Pyt. 8 Jaźń
Jaźń obejmuje sobą całe istnienie psychiczne człowieka i jest czymś bardziej obszernym od świadomej osobowości związanej z „ja”.
Osobowość społeczną stanowi specyficzny twór kulturowy, który odciska się na zjawiskach i procesach zachodzących między ludźmi, na życiu społecznym.
Biologiczna podstawa osobowości to różne cechy i inteligencja, zamiłowania, zainteresowania itp.
Elementami osobowości społecznej wg Szczepańskiego są:
kulturowy ideał osobowości - zespól cech, który mówi o tym, jaki ideał wychowawczy należy propagować w danej epoce historycznej, aby młodą jednostkę wychować na dobrego człowieka.
rola społeczne - czyli względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania innych ludzi, które przebiegają wg wzorca przyjętego w danej grupie.
jaźń subiektywna - stanowiąca zespól wyobrażeń o sobie, wytworzonych na podstawie traktowania nas przez otoczenie społeczne.
jaźń odzwierciedlona - jest zespołem wyobrażeń, jakie każdy z nas posiada o sobie, na podstawie tego, co naszym zdaniem sądzą o nas inni ludzie.
Człowiek pełniąc różne role przeżywa sytuacje polegające na rozmowie z „samym sobą” . Wówczas daje znać o sobie „sumienie”.
Wyróżniamy 4 rodzaje jaźni:
jaźń pierwiastkowa - to własny pogląd na siebie bez względu na to, co sądzą o nas ludzie i jak nas traktują. Jest ono przeciwieństwem jaźni odzwierciedlonej, będącej cudzym spojrzeniem o nas
jaźń fasadowa - przejawia się w reklamowaniu własnej osoby
jaźń odzwierciedlona - dotyczy wyobrażeń jednostki o tym, co inni o niej sądzą
jaźń zobiektyzowana - stanowi najbardziej trafne spojrzenie na samego siebie i swoją globalną ocenę.