Prawo rzeczowe - to ogół wszystkich norm prawnych związanych z prawem własności oraz innych praw związanych z korzystaniem z rzeczy.

Cechą praw rzeczowych jest to, że są one skuteczne względem wszystkich osób i istnieje tzw. zamknięty katalog praw rzeczowych (prawa w kodeksie praw cywilnych)

Rodzaje praw rzeczowych:

1. własność

2. użytkowanie wieczyste

3. ograniczone prawa rzeczowe: użytkowanie, zastaw, hipoteka, służebność, własnościowe prawo w spółdzielni mieszkaniowej

Prawa rzeczowe są przedmiotem podejmowanych czynności prawnych o charakterze cywilnym.

Część składowa rzeczy - wszystko, co należy do tej rzeczy jako całość nie może być odłączona bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości.

Część składowa musi stanowić pewną całość z rzeczą np. samochód pozbawiony kół nie jest samochodem.

Przynależność = inna rzecz, która jest pomocna, ale bez drugiej też funkcjonuje np. okulary i futerał.

Klasyfikacja i podział rzeczy:

- ruchome

- oznaczone co do gatunku, np. owoce

- podzielne, np. materiał

- rzeczy znajdujące się w obrocie (przeznaczone do handlu)

- nieruchome (grunty oraz budynki)

- oznaczone co do tożsamości np. Kolumna Zygmunta w Warszawie

- niepodzielne np. zwierzę

- ograniczone bądź wyjęte z takiego obrotu

POŻYTKI

pożytki rzeczy pożytki prawa

naturalne

cywilne

płody rzeczy

(zboża)

inne odłączane części składowe

(glina z ziemi)

pożytki cywilne - są to dochody, które przynosi rzecz na mocy istniejącego stosunku prawnego, np. czynsz za wynajem mieszkania (umowa wynajmu).

pożytki prawa - dochody, które przynosi nam prawo zgodnie ze swoim przeznaczeniem (umowa użytkowa).

Dobra niematerialne:
1) dobra osobiste - zdrowie, nazwisko, godność, cześć

2) dobra wynikające z praw autorskich - każdy utwór literacki, naukowy, artystyczny wyrażony pismem, drukiem, słowem lub muzyką.

3) projekty wynalazcze:

- wynalazki (stricte) - nowe rozwiązania o charakterze technicznym

- wzory użytkowe - użyteczne, nowe rozwiązania

- projekty racjonalizatorskie - ulepszanie funkcjonowania rzeczy

- wzory zdobnicze, czyli nowa postać przedmiotu, rzeczy

4) Znaki towarowe - rysunki, obrazy, kompozycje, a nawet litery

Prawo własności

• każdy ma prawo do posiadania rzeczy, prawa do własności

• fakty, które można uznać, że ktoś jest właścicielem danej rzeczy: świadomość, że ta rzecz w sposób prawny do nas trafia, posiadanie tej rzeczy, właściciel ma prawo do rozporządzania własnością = TRIADA RZYMSKA

WŁASNOŚĆ

(prawo niczym nieograniczone, prawo święte, nienaruszalne)

uprawnienia

do korzystania z rzeczy do rozporządzania rzeczą

posiadanie pobieranie pożytku obciążanie rzeczą

używanie rzeczy wyzbycie się rzeczy

przetworzenie rzeczy, zużycie, zniszczenie

Ograniczenie prawa własności:

1. Przepisy innych ustaw

2. Zasady współżycia społecznego

3. Społeczno-gospodarcze przeznaczenie własności

Sposób nabycia własności:

1. Przeniesienie własności - czynność prawna składająca się z dwóch elementów:

• zobowiązania do przeniesienia rzeczy

• wydanie rzeczy

Zasiedzenie - musi upłynąć pewien okres czasu ( w przypadku ruchomości są to 3 lata), aby osoba uprawniona straciła swoje prawo własności. Zasiedzenie dotyczy głównie nieruchomości i można uzyskać prawo własności w dwóch przypadkach:

• działając w dobrej wierze po upływie 20 lat

• działając w złej wierze po upływie lat 30

3. Przemilczenie

4. Zrzeczenie się własności (ktoś się zrzeka, ktoś nabywa) musi być sporządzony w formie aktu notarialnego. ostatnim właścicielem jest państwo jeśli zabraknie ludzi do nabycia tej nieruchomości. Ruchomość po zrzeczeniu się staje się niczyja, czyli nabyć ją może każdy.

5. Zawłaszczenie

6. Znalezienie rzeczy:

• rzeczy zagubionych

• rzeczy porzuconych bez zamiaru wyzbycia się prawa własności

• znalezienie zwierząt zagubionych

mamy obowiązek poinformować właściciela (o ile go znamy), bądź organ, który przechowuje rzeczy zagubione

7. Akcesja - połączenie dwóch rzeczy (po połączeniu powstaje nowa rzecz)

Może występować w postaciach:

• połączenie rzeczy ruchomej z nieruchomością; zawsze wygrywa własność nieruchoma

• połączenie dwóch rzeczy ruchomych. 3 opcje:
  połączenie rzeczy, np. drewno z materiałem da nam fotel

• pomieszanie, np. mieszamy wódkę z sokiem

• przetworzenie

8. Nacjonalizacja = pozbawienie osoby własności, pozbycie osoby prywatnej majątku na rzecz państwa; nacjonalizacja = upaństwowienie rzeczy

9. Wywłaszczenie (w trybie administracyjnym) zabiera się komuś prawo własności, gdy jest mu do czegoś potrzebne, każde pozbawienie kogoś własności musi mieć określony cel, np. budowa autostrady

Użytkowanie wieczyste to prawo rzeczowe dotyczące tylko i wyłącznie gruntów państwowych; jest to prawo terminowe, określone czasem na 99 lat. Oddający grunt w użytkowanie - Skarb Państwa, gmina lub związek gmin - nadal pozostaje właścicielem gruntu. Użytkowanie wieczyste można przedłużyć na okres od 40 do 99 lat.

Ograniczone prawa rzeczowe odnoszące się do cudzej rzeczy.

Powodują one ograniczenie prawa własności rzeczy.

Ustanowienie ograniczonych praw rzeczowych odbywa się:

• przez zawarcie umowy między właścicielem rzeczy, który to prawo ustanawia a osobą, która to prawo nabywa

• na skutek orzeczenia sądu

• na podstawie przepisów

• Użytkowanie polega na tym, że osoba uprawniona (użytkownik) może używać cudzej rzeczy i pobierać z niej pożytki; użytkownik powinien dokonywać napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym użytkowaniem rzeczy

• Służebność może być ustanowiona tylko na nieruchomości! Polega bądź na ograniczeniu właściciela w jego prawach bądź na przyznaniu osobie uprawnionej prawa korzystania z cudzej nieruchomości w oznaczonym zakresie

• służebność gruntowa polega na obciążeniu jednej nieruchomości na rzecz każdego właściciela innej nieruchomości, który może w oznaczonym zakresie korzystać z nieruchomości obciążonej

• służebność osobista polega na tym, iż nieruchomość jest obciążona na rzecz oznaczonej osoby fizycznej; służebność osobista kończy się z chwilą śmierci lub przekazania prawa własności - sprzedaż; nie jest dziedziczona

• Zastaw którego istota polega na tym, że w razie nie wykorzystania zobowiązań przez dłużnika wierzyciel może zaspokoić swą wierzytelność z rzeczy obciążoną zastawem i to niezależnie czyją stała się własnością; ma on zabezpieczać interesy wierzyciela zwłaszcza wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że dłużnik nie spełni świadczenia

• Hipoteza służy zabezpieczeniu wierzytelności pieniężnej, a polega ona na tym, iż wierzyciel na rzecz którego ustanowiono hipotekę może domagać się, donosić swojej wierzytelności z nieruchomości, która jest tym prawem obciążona

2

---