ZUCHY ODKRYWAJĄ NIEZNANY ŚWIAT

Zuchy - dzieci w wieku 7-11 lat - wciąż mają na swoim koncie mało doświadczeń społecznych. Wraz z brakiem doświadczeń brak jest też barier wytwarzanych przez uświadomienie sobie inności. Zuchy łatwiej i chętniej dostrzegają „normalność” swoich rówieśników, a raczej nie dostrzegają ich inności, czy może nie przejmują się nią tak bardzo. I tu, Druhno Drużynowa, Druhu Drużynowy, musisz zadać sobie pytanie: Co Ty możesz zrobić, aby Twoje zuchy rosnąc

i zdobywając kolejne doświadczenia nie tworzyły tych barier, których tak wiele jest w naszym dorosłym życiu. Ja chciałabym, aby zuchy nigdy nie patrzyły na dzieci z Nieprzetartego Szlaku jak na kogoś, kto wymaga tylko opieki, komu trzeba stale pomagać, dla kogo trzeba się poświęcać, bo on czy ona jest nieszczęśliwa. Chciałabym także, aby zuchy zobaczyły w nich kolegów do zabawy, którzy też lubią się śmiać i potrzebują tego samego, co każdy zuch. Ale jak do tego doprowadzić?

Po pierwsze: możesz przybliżyć zuchom Nieznany Świat - reguły w nim obowiązujące, problemy, z jakimi spotykają się jego mieszkańcy, ale przede wszystkim ich mocne strony, umiejętności, talenty. Zatem dostarczyć wiedzę rzetelną i bez uprzedzeń, nie przygotowującą do świadczenia na rzecz niepełnosprawnych, ale do szanowania ich, dostrzegania ich wartości i „normalności”. Poniżej proponuję Ci tematy zbiórek, zestaw gier, ćwiczeń i zabaw umożliwiających zuchom poznanie Nieznanego Świata oraz kilka uwag o funkcjonowaniu Kręgu Rady na tych zbiórkach.

Po drugie: możesz nawiązać kontakt i zorganizować zbiórkę (cykl zbiórek) z dziećmi z Nieznanego Świata, przedstawiając w ten sposób zuchom nowych kolegów oraz ich gotowość do zabawy i przeżywania przygód. Ciężar odpowiedzialności spada tu na Ciebie. To Ty musisz dobrać gry, ćwiczenia i zabawy, w których niepełnosprawność nie stanowi problemu i wszyscy razem - zuchy i niepełnosprawne dzieci - świetnie się bawią. Są to takie same zabawy, które proponujesz zuchom, ale spośród nich musisz wybrać te, które pokazują mocne strony Waszych gości (patrz Odkrywcy Nieznanego Świata, zeszyt Przygotowanie do wyprawy rozdział I Charakterystyka grup upośledzeń).

Zbiórki o Nieznanym Świecie

Zaproponuj zuchom kilka zbiórek, które nie zakończą się przyznaniem sprawności, ale będą stanowiły wędrówkę po Nieznanym Świecie. W świecie tym można odwiedzić np. Krainę 1000 i Jednej Nocy, w której pokażesz zuchom, jak patrzą na świat niedowidzący, niewidomi - jak dotyk, słuch czy węch zastępuje im zmysł wzroku; także ich wrażliwość muzyczną, dużą wyobraźnię, umiejętność radzenia sobie w sytuacjach dla nas trudnych. W Cichej Krainie zuchy docenią możliwość i umiejętność porozumiewania się za pomocą języka migowego oraz spostrzegawczość dzieci niesłyszących. W Krainie Wytrwałych dostrzegą w jej mieszkańcach (osoby niepełnosprawne fizycznie, umysłowo, przewlekle chore) ich silne strony, ich ciekawe umiejętności i zainteresowania. To oni potrafią precyzyjnie i dokładnie wykonywać rozmaite cudeńka do zabawy, pięknie rysować, malować, wyklejać, rzeźbić i wyszywać. To ich wyobraźnia potrafi być tak kolorowa i bogata, że znajdzie się tam miejsce na przygody, o jakich nam się nie śniło.

A może któryś mieszkaniec Nieznanego Świata śpiewa tak pięknie, że wszyscy chcieliby go naśladować. Często jego myśli są bardziej przenikliwe, jego wiedza - zwłaszcza w niektórych dziedzinach - głębsza, czynności umysłowe bardziej rozwinięte.

Przewodnikiem po tych krainach możesz być Ty sam. Możesz też poprosić o pomoc mieszkańca jakiejś krainy lub osobę, która na co dzień pracuje z dziećmi (również dorosłymi) niepełnosprawnymi. Pamiętaj jednak, że powinny to być osoby dorosłe, świadome roli, jaką mają pełnić na zbiórce i oczekiwań, jakie masz względem nich. Przed każdą taką zbiórką omów dokładnie jej przebieg i propozycje gier z zaproszonym gościem.

Oto zestaw gier, ćwiczeń i zabaw, za pomocą których możesz przybliżyć zuchom Nieznany Świat, pokazując przeszkody, jakie napotykają w nim niepełnosprawni, ale też to, jak sobie z nimi radzą. Ważne jest, byś te czy inne gry nie pozostawił bez komentarza. Pomóż dostrzec zuchom w zabawie cenne umiejętności i talenty.

Poruszanie się po ciemku (z zasłoniętymi oczami)

Zorganizuj zabawę tak, by zuchy spróbowały funkcjonować bez używania swojego wzroku. Niech mają do pokonania szóstką lub pojedyńczo krótki odcinek drogi w znanym terenie (np. w zuchówce), może z pomocą przewodnika (drugiego zucha) spróbują omijać przeszkody.

Rozpoznawanie przedmiotów dotykiem (węchem)

Schowaj w dużym pudełku lub worku różne drobne przedmioty. Zadaniem Twoich zuchów będzie rozpoznawanie tych przedmiotów za pomocą dotyku. Inną wersją tego samego ćwiczenia może być poznawanie rzeczy, przedmiotów ukrytych w pudełku czy worku. Po dokładnym zbadaniu przedmiotu (przedmiotów), mogą próbować nazywać je, określać ich przeznaczenie, rysować ich wygląd, tak jak go sobie wyobrażają po badaniu za pomocą dotyku.

Odczytywanie liter, znaków, np. wyrzeźbionych, ulepionych z gliny, plasteliny

Może to być wyścig szóstek, w którym każdy zuch podbiega do miejsca, gdzie musi nie patrząc odczytać jakąś literę lub znak. Wszystkie znaki (litery) dadzą w sumie treść zadania dla szóstki.

W podobnym wyścigu zuchy mogą określać rodzaj i strukturę materiałów, np. gruba tektura z jednej strony gładka; materiał - miękki, miły w dotyku; metalowy drut, gruby i sztywny; szorstki materiał z grubych nici; plastikowy patyczek; drewniana linijka.

Słuchanie dźwięków dochodzących z zewnątrz

Poproś zuchy, by usiadły i przez kilka minut zachowały całkowitą ciszę. W tym czasie niech każdy z nich próbuje usłyszeć jak najwięcej dźwięków i odgłosów. Mogą zaznaczać na kartce, skąd dochodziły i jakie były usłyszane dźwięki (stosując oznaczenia wg własnego pomysłu). Powstanie wtedy mapa dźwięku każdego zucha. Możesz też zdecydować się tylko na opowiadanie o tym, co kto usłyszał.

Dochodzenie do głosu

Zuchy w szóstkach wymyślają sobie sygnał dźwiękowy wzywający je do szóstki. Przedstawiciele szóstek (po jednym) z zasłoniętymi oczami znajdują się na środku zuchówki lub boiska. Ich zadaniem jest dotarcie do szóstki, która może wydawać swój sygnał określoną liczbę razy. Wygrywa najszybszy.

Rozpoznawanie przedmiotów po dźwiękach,

jakie wydają przy stukaniu nimi, pocieraniu, gnieceniu, rzucaniu itp. Inna wersja to rozpoznawanie w ogóle różnych odgłosów (stukanie obcasów, zamykanie drzwi, wycieranie nosa, zasuwanie zamka w torebce lub kurtce, odgłosy przyrody, przejeżdżający pociąg itp. Wszelkie odgłosy możesz nagrać na magnetofon lub wytwarzać je na miejscu).

Rafa

Zabawa, w której trzeba słuchać odgłosów, aby uniknąć niebezpieczeństwa. Źródłem dźwięków są rafy - zuchy stojące w rozsypce i mówiące np. ti, ti, ti. Pozostałe zuchy, z zasłonietymi oczami, to statki płynące po morzu. Jeśli statek nie dosłyszy rafy i wpadnie na nią - staje się wrakiem (mówi np. wrak, wrak, wrak) i też stanowi niebezpieczeństwo, które należy ominąć.

Podchodzenie kozicy

Wszystkie zuchy ustawiają się w jednym, dużym kole. W jego środku znajduje się kozica - jeden zuch z zasłoniętymi oczami - stara się usłyszeć najmniejszy szmer. Wyznaczone przez drużynowego zuchy próbują bezszelestnie podejść kozicę (dotknąć jej ramienia). Kozica, jeśli słyszy jakiś szmer, wskazuje z której strony dochodzi i myśliwy musi wrócić na swoje miejsce.

Indiańskie imię

Każdy zuch wymyśla sobie imię dla siebie. Ma to być indiańskie imię, które zuch musi umieć pokazać bez słów, np. Wielki Ptak lub Silny Jeleń. Najpierw następuje prezentacja swoich imion. Całą zabawę rozpoczyna drużynowy pokazując swoje imię a następnie wywołuje imię któregoś z zuchów. On musi powtórzyć swoje imię, i wywołać następne. Imiona mogą przybierać zuchy bądź całe szóstki.

Uczenie alfabetu migowego

Niech twoje zuchy spróbują opanować choćby po parę znaków tak, by mogły pokazać swoje imię.

Konik polny i mrówka

Zarówno konik, jak i mrówka mają zasłonięte oczy. Mrówka zbiera np. woreczki z grochem

i chowa je do swojej norki. Może to robić tylko po jednym. Konik może zabierać te woreczki tylko z norki mrówki i też pojedynczo. Dla utrudnienia konik ma przyczepiony dzwoneczek

i mrówka słysząc go może bronić swojej norki. Wygrywa ten, kto w określonym czasie nazbiera więcej woreczków.

Ćwiczenie spostrzegawczości

Rozrzuć na ziemi kilka do kilkunastu drobnych przedmiotów i przykryj je np. chustą. Odsłoń je na krótki czas i poleć, by w tym czasie zuchy starały się zapamiętać jak najwięcej przedmiotów. Wygrywa ten zuch lub ta szóstka, która zapamiętała ich najwięcej.

Krąg Rady

Podczas zbiórek o Nieznanym Świecie możliwości, jakie daje Krąg Rady, będą nam szczególnie przydatne. Temat jest trudny, więc jeśli chcesz osiągnąć założone wcześniej zmiany, musisz znaleźć czas na rozmowę z zuchami. Podczas gier i zabaw ale też w Kręgu Rady, gdzie zuchy, przyzwyczajone do zabierania głosu, do wyrażania swojej opini na jakiś temat, będą chętniej dzieliły się wrażeniami. Pytaj zatem o to, jak się czuły podczas ćwiczeń, co sprawiało im szczególne trudności, a z czym radziły sobie świetnie. Jakich nowych umiejętności nabyły od swoich gości podczas zbiórek lub jakie wyćwiczyły. Rozmowa z zuchami ma pomóc Ci ocenić, na ile udało się rzetelnie przybliżyć im Nieznany Świat, na ile jest to dla nich dalej nieznany świat, a na ile już „oswojony” i przez to „normalny”.

Druhno Drużynowa, Druhu Drużynowy! Jeżeli po wcześniejszej wędrówce po Nieznanym Świecie podejmiesz wraz z gromadą decyzję o spotkaniu i wspólnej zabawie z dziećmi niepełnosprawnymi, musisz mieć świadomość, że na Tobie spoczywa odpowiedzialność za Twoje zuchy (jakie one zdobędą doświadczenia w tym nowym dla nich świecie i jak to wpłynie na ich późniejszą postawę) oraz za dzieci, z którymi się spotykacie (ich odczucia, ich nadzieje, ich poczucie ważności).

Podczas tego niesprawnościowego cyklu zbiórek zadbaj o to, by zuchy zdobywały sprawności indywidualne. Proponuję, by były to sprawności wykorzystujące szczególne umiejętności niepełnosprawnych dzieci, np. plastyczne, manualne, związane z obserwacją i spostrzegawczością, wrażliwością na dźwięki. Zaproponuj też wypełnianie kolejnych zadań gwiazdkowych. Niżej podaję kilka przykładów zadań dla zucha ochoczego, sprawnego i gospodarnego. Pamiętaj, że nie jest Twoim celem uczenie zuchów jak pomagać niepełnosprawnym.

Zuch ochoczy

- wziąłem udział w zbiórce z dziećmi niepełnosprawnymi,

- wpiszę do książeczki imiona swoich nowych kolegów,

- opowiem im o książce, którą ostatnio przeczytałem lub o wycieczce, na której byłem.

Zuch sprawny

- opowiem moim nowym kolegom i koleżankom o tym, jak zostałem zuchem,

- oprowadzę nowe koleżanki i kolegów po zuchówce, pokażę totem, skarbiec i objaśnię, do czego służą,

- zaproponuje zabawę, w której mogą wziąć udział dzieci niepełnosprawne.

Zuch gospodarny

- wspólnie z szóstką zaprojektuję i wykonam zaproszenia na zbiórkę dla naszych gości,

- wymyślę i zaproponuję na Kręgu Rady, jakie małe upominki moglibyśmy zrobić w czasie majsterki,

- wezmę udział w zbiórce drużyny harcerskiej (zastępu) organizowanej w ośrodku dla dzieci niepełnosprawnych.

phm. Aleksandra Wojewoda

---