RYNEK - POPYT - PODAŻ

EKONOMIA - Nauka badająca zachowania podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystywania ograniczonych środków, które mogą być w rozmaity sposób zastosowane w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji.

• Mikroekonomia: analiza gospodarki przez pryzmat przedsiębiorców i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści

• Makroekonomia: analiza gospodarki z pomocą wielkości agregatowych

Rynek (w ekonomii) - zespół mechanizmów umożliwiający kontakt producentów z konsumentami.

Rynek to całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich one przebiegają. Na rynku konkurencyjnym dokonuje się ustalenia ceny oraz ilości dóbr. To także określona zbiorowość podmiotów gospodarujących zainteresowanych dokonywaniem operacji kupna-sprzedaży określonych dóbr, wartości lub usług. Część zbiorowości reprezentuje podaż (oferenci) zaś część popyt (nabywcy). Przeciwstawienie się popytu podaży w określonym miejscu oraz czasie prowadzi do ustalenia ceny wartości będącej przedmiotem obrotu - sprawia to, iż dochodzą do skutku transakcje kupna sprzedaży.

Zasada ceteris paribus - przy pozostałych warunkach niezmienionych

Użycie tego zwrotu oznacza świadome odrzucenia, w celu uproszczenia rozumowania, możliwości zajścia pewnych wydarzeń lub warunków, mogących zaburzyć związek między przesłanką a wnioskiem.

POPYT (ang. demand) - funkcja przedstawiająca kształtowanie się relacji pomiędzy ceną dobra (towary i usługi), a ilością (liczbą sztuk) jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację rynkową (ceteris paribus).

Wykresem tej funkcji jest tzw. krzywa popytu. Należy zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy "popytem", a "wielkością popytu". Popyt to cała funkcja, natomiast wielkość popytu to ilość dobra, jaką konsumenci chcą nabyć przy zadanej cenie. "Wielkość popytu przy cenie p" jest więc konkretnym elementem funkcji, któremu na krzywej popytu odpowiada jeden punkt.

PRAWO POPYTU

Przy ceteris paribus, wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje zapotrzebowanie na dobro, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie wzrośnie.

Wielkość popytu - ilość dobra, które konsumenci zechcą zakupić w określonym czasie (np. w ciągu tygodnia, miesiąca, roku) po danej cenie.

KRZYWA POPYTU - jedna z podstawowych krzywych, używanych w mikroekonomii, pokazująca dla danego dobra ile jego jednostek są skłonni nabyć konsumenci przy danej cenie przy zachowaniu zasady ceteris paribus.

Chociaż to popyt na dany produkt zależy od jego ceny, tradycyjnie cenę produktu zaznaczamy na osi pionowej, natomiast ilość produktu na osi poziomej. W punkcie A cena produktu wynosi PA a zapotrzebowanie na produkt QA. Jeśli cena jest niższa (tak jak w punkcie B), zazwyczaj konsumenci chcą nabyć więcej jednostek produktu.

Dla uproszczenia rysunku krzywa popytu jest tutaj prostą, chociaż w rzeczywistości może mieć dowolny przebieg (ale spełniający warunek, że popyt jest funkcją ceny).

Na ogół krzywa ta jest malejąca.

Krzywą popytu zestawia się zazwyczaj z krzywą podaży i razem stanowią podstawowy instrument opisujący dynamikę produktu przy zmianie jego ceny. Punkt przecięcia z krzywą podaży wyznacza punkt równowagi cenowej danego produktu.

Krzywa popytu przesuwa się w przypadku zmian środowiska, które zwiększają lub zmniejszają popyt na dany artykuł, np.:

• zubożenie konsumentów

• kampania reklamowa

• spadek ceny substytutu danego dobra

Rodzaje popytu:

• Popyt efektywny - chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu.

• Popyt potencjalny - oznacza pragnienie nabycia określonego dobra niepoparte możliwościami dochodowymi.

W przypadku poprawy sytuacji dochodowej nabywcy popyt potencjalny może się przekształcić w popyt efektywny.

ze względu na rodzaj dobra:

• popyt substytucyjny

• popyt komplementarny

ze względu na elastyczność cenową:

• popyt sztywny (nieelastyczny) - zmiana ceny nie wywołuje zmian popytu

• popyt elastyczny

• popyt neutralny

Czynniki kształtujące wielkość popytu (determinanty popytu):

1. związane z rynkiem:

• wielkość dochodów,

• cena towaru,

• ceny substytutów,

• ceny dóbr komplementarnych,

• przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości,

• antycypacja popytu, czyli wyprzedzanie faktycznego popytu (np. wykupywanie towaru przed zapowiedzianą podwyżką,

2. nie związane z rynkiem (pozarynkowe):

• preferencje konsumentów,

• upodobania i przyzwyczajenia,

• moda,

• czynniki demograficzne: liczba ludności, struktura wiekowa i płciowa konsumentów, stan cywilny, poziom wykształcenia,

• wyznanie, kultura,

• warunki geograficzne

• warunki klimatyczne,

• pora roku,

• sytuacja gospodarcza,

• sytuacja polityczna.

PODAŻ (ang. supply) to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku (ceteris paribus). Zależność między ceną a podażą przedstawia krzywa podaży.

PRAWO PODAŻY

Przy ceteris paribus, podaż danego towaru się zwiększa, jeśli wzrasta jego cena, natomiast obniżaniu się ceny towarzyszy spadek wielkości podaży. Poziom podaży, tak jak poziom popytu nie zależy tylko od ceny towaru.

KRZYWA PODAŻY - jedna z podstawowych krzywych, używanych w mikroekonomii, pokazująca dla danego dobra ile jego jednostek (Q) są skłonni wyprodukować producenci przy danej cenie (P) przy zachowaniu zasady ceteris paribus.

Chociaż to podaż na dany produkt zależy od jego ceny, tradycyjnie cenę produktu zaznaczamy na osi pionowej, natomiast ilość produktu na osi poziomej. W punkcie A cena produktu wynosi PA a ilość oferowanego produktu QA. Jeśli cena jest niższa (tak jak w punkcie B), zazwyczaj producenci chcą dostarczyć na rynek mniej jednostek produktu.

Dla uproszczenia rysunku krzywa podaży jest tutaj prostą, chociaż w rzeczywistości może mieć dowolny przebieg (ale spełniający warunek, że podaż jest funkcją ceny).

Na ogół krzywa ta jest rosnąca.

Krzywa podaży przesuwa się w przypadku zmian środowiska, które zwiększają lub zmniejszają podaż danego artykułu, np.:

• postęp techniczny

• zmiany cen surowców

• nałożenie przez państwo podatku

Należy odróżnić przesuwanie się krzywej podaży od przesunięcia wzdłuż tej krzywej, która spowodowana jest na ogół drobnymi fluktuacjami cen, lub przesunięciem się krzywej popytu.

Czynniki kształtujące wielkość podaży (DETERMINANTY PODAŻY):

• cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra

• ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię, czynsz, ceny urządzeń i surowców, procenty od zaciągniętych kredytów - czyli poziom kosztów produkcji

• technologia, czyli postęp techniczny

• ceny dóbr substytucyjnych (zamienników) i komplementarnych (uzupełniających)

• liczba producentów na danym rynku

• oczekiwania dotyczące zmian cen

• eksport oraz import

• wielkość rezerw

• czynniki przypadkowe, np. pogoda

• interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne

• elastyczność podaży (jest miarą względnej zmiany podaży wywołanej względną zmianą określonego czynnika wpływającego na podaż. Informuje o wrażliwości podaży na zmiany czynników ją kształtujących.)

Wyjątki, gdy wzrost ceny paradoksalnie powoduje wzrost popytu:

• paradoks Giffena

• paradoks Veblena

• efekt owczego pędu

• efekt snoba

PARADOKS GIFFENA - sytuacja ekonomiczna, w której popyt na dane dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny. Sytuacja taka ma miejsce przy bardzo niskich dochodach konsumentów i przy wzroście cen dóbr niższego rzędu, zwanych dobrami Giffena. Cena dobra Giffena jest relatywnie niższa od innych substytutów lub dane dobro nie posiada bliskich substytutów (np. chleb), dlatego popyt rośnie.

Paradoks Giffena jest jednym z dwóch (obok paradoksu (efektu) Veblena) przypadków w mikroekonomii, zaprzeczających działaniu krzywej popytu (wg. której wzrost ceny danego dobra powoduje spadek popytu na to dobro).

EFEKT VEBLENA efekt demonstracji, efekt prestiżowy), zwany także paradoksem Veblena, dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup społecznych, jest to wzrost wielkości popytu na dobra luksusowe mimo wzrostu cen tych dóbr.

Ludzie kupują dobra materialne by używać ich na pokaz (tzw. konsumpcja na pokaz)

EFEKT SNOBA - zjawisko ekonomiczne polegające na ograniczaniu zakupu pewnych dóbr lub całkowite zaniechanie ich nabycia, ponieważ są one chętnie nabywane przez inne gospodarstwa domowe. W tym zjawisku krzywa popytu położona jest poniżej krzywej popytu dla typowego konsumenta, a jej opadająca tendencja jest znacznie silniejsza.

EFEKT OWCZEGO PĘDU - zjawisko mające miejsce, gdy konsumenci pragną nabywać pewne dobra, nawet po wyższych cenach tylko dlatego, że kupują je inni. Wynika to z chęci naśladowania osób, z którymi chcą się utożsamiać.

Zjawisko to pozwala wyjaśnić m.in. wpływ mody na kształtowanie popytu. Krzywa popytu dla tej grupy konsumentów położona jest wyżej od krzywej popytu dla typowych konsumentów, a jej opadająca tendencja jest słabsza.

Efekt owczego pędu to przypadek efektu Leibesteina (inny przypadek to efekt snoba).

---