20.11.2002 r.
WYKŁAD 8: INSTYTUCJE POMOCNICZE:
KOMITET EKONOMICZN-SPOŁECZNY,
KOMITET REGIONÓW, EUROP. BANK INWESTYCYJNY;
POLITYKA HANDLOWA I REGIONALNA.
Instytucjami wspólnoty europejskiej nazywamy tylko te instytucje, które został wymienione w traktatach założycielskich, są to Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości, oraz Trybunał Obrachunkowy. Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów to instytucje pomocnicze.
KOMITET EKONOMICZNO-SPOŁECZNY
Podstawami traktatowymi tego Komitetu jest Traktat Fuzyjny z 1965 r. (wszedł w życie w 1967 r.). Składa się on z przedstawicieli producentów węgla i stali, przedstawicieli pracobiorców, konsumentów i handlowców.
Obecnie liczy 222 członków, po 1/3 z każdego państwa to przedstawiciele pracobiorców, handlowców i konsumentów.
Członkowie mianowani są przez zrzeszenia pracobiorców, pracodawców i konsumentów z poszczególnych krajów. Zatwierdzani są przez Radę UE. Jest to lobby tych grup, ponieważ funkcja KES sprowadza się do konsultacji obligatoryjnych. Instytucje wspólnotowe mogą wystąpić w przypadkach przewidzianych przez traktat o opinię do KES. Jest ona nie wiążąca dla instytucji, która o nią występuje, jednak sam fakt wystąpienia o nią musi zajść, bo inaczej traktowane jest to jako błąd proceduralny.
KOMITET REGIONÓW
Składa się z 222 członków. Są to przedstawiciele władz miast, gmin, powiatów, województw, departamentów lub prowincji. Jeśli chodzi o konsultacje obligatoryjne, to materia przyszłej ustawy jest tu inna np. budowa autostrad. Mechanizm konsultacji fakultatywnej jest uruchamiany, kiedy Rada lub Komisja zwraca się o konsultacje, wtedy gdy uznaje to za stosowne. Samodzielne opinie wydaje z własnej inicjatywy. Nie posiada uprawnień powództwa tzn. jeśli ustawa przyjęta jest z pominięciem opinii, to nie KR nie może osobiście zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości, może to za niego zrobić inny organ. To samo dotyczy KES.
EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY
Został założony wraz z wejściem w życie Traktatu o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej w 1958 r. Siedzibą jest Luxemburg.
Główne zadania EBI jest współfinansowanie projektów maksymalnie do 50% poprzez udzielanie pożyczek lub poręczeń. Pożyczki mogą być udzielane państwom członkowskim oraz przedsiębiorstwom publicznym i prywatnym działającym na terenie państw członkowskich. Preferowane są projekty dotyczące rozwoju regionalnego i strukturalnego.
8/1
Cele EBI:
wspieranie projektów w mniej rozwiniętych gospodarczo rejonach wspólnoty lub projektów ponadnarodowych, realizowanych przez kilka państw (których inne banki - państwowe nie są w stanie sfinansować);
kontroluje projekty pod względem ich rentowności i solidności.
Obecnie około 10% środków EBI przeznacza na inwestycje w państwach z poza wspólnoty, ale związane ze wspólnotą stowarzyszeniowo.
POLITYKI WSPÓLNOTOWE
POLITYKA HANDLOWA
Traktat Rzymski nie sprecyzował wspólnej polityki handlowej. Po utworzeniu w 1968 r. unii celnej konsekwencją stało się wprowadzenie wspólnej polityki handlowej. Nastąpiło to 1.01.1970 r. od tego momentu wspólna polityka handlowa wobec krajów trzecich przestała się odbywać na szczeblu krajowym, a zaczęła być realizowana na szczeblu wspólnotowym.
Opiera się ona na jednolitych zasadach, zwłaszcza w zakresie:
zmian stawek celnych,
zawierania układów celnych i handlowych,
działań ułatwiających dostęp do rynku,
działań chroniących rynek przed dumpingiem i subwencjami zagranicznymi.
Wspólna polityka handlowa obejmuje jednolite zasady w zakresie polityki eksportowej. Po 1.01. 1993 r. wprowadzono wspólny rynek , a wspólna polityka handlowa stała się faktem. Państwa przestały same stosować indywidualne środki handlowe chroniące własny rynek. Polityka handlowa realizowana jest przez KE, która działa z upoważnienia RUE.
Instrumentami wspólnej polityki handlowej są:
wspólna zewnętrzna taryfa celna - wspólnota europejska działa na zasadzie unii celnej obejmującej całą wspólnotę (brak ceł wewnętrznych). Decyzje o wysokości zewnętrznej taryfy celnej są podejmowane na szczeblach wspólnotowych - Komisji Europejskiej. Wysokość zróżnicowania tych stawek zależy
od kierunku importu - niższe dla krajów korzystających z klauzuli najwyższego uprzywilejowania (KNU), a wyższa dla krajów nietraktatowych.
druga cecha różnicująca wysokość stawki celnej zależy od stopnia przetworzenia towarów (im mniej jest on przetworzony, tym niższe jest cło).
KE w ustalaniu stawek celnych musi brać pod uwagę ustalenia WTO;
ograniczenia ilościowe - kontyngenty - zakres stosowania ich wysokość jest również określana przez Komisję Europ. Mogą one mieć charakter:
autonomiczny - wprowadzane jednostronnie przez wspólnotę (ograniczenia kontyngentów o tym charakterze nakazuje WTO, zaleca ona wprowadzanie ograniczeń drugiego typu:
negocjowane w trakcie umów - (obecnie ta droga jest częstsza) kraj eksportujący zobowiązuje się do dobrowolnego przestrzegania pewnych kwot ilościowych lub wartościowych w swoim eksporcie - narzędzie to nazywa się VER - dobrowolne ograniczenie eksportu (ograniczenie ilościowe wprowadzane na mocy umowy międzyn.). VER-y szeroko stosowane były w latach 80-tych i 90-tych, zwłaszcza w Azji Płd.-Wsch. I wobec krajów eksportujących towary wrażliwe i rolnicze. Runda Urugwajska GATT
8/2
stwierdziła, iż od momentu jej zakończenia, powinno się odchodzić od tego mechanizmu i do 2004 r. powinno nastąpić całkowite odejście od VER-ór państwa należących do WTO;
polityka antydumpingowa - dumping zachodzi wtedy, gdy towar sprzedawany jest za granicę po cenie niższej od tzw. wartości normalnej (cena po której towar eksportowany sprzedawany jest na rynku wewnętrznym kraju eksportera). Kraje importujące mają prawo bronić się przed dumpingiem stosując środki antydumpingowe w postaci ceł lub zobowiązań cenowych. Aby kraj mógł tego typu środki wprowadzić muszą być spełnione pewne warunki:
towar został wprowadzony na obszar celny kraju importującego po cenie dumpingowej;
import ten musi wyrządzić szkodę przemysłową tego rodzaju produkcji w kraju importera.
Procedura antydumpingowa. KE rozpoczyna postępowanie antydumpingowe na wniosek przedstawiciela kraju lub gałęzi przemysłu dotkniętej dumpingiem. W przypadku stwierdzenia możliwości dumpingu KE może nałożyć na import cło tymczasowe (maksymalnie na 9 miesięcy - do zakończenia postępowania wyjaśniającego). Jeśli postępowanie zostanie umorzone opłaty za cło tymczasowe są zwracane krajowi eksportującemu. Jeśli dumping zostanie stwierdzony RUE na wniosek KE może wprowadzić ostateczne cło antydumpingowe.
W wyniku postępowania nie wprowadza cła tylko zobowiązania cenowe - eksporter zobowiązuje się do przestrzegania minimalnego poziomu ceny.
Promocja i kontrola eksportu - art.. 112 Traktatu Rzymskiego zobowiązuje wspólnotę do stopniowej harmonizacji systemu wspierania eksportu do krajów trzecich, by uniknąć konkurencji między przedsiębiorstwami wspólnotowymi.
Środki wspierania eksportu leżą w gestii państw wspólnoty (subsydiowanie polityki rolnej) albo stosowane są przez państwa narodowe, ale wg jednolitych wspólnotowych zasad pod kontrolą KE (subsydia produkcyjne - umożliwiają produkowanie po niższych kosztach i tym samym uzyskane lepszej pozycji, muszą być jednak zgodne z postanowieniami WTO).
Kontrola eksportu odbywa się poprzez ograniczenie eksportu lub embargo pewnych produktów do określonych krajów na podstawie umowy międzynarodowej (np. broni).
Geograficzne zróżnicowanie polityki handlowej wspólnoty wobec krajów trzecich. Polega ono na tym, że określone grupy krajów mają odmienny status w stosunkach handlowych ze wspólnotami europejskimi.
Komisja prowadzi negocjacje z upoważnienia RUE. Komisja wynegocjowuje umowy, ale podpisuje je - zawiera RUE jednomyślnie po uzyskaniu zgody PE (w przypadku umów handlowych większością kwalifikowaną).
Grupy krajów:
kraje wysoko uprzemysłowione z Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG utworzonym w 1994 r.). DO grupy tej należy 18 krajów - wszystkie kraje wspólnoty europejskiej i dodatkowo Norwegia, Islandia i Lichtenstein. Zachodzi między nimi swobodny przepływ towarów przemysłowych, usług, kapitału i osób, tworzą wspólny rynek, któremu nie towarzyszy unia celna;
kolejna grupa to kraje wysoko uprzemysłowione z poza EOG - Japonia, USA, Kanada, Australia i Nowa Zelandia - relacje miedzy nimi opierają się na KNU;
8/3
Kraje AKP (Afryki, Karaibów i Pacyfiku) - stosunki handlowe z tymi krajami zorganizowane są na mocy Konwencji z Lome z 1975 r. Są to byłe kolonie państw należących teraz do wspólnoty, grupa liczy ok. 70 państw. Zasady na podstawie których odbywają się stosunki handlowe to wolny dostęp produktów przemysłowej, znaczny dostęp produktów rolnych z AKP do wspólnoty, w zamian za co AKP zobowiązuje się traktować eksport z UE na zasadzie KNU. Konwencja z Lome przewiduje także udzielenie pomocy finansowej dla AKP, która ma kompensować ewentualne straty z tytułu spadku cen na eksportowane przez nie surowce rolne. Konwencja była nowelizowana - ulegały zmianie kwestie szczegółowe, np. obniżanie stawek celnych.
POLITYKA REGIONALNA
Wprowadzenie wspólnej polityki regionalnej jest konsekwencją różnic w poziomie rozwoju pomiędzy regionami. Powstała w połowie lat 50-tych na gruncie polityk narodowych i podlegała ewolucji. Traktat Rzymski nie przewiduje wspólnej polityki regionalnej w ramach wspólnoty, jednak taką konieczność uświadomiono sobie przede wszystkim gdy doszły dwa elementy:
Plan Wernera,
Poszerzenie UE o Wielką Brytanię, Danię i Irlandię.
Od 1975 r. kiedy to została utworzony Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, wspólna polityka regionalna stała się faktem. Była uzupełnieniem narodowych polityk regionalnych. W drugiej połowie lat 80-tych uległa przeobrażeniu w związku z przyjęciem Jednolitego Aktu Europejskiego, który przewidywał do końca 1992 r. utworzenie wspólnego rynku.
Obecnie z Funduszy Strukturalnych korzysta ok. 50 regionów. W latach 2000-2006 na finansowanie polityki regionalnej UE przeznaczy ok. 40% swoich funduszy.
Instrumenty realizacji wspólnej polityki regionalnej:
Fundusz Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa - współfinansowanie działań związanych z rozwojem rolnictwa i obszarów wiejskich - finansuje wspólną politykę rolną. Dla polityki regionalnej ma zastosowanie Fundusz Orientacji.
Fundusz Socjalny (Społeczny) - współfinansuje działania związane z polityką zatrudnienia, przeciwdziałanie bezrobociu i rozwój zasobów ludzkich. Jest to najwcześniej utworzony fundusz strukturalny, powołano go do życia na mocy art. 123 traktatu Rzymskiego w 1957 r. jako narzędzie wspólnotowej polityki społecznej. Od początku lat 60-tych do dnia dzisiejszego ewoluował on wraz z całokształtem polityki regionalnej i ewolucją polityki zatrudnienia WE. Ewolucja ta zmierzała w dwóch zasadniczych kierunkach:
Stopniowo zmniejszała się niezależność funkcjonowania funduszu od pozostałych funduszy strukturalnych, zwłaszcza Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Eur. Funduszy Orientacji i Gwarancji dla rolnictwa. Kolejne reformy funkcjonowania Eur. Funduszu Społ. kładły nacisk na integrację działań pomiędzy funduszami, zarówno na poziomie celów jak i administracyjnym (decentralizacja i regionalizacja);
Stawał się narzędziem realizacji wspólnotowej polityki zatrudnienia, w coraz większym stopniu jego działania służyły celom ponadnarodowym w tym zakresie (uznawanym przez wszystkie państwa członkowskie i określanym Europejską Strategią Zatrudnienia).
8/4
Zasady funkcjonowania Europejskiego Funduszu Społecznego, podobnie jak inne fundusze strukt. finansuje następujące ogólne cele polityki strukturalnej:
Promocja rozwoju regionów zacofanych (regionem zacofanym w nazewnictwie unijnym są to regiony, w których PKB na mieszkańca jest niższe niż 75% średniej unijnej). Cel ten finansują następujące fundusze strukturalne: Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji dla rolnictwa. Dofinansowanie inwestycji ze środków tych funduszy może stanowić do 75% kosztów całej inwestycji występującej na tym terenie (pozostałe 25% musi wyłożyć państwo - przede wszystkim samorząd lokalny);
Restrukturyzacja obszarów charakteryzujących się upadkiem tzw. przemysłu tradycyjnego (schyłkowego - przede wszystkim hutnictwo i górnictwo). Cel ten finansuje Europejski Fundusz Społeczny i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Dofinansowanie może wynosić do 50%.
Walka z długotrwałym bezrobociem - jest to tzw. cel horyzontalny, czyli obejmujący cały obszar Wspólnot Europejskich. Finansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego. Dofinansowanie to wynosi do 50%.
Te trzy cele to jedna z najważniejszych zasad rozdziału funduszy strukturalnych - zasada koncentracji.
Zasady rozdziału funduszy strukturalnych:
koncentracji - wynika z powyższych trzech celów, określa, że interwencja funduszy nie powinna być rozproszona, lecz koncentrować się na ograniczonych, precyzyjnie określonych celach (alokacja środków odbywa się w obrębie ww. trzech celów);
programowania - nakłada ona obowiązek realizacji działań na podstawie wieloletnich, strategicznych programów rozwojów (nie są to cele krótkoterminowe), łączy się z tym fakt, że fundusze nie wspierają bezpośrednich, konkretnie wskazanych projektów lecz projekty ujęte w ramy długofalowych strategii rozwoju. To programowanie i realizacja funduszy strukturalnych dokonuje się w okresach siedmioletnich (środki tych funduszy przekazywane są krajom członkowskim na podstawie tzw. podstaw wsparcia wspólnoty, podstawy te to siedmioletnie umowy finansowe przygotowane na podstawie narodowych planów rozwoju);
dodatkowości - oznacza, że środki funduszy mają uzupełniać środki, które na realizację danego celu przeznacza kraj członkowski. Nie jest możliwe ograniczanie dotychczasowych wydatków publicznych na dany cel w związku z napływem środków ze strony WE;
partnerstwa - nakłada obowiązek ścisłej współpracy partnerów zaangażowanych w proces programowania i wdrażania funduszy strukturalnych (partnerzy ci to: władze lokalne bądź regionalne (projekt się tu powstaje), rządy państw członkowskich (w Polsce opiniuje go Komitet Integracji Europejskiej), Komisja Europejska (ostatecznie zatwierdza projekt), mogą się do tego także włączyć partnerzy społeczni i gospodarczy, organizacje międzyn. czy środowiska opiniotwórcze).
8/5
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - powstał w 1975 r. i finansuje działania zmierzające do zmniejszenia różnic w poziomie rozwoju regionalnego i strukturalnego pomiędzy różnymi regionami we WE;
Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa - wspiera realizację wspólnej polityki wobec rybołówstwa;
Fundusz Spójności - wszedł w życie w 1994 r. i ma na celu pomoc tym krajom, które mogą mieć największe problemy z przejściem do ostatniej fazy integracji - unii gospodarczo-walutowej. Przedmiotem wsparcia nie są tu regiony, ale całe państwa, w których PKB nie przekracza 90% średniej unijnej. Obecnie to kryterium spełniają cztery państwa członkowskie - Irlandia, Grecja, Hiszpania i Portugalia. Pomoc z tego funduszu przeznaczona jest na finansowanie projektów w dziedzinie ochrony środowiska i inwestycji w infrastrukturę transportową tychże państw.
Instytucją, która również finansuje projekty w dziedzinie polityki regionalnej, ale nie jest funduszem to Europejski Bank Centralny - pożyczki z tego banku są uzupełnieniem instrumentów finansowych wykorzystywanych przy realizacji projektów w polityce strukturalnej, przede wszystkim przeznaczane są one na wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw.
Rozdział funduszy strukturalnych odbywa się wg powyższych zasad.
W ramach realizacji wspólnej polityki regionalnej państw członkowskich, wyróżnia się trzy programy realizowane w ramach inicjatyw wspólnotowych:
PROGRAM INTERREG - współpraca przygraniczna, międzynarodowa I międzyregionalna;
PROGRAM EQUAL - międzynarodowa współpraca, w ramach której finansowane są inicjatywy przeciwdziałające wszelkim formom dyskryminacji na rynku pracy;
PROGRAM LEADER - program rozwoju obszarów wiejskich.
Są to projekty podejmowane z inicjatywy wspólnoty i nie przekraczają 5% środków, funduszy, które przeznaczone są na inicjatywy regionalne. Pozostałe inicjatywy, te które mają służyć powyższym trzem celom wychodzą od władz lokalnych i regionalnych.
8/6