Spojrzenie różnych nauk:

- pedagogika społeczna- podejmuje problem relacji jednostka- rodzina- środowisko oraz opieka nad dzieckiem w rodzinie;

- teoria wychowania - akcent na rodzinę jako czynnik socjalizacji i wychowania;

- dydaktyka - rodzina jako przyczyna niepowodzeń I powodzeń w nauce;

- pedagogika wczesnoszkolna, przedszkolna- zagadnienia wych. rodzinnego w różnych okresach rozwoju dziecka;

- historia wychowania - wychowanie rodzinne na przestrzeni wieków.

Cele:

- analiza, ocena oraz interpretacja zjawisk zachodzących bezpośrednio w rodzinie i szukanie sposobów skutecznego przebiegu procesu wych. w rodzinie;

- budowanie teorii i twierdzeń naukowych.

Cechy charakterystyczne pedagogiki rodziny:

- Polimorficzność - wielość ujęć.

- Komplementarność/ukazanie istoty problematyki rodziny.

- Kompleksowość- całościowe podejście.

Obszary tematyczne pedagogiki rodziny:

- Nowe typy rodzin;

- Nowe formy życia małżeńsko-rodzinnego;

- Dom rodzinny i dzieciństwo;

- Macierzyństwo i ojcostwo;

- Kierunki i formy pomocy rodzinie;

- Kultura ped. rodziców.

Pojęcia:

Małżeństwo: instytucja społ. i legalny związek łączący dwoje ludzi i usankcjonowany prawnie.

- typy wg prokreacyjności:

- prokreacyjne heteroseksualne: monogamiczne oraz poligamiczne,

- homoseksualne;

- typy wg nakazów i zakazów obyczajowych:

- egzogamiczne - zakaz łączenia się w grupie,

- endogamiczne - nakaz wyboru z grupy,

- mieszane - nie respektujące zakazów i nakazów;

- typy wg lokalizacji gospodarstwa domowego:

- matrylokalne,

- patrylokalne,

- neolokalne;

- typy wg sposobu doboru partnerów:

- dobierające się w sposób naturalny bez ingerencji zewnętrznej,

- kojarzone

Rodzina: jako środ. wychowawcze, jako wspólnota celów i norm; wspólnota; ekonomiczna, prawna, emocjonalna; początek i źródło autentycznych kontaktów, więzi; grupa oparta na instytucji małżeństwa;

Relacje rodzinne

- dotyczą różnorodnych sytuacji życiowych w których zachodzą wzajemne stosunki miedzy członkami w najbliższym środowisku życia;

- charakter dwukierunkowy - interakcje lub charakter jednokierunkowy;

- niepowtarzalne;

- formy wsparcia: emocjonalne (komunikat o kochaniu, szacunku) i instrumentalne

Więzi rodzinne

- szczególny rodzaj więzi społecznej: osobowej lub rzeczowej;

- rodzina - przewaga więzi osobowej - trwałość;

Typy więzi - Dyczewski:

- strukturalno-przedmiotowa - stosunki i kontakty miedzy członkami rodziny i między pokoleniami; treścią są sprawy dotyczące wychowania dzieci, prowadzenia domu i udzielania sobie wzajemnej pomocy,

- osobowa - wyraża stosunki miedzy osobami w rodzinie i miedzy pokoleniami; treścią są uczucia, myśli, pragnienia, aspiracje i postawy,

- kulturowa - postawy członków rodziny wobec określonych wartości, norm, tradycji, wzorów zachowań czy wytworów kultury;

Atmosfera wychowawcza:

- specyficzne warunki konieczne dla prawidłowego przebiegu procesu wychowania;

- ogół warunków materialnych i niematerialnych, ich wzajemne powiązania, stosunki i relacje zachodzące w rodzinie które tworzą atmosferę domu rodzinnego;

- wyrasta z naturalnej więzi, miłości łączącej rodziców ze sobą i rodziców z dziećmi;

Typy rodzin ze względu na atmosferę:

- atmosferze demokratycznej - najbardziej pożądane warunki dla prawidłowego rozwoju: życzliwość, zaufanie, rodzice liczą się z potrzebami dziecka, stwarzanie warunków do inicjatywy, częściej nagrody niż kary, pobudzanie ambicji i samokontroli dzieci,

- o atmosferze autokratycznej - relacje oparte na strachu, rodzice nie liczą się z opinią dziecka, z potrzebami dzieci, odgórne ustalanie norm, zakazów i nakazów, stosowanie ścisłej kontroli i wymaganie bezwzględnego posłuszeństwa, za przekroczenia - represje,

- o atmosferze bezładnej - relacjami rządzi przypadek, chaos, zamęt, niezdecydowanie i niekonsekwencja w relacji rodziców z dzieckiem, żadne normy nie obowiązują, ewentualne represje zależą wyłącznie od kaprysów rodziców

Wychowanie rodzinne

- inaczej - wychowanie w domu rodzinnym;

- uwzględniające różnorodne wpływy znajdujące ujście, ugruntowanie w obrębie samej rodziny głównie w stosunkach wychowawczych;

- spełnia się przez silną więź osobową między rodzicami a dziećmi wyrażająca się m.in. w odpowiedzialności za drugiego człowieka, we wzajemnych spotkaniach, w relacjach przepojonych miłością, troską, mądrością i doświadczeniem osób starszych;

- kojarzy wpływy refleksyjne I bezrefleksyjne; oddziaływanie i współdziałanie.

Przemiany rodziny - Tyszka - stadia przemian powiązane z formami społeczeństw; wyznaczane poziomem rozwoju społecznego, ekonomicznego i kulturowego:

- Rodzina preindustrialna

- tradycyjna;

- XVI-XVII wiek;

- patriarchalna;

- podporządkowana władzy ojca;

- posiadała warsztat produkcyjny;

- role rodzinne i produkcyjne ściśle powiązane;

- duża spójność;

- praca w domu nie dała się oddzielić od produkcyjnej;

- dzieci pracują na rzecz rodziny;

- opieka nad dziećmi powierzana najstarszym córkom;

- opieka nad dziećmi wyłącznie dla kobiet;

- wydzielona rola żywiciela rodziny

- Rodzina epoki industrialnej

- model rodziny współczesnej;

- dwa pokolenia;

- prowadzone własne gospodarstwo domowe;

- nieprodukcyjna;

- zawodowo pracuje poza domem też żona;

- znaczenia nabierają więzi osobowe;

- grupa bardziej zamknięta wewnętrznie;

- mniej stabilna, podatna na rozpad;

- wiek XIX-XX to wzrost zainteresowania opieka nad dzieckiem; dziecko urasta do podmiotu;

- udział mężów w domu - prace wymagające siły fizycznej i wymagające stosowania dyscypliny wśród dzieci;

- poprawa sytuacji kobiet; nadanie kobietom praw wyborczych, możliwość osiągania wyższego wykształcenia i zawodu;

- równość opieki prawnej nad dzieckiem;

- Rodzina epoki postindustrialnej

- osłabienie spójności rodzin;

- kobiety praca zawodowa poza domem ze wzgl. na samorealizację;

- współudział męża w opiece nad dziećmi i obowiązkach rodzinnych;

- zmiana roli mężczyzny w rodzinie;

- szybki powrót do pracy po urodzeniu dziecka przez kobietę;

- problem opieki zastępczej;

- mniejsza liczba dzieci w rodzinie;

- macierzyństwo to faza w życiu kobiety a nie styl życia;

- macierzyństwo o charakterze świadomym;

- rodzina bazą przygotowującą pokolenie do samodzielnego życia, wspiera;

Podstawowe przemiany - kierunki przemian rodziny - Tyszka:

- Od rodziny dużej wielopokoleniowej do małej podstawowej

- Od rodziny biologicznie zdeterminowanej do planowanej

- Od rodziny produkcyjnej do nieprodukcyjnej

- Od rodziny patriarchalnej do egalitarnej

- Od rodziny otwartej do zamkniętej

Czynniki sprzyjające przemianom życia małżeńsko rodzinnego: 1. wzrost niezależności i autonomii kobiet oraz ich roli w kreowaniu nowego wizerunku rodziny, a także podejmowanie pracy zawodowej nie tylko z przyczyn ekonomicznych. 2. wzrost znaczenia jakosci zycia emocjonalnego i seksualnego oraz czerpanie z nich satysfakcji. 3. wzrost społ. akceptacji kohabitacji i związków homoseksualnych. 4. samotne rodzicielstwo z wyboru. 5. wzrost liczby rodzin monoparentalnych (jeden rodzic). 6. osłabienie stabilności i trwałości rodziny. 7. dośc szybkie uniezależnienie się emocjonalne i ekonomiczne młodych ludzi od rodziny pochodzenia. 8. spadek liczby dzietności. 9. opóźnienie zawarcia małżeństwa i urodz. dziecka w rodzinie. 10. wzrost jednoosobowych gospodarstw domowych.

Typy rodzin wg Tyszki:

Ze wzg. na układ władzy i autorytetu: patriarchalną (dominująca pozycja ojca); matriarchalną (dominująca pozycja matki); egalitarną (rodzina partnerska);

Ze wzg. liczbę członków: małżeńska- nuklearna (dwupokoleniową); poszerzona - wielopokoleniowa (dużą); zrekonstruowana; niepełna;

Ze wzg. na charakter źródła utrzymania: chłopską, robotniczą, rzemieślnicza; inteligencką;

Ze wzg. na środowisko zamieszkania: wiejską, miejską,

Ze wzg. na liczbę dzieci w rodzinie: mała (1 dziecko); średnia (2-3 dzieci); wielodzietną (3 i więcej dzieci);

4 grupy funkcji (Tyszka): biopsychiczne (prokreacyjna, seksualna); ekonomiczne (materialno- ekonomiczna, opiekuńczo- zabezpieczająca); społ.- wyznaczające (klasowa, legalizacyjno- kontrolna); socjopsychologiczne (socjalizacyjno- wychowawcza, kulturalna, rekreacyjno- towarzyska, emocjonalno- ekspresyjna).

I Alternatywne formy życia rodzinnego

-małżeństwa grupowe-kilka kobiet i mężczyzn w związkach małżeńskich oni mogą dobrowolnie podejmować życie seksualne,dzieci są wspólne

-rodziny wspolnotowe-kilka par monogamicznych i ich dzieci-wspolnota dotyczy zarobków, zad.na rzecz wspólnoty, dóbr materialnych ale nie stosunków seksualnych

-niezamężne małżeństwa- tworzą je osoby w stanie wolnym, panna, kawaler, żyją w parze często maja wspólny budżet

-rodziny z jednym rodzicem-tworzą się po rozwodzie, śmierci lub niezamężnego rodzicielstwa

-rodziny zrekonstruowane-jeden rodzic biologiczny drugi przybrany

II alternatywne formy dla małżeństwa -życie samotne(single),-niezamężne kohabitacje, -związki homoseksualne

III alternatywy w małżeństwie -układy w których zony pracują zawodowo, -dobrowolna bezdzietność, -seks pozamałżeński

Anna Kowak” rodzina w dobie przemian” Alternatywne formy rodziny są to rożne formy życia rodzinnego, które w jakiś sposób odbiegającego od powszechnie rozumianej, uznawanej definicji rodziny(jaka para małżeńska i jej dzieci, ,prawnie zawarte małżeństwo i biologiczne rodzicielstwo)

Konkubinat-sypianie ze sobą -związek partnerski liczy 2 osoby nieusankcjonowany prawnie, osoby te łączy wieź fizyczna, emocjonalna lub gospodarcza ale nie wspólne zamieszkanie

Kohabitacja- przed małżeństwem aby się sprawdzić pomalzensko(boja się podjąć kolejnego kroku0 bo wcześniej nastąpił rozpad 1 małżeństwa(osoby żyjące bez ślubu jednak maja takie plany)

NOWE FORMY PARTNERSTWA

-związki LAT- żyje się osobno ale razem, są to pary w bliskim związku emocjonalnym ale mieszkają oddzielnie nie maja dzieci

-cyberzwiazki—komunikuję się za pomocą komputera lub telefonu komórkowego, brak kontaktu fizycznego

Kochabitacja charakteryzuje wczesna dorosłość. TYPOLOGIA. 4 GRUPY KOHABITANTOW:-kohabitanci którzy minimalnie angażują się w związek i koncentrują wyłącznie na jego seksualnym aspekcie

-kohabitantow charakteryzuje wolny związek w którym osoby żyją ze sobą bez brania pod uwagę legalizacji ich statusu ze względu na antymalzenska postawę

-małżeństwa „na prośbę”(tymczasowa alternatywa małżeństwa)zaangażowanie emocjonalne jest sprawdzanie czy warto nadąć związkowi głębsze znaczenie w przyszłości

-kohabitanci są mocno zaangażowani w relacji na tak długo jak ona trwa skupienie na terazniejszosci,wspolne plany nie są określone a partnerów łączy wspólny etap namiętności, atrakcyjności fizycznej

PODOBIENSTWA I ROZNICE POMIEDZY KOHABITACJA A MALZENSTWEM;

Podobieństwa: -heteroseksualność partnerów, -utrzymywanie stosunków seksualnych-wspólne zamierzenia -posiadanie określonego poziomu ekonomicznego -stwarzanie środowiska w którym dzieci są rodzone i wychowywane, -występowanie obu typów związków w różnych okresach życia, -wzajemne oczekiwania wynikające z intymności związku

ROŻNICE -kohabitacja może być podobna do małżeństwa w swoich funkcjach w rolach ale z prawnego punktu widzenia nie są takie same, -mniej środków ekonomicznych łączonych jest w związku kohabitacyjnym niż małżeńskim, -prawne zobowiązania kohabitantów i małżonków są rożne co powoduje ze wchodzenie i wychodzenie ze związków nieformalnych jest dużo prostsze

Mc Lim CECHY TRADYCYJNEJ RODZINY -prawne zawarte małżeństwo, -posiadanie dzieci dwoje rodziców, -trwałość rodziny, -wyłączność seksualna, -heteroseksualność, gospodarstwo dwóch dorosłych osób CECHY NIETRADYCYJNEJ ALTERNATYWNEJ: -niezamężne kohabitacje, osoby żyjące samotnie, -dobrowolna bezdzietność, -samotne rodzicielstwo z wyboru,--rozwód bądź powtórny związek, -pozamałżeńskie związki, -mogą pojawić się związki osób tej samej płci

Rodzina funkcyjna - prawidłowo wypełniające wszystkie funkcje i normy oraz uczą jak samemu je zaspokajać, *dziecko najwyższą wartością autoteliczną. Rodzina dysfunkcyjna: Zasady zagrożone (zagrożone f.rodziny): -f. materialno bytowa, -f. opiek.-wych. -f. Psycho-emocjonalna, f.kulturalna, -f.socjalizacyjna, -f.ekonomiczna; *Rodzina nie realizuje prawidłowo co najmniej 1 funkcji, *gł.przyczyny przemian to bieda, ubóstwo, *powszechnie używane w l.80-90, obecnie stosuje się pojęcie dysfunkcyjna,niewydalna wychowawczo, problemowa; *opisowe nazewnictwo: r. z obszaru ryzyka, -alternatywne formy małżeństwa rodzinnego; Uwarunkowania dysfunkcyjności rodzin: -trudne warunki społ-ek, -uzależnienia rodziców, -zaburzona struktura rodziny, -niskie kompetencje rodzicielskie. Terminem rodzina dysf. Określa się również rodziny kt same rezygnują z prawidłowego funkcjonowania np. wych. niekonwencjonalnym sposobem(same nie realizują określonych funkcji lub realizują w odmienny sposób); -brak dzieci; -alternatywne formy życia. Kierunki: * w perspektywie normatywno - stygmatyzującej dysf. Oznacza sytuację oraz działania zagrażające rozwojowi dzieci w rodzinie; *dysfunkcyjność może być przyczyną ale i skutkiem. Dzieje się tak przez etykietowanie rodziny. Etykietyzacja godności rodziny (biedna, krzywdząca dz.,pyt.jaka to rodzina?) *stanowisko diagnostyczno-opisowe - r.dysf. Ma charakter diagnostyczny (opisowy). Opis syt. W jakiej rodzina się znalazła. Nie pytamy jaka to rodzina, a z jakim problemem się boryka np. alkoholowym. Ograniczamy stygmatyzaję rodziny. Podkreśla się godność i wartość czł. w każdej sytuacji. 3 kierunki pomocy: -profilaktyka społ. - zapobieganie niekorzystnym sytuacjom. Samodzielnie na dziecko lub do rodziny; -kompensacja społ. -wyrównywanie braków opieki środowisko wiejskie; -ratownictwo - odmiana pomocy doraźnej świadczona w klęskach żywiołowych lub życiowych. Formy pomocy: Rządowe formy wspomagania: - instytucje wspomagające rodz.(żłobek, przedszkole, szkoła); -poradnictwo (poradnie przedmałżeńskie, p. ped.-psych., p. zdrowia psych., ośrodki terapii nerwic, świetlice socjoterapeutyczne); -sądownictwo (Sąd Rodzinny); - Instytucje placówki i org pomocy społ. (Polski Komitet Pomocy Społ., Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie, Domy Pomocy Społ., PCK); -policja. Pozarządowe formy wspomagania: stowarzyszenia, fundacje, Caritas Polska, Ruchy społ.,kościoły różnych wyznań. Pomoc świadczona przez rodzinę oraz os.indywidualne. Dzieciństwo: faza przemijająca życia człowieka, obszar wpływów edukacyjnych, światopoglądowe przygot. Do życia, zespół doświadczeń życiowych dzieci. Oblicza dzieciństwa: -dzieciństwo zagrożone - stan niekorzystnych czynników środowiska rodzinnego. Rodz. niewydolna wychowawczo; -dzieciństwo zniewolone przez wojny, patologie, stanowi sumę bolesnych dośw. rzutujących na przyszłość dziecka, zagrożenia: upokorzenie, cierpienie, atmosfera obojętna (niekorzystna) atmosfera nadmiernej emocji i problemów, kt przenosi się na dzieci. Oblicza dzieciństwa wychowania w placówce: dzieciństwo bezpieczne, dz. w tęsknocie (za rodzicami, rodzeństwem), dz. osamotnione, zranione, zagrożone, dz. smutne i ponure, dz. wolne i wesołe. Kompensacjia sieroctwa emocjonalnego: -rodziny zaprzyjaźnione, -Rodzinne Domy dziecka, -wioska dziecięca.

Dzieciństwo w placówce opieki całkowitej:

- alkoholizm rodziców, dzieci niezbyt często odwiedzane przez rodziców

- izolacja, przymus bycia w domu

- świadomość obowiązku alimentacyjnego dzieci wobec biologicznych rodziców

Oblicza dzieci wychowywanych w placówkach:

- dzieci bezpieczne

- dzieci w tęsknocie- dzieci zranione, osamotnione, zagrożone

- dzieci smutne i ponure- dzieci udane, wesołe

---