całkowitą liczbę osób, które chorowały w danym okresie w stosunku do średniej liczby ludności narażonej na ryzyko zachorowania.

Liczba osób chorych w danym okresie

------------------------------------------------------------------- x C

Populacja osób narażonych na ryzyko zachorowania

Warunki zdrowotne (wg WHO)

1. Stan zdrowia ujmowany łącznie z danymi demograficznymi

2. Żywność i żywienie

3. Wykształcenie

4. Warunki pracy

5. Zatrudnienie (rynek pracy)

6. Zbiorowe spożycie i oszczędzanie

7. Transport i komunikacja

8. Warunki mieszkaniowe

9. Odzież

10. Wypoczynek i rozrywki

11. Ubezpieczenia społeczne

12. Swobody obywatelskie

Mierniki ryzyka:

• Takie cechy lub ich poziom, których obecność zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia danej choroby

• Mają duże znaczenie w ocenie stopnia narażenia na występowanie chorób przewlekłych

• Ich użyteczność łączy się z możliwością wykrywania chorób społecznych

• Upowszechnienie w ocenie stanu zdrowia związane z rozwojem czynnej formy opieki zdrowotnej

Czynniki ryzyka:

1. osobnicze - cechy genetyczne, psychiczne, środowiskowe

2. zbiorowe = ogólnospołeczne - czynniki środowiskowe

Znajomość czynników ryzyka wyodrębnienie grup ryzyka

---