Sylwia Łozińska 11/12/2009
Teoretyczne podstawy wychowania
TEORIA WYCHOWANIA JAKO DYSCYPLINA PEDAGOGIKI
Zreferuj przyczyny powstania teorii wychowania jako dyscypliny pedagogiki (np. za pomocą prezentacji poszczególnych zagadnień). Uzasadnij, że teoria wychowania jako dyscyplina pedagogiki jest potrzebna (np. na podstawie zjawisk zachodzących w życiu naukowym i pedagogicznym). Wskaż obszar zagadnień teorii wychowania, który nie mieści się w żadnej innej dyscyplinie naukowej.
Teoria wychowania w Polsce wyodrębniła się z pedagogiki ogólnej jako osobna dyscyplina pedagogiczna dopiero w okresie powojennym. Na Zachodzie zaś tematy zbieżne z teorią wychowania, występują pod nazwą "podstawy wychowania", w odróżnieniu od podstaw nauczania lub kształcenia. Głównym przedmiotem zainteresowania teorii wychowania jest wychowanie rozumiane jako: "kształtowanie postaw i innych cech osobowości dzieci i młodzieży łącznie ze stwarzaniem im warunków ułatwiających samoaktualizację drzemiących w nich, konstruktywnych możliwości" (Mieczysław Łobocki ”Teoria wychowania w zarysie” 2008 Oficyna Wydawnicza IMPULS, 15). Jest dyscypliną pedagogiczną, zajmującą się przede wszystkim celami oraz sposobami i warunkami działalności wychowawczej podejmowanej wobec dzieci i młodzieży. Teorię wychowania interesuje rozwój moralny, społeczny, kulturalny i fizyczny dzieci i młodzieży, mniej natomiast rozwój umysłowy w procesie uczenia się, gdyż ta sfera należy do kręgu zainteresowań dydaktyki. Funkcje teorii wychowania to funkcja diagnostyczna (ustala warunki funkcjonowania wychowanków), funkcja oceniająca (naliza działalności wychowaczej) oraz funkcja prognostyczna (stawia projekty wychowawcze, konstruuje projekty działań edukacyjnych). Głównym pojęciem tej dyscypliny jest oczywiście wychowanie, ale równie ważna jest socjalizacja, inkulturacja oraz opieka.
Pojęcie wychowania jest trudne do zdefiniowania. W szerokim znaczeniu oznacza rozwój umysłowy i uczuciowy, natomast w wąskim chodzi o chodzi o kształtowanie postaw moralnych. Drugie znaczenie bywa różnie definiowane np. jako odziaływania społeczne, instytucjonalne i interpersonalne wywołujące zmiany w osobowości człowieka (Antonina Gurycka) lub odziaływanie pokoleń dorosłych na te, które nie dorosły jeszcze do życia społecznego (Durkheim). Wychowanie dzielimy na dyrektywne (bezpośrednie dokonywanie zmian w rozwoju wychowanków, zakłada wywołanie wpływu na owe zmiany głownie przez osoby dorosłe, wychowanie odbywa się bez czynnego udziału wychowanków, odpowiedzialność za rozwój ponoszą rodzice) oraz niedyrektywne (wspomaganie rozwoju wychowanków, dyskretne dopingowanie ich do osobistego angażowania się w proces samowychowania). Wyróżniamy pięć cech wychowania:
Złożoność wychowania - na wychowanie człowieka maja wpływ uwarunkowania zewnętrzne (prawie wszystko co go otacza), oraz uwarunkowania wewnętrzne(potrzeby, motywy, dążenia, stan zdrowia, samopoczucie człowieka)
Intencjonalność wychowania - wychowawca jest świadomy celów jakie pragnie realizować w czasie swojej działalności wychowawczej
Interakcyjność wychowania - polega na wzajemności i współdziałaniu wychowawcy i wychowanka
Relatywność wychowania - związana jest z trudnościami przewidywania skutków wychowania; osobowości nie da się ukształtować w sposób celowy, planowy, gdyż ona jest w ciągłym procesie rozwojowym i poddawana jest różnym wpływom z zewnątrz (środowisko rówieśnicze, środki masowego przekazu)
Długotrwałość wychowania - osobowość każdego człowieka kształtuje się przez całe życie, dlatego ulega ciągłym przemianom (proces wychowawczy odnosi się nie tylko do dzieci, młodzieży, ale i osób starszych)
Socjalizacja w szerokim znaczeniu to przystosowywanie się społeczne i kulturowe do życia społecznego, natomiast w wąskim rozumieniu odziaływania społeczne powodujące zmiany w osobowości jednostki. Socjalizacja przebiega w sposób bezpośredni (odziaływania zewnętrzne) i pośredni (można ulegać wpływom środowiska, ale i się im przeciwstawiać).
Inkulturacja oznacza „przejmowanie przez człowieka dziedzictwa kulturowego poprzednich pokoleń” (Mieczysław Łobocki ”Teoria wychowania w zarysie” 2008 Oficyna Wydawnicza IMPULS, 43). Każdy z nas w mniejszym lub większym stopniu podlega inkulturacji. Proces ten odbywa się głównie za pomocą mowy.
Opieka to zaspokajanie pilnych potrzeb człowieka, który nie ma takiej możliwości lub ma z tym trudności. Opieka może istnieć bez wychowania, natomiast wychowanie bez opieki nie.