Gmina - wspólnota samorządowa o określonym terytorium; posiada osobowość prawną, jej samodzielność podlega ochronie prawnej. Utworzenie gminy następuje na drodze rozporządzenia Rady Ministrów po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami. To samo dotyczy łączenia gmin, znoszenia/ustalania ich granic, nazw, siedzib. W przepisach prawnych przyjęto, iż do gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów, stanowiące zadania własne gminy i to zarówno o charakterze obligatoryjny, jak i fakultatywnym:
infra. technicznej
a] gminne drogi, ulice, mosty, place
b] wodociągi i zaopatrzenie w wodę. Kanalizację i jej oczyszczanie, sprawy wysypisk
c] zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną
d] lokalny transport drogowy
e] komunalne budownictwo mieszkaniowe itp.
infra. społecznej
a] oświata (przedszkola, szkoły i inne placówki oświatowo wychow.)
b] kultura (bibl., domy kultury, itp.)
c] kultura fizyczna
d] pomoc społeczna
ładu przestrzennego
gospodarki terenami i ochrony środ.
porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej
Przekazanie gminie nowych zadań własnych wymaga zapewnienia środków finansowych w postaci zwiększenia dochodów lub subwencji.
Dochodami gminy są środki pobierane i otrzymywane bezzwrotnie:
- podatki, opłaty i inne określone w innych ustawach jako dochody gminy
- dochody z majątku gminy
- subwencja ogólna z budżetu państwa
Dochodami gminy mogą być:
- dotacje celowe na realizację zadań zleconych i na dofinansowanie zadań własnych
- wpływy z samoopodatkowania mieszkańców
- spadki/zapisy/darowizny
- inne dochody
Podatkowymi dochodami są podatki:
od nieruchomości/rolny/leśny/od spadków/od darowizn/od środków transportowych/od posiadania psów.
Wpływy z opłat:
skarbowa/eksploatacyjna/lokalna/targowa/miejscowa/administracyjna.
Subwencja oznacza bezzwrotną pomoc finansową udzieloną przez państwo ze środków budżetowych różnym podmiotom w celu poparcia ich działalności. Różnica między subwencją a dotacją:
- nie są związane z żadnym konkretnym zadaniem lecz są ogólnym zasileniem budżetu gminy
- przysługują z mocy ustawy wszystkim gminom
Każda gmina otrzymuje z budżetu państwa subwencję ogólną, składającą się z 3 części:
- podstawowej
- oświatowej
- rekompensującej
Dochody własne z majątku gminy z wykorzystaniem mienia będącego własnością gminy i jej związków, oraz mieniem osób prawnych w formie dzierżawy/najmu/sprzedaży.
Dnia 13.XI.'03 Sejm RP uchwalił nową ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z tytułu udziałów w podatkach bezpośrednich.
Udziały we wpływach z podatku PIT:
- w gminach 35,72% (co roku zwiększany aż do wielkości docelowej 39,34%)
- w powiatach do 10,25%
- w województwach do 1,6%
Udziały we wpływach z podatku CIT:
- w gminach do 6,71%
- w powiatach do 1,40%
- w województwach do 15,9%
Stopień samodzielności finansowej gminy jest przejawem skali decentralizacji finansów publicznych.
Region jest fragmentem większej całości, wyodrębniony za pomocą specyficznych kryteriów i jest spójny tylko w zakresie tych kryteriów. Najistotniejsze są cele i kryteria wg których wydzielamy pewną część przestrzeni, może to być zarówno składowa państwa federalnego o autonomii politycznej, administracyjnej i finansowej (np. w Belgii) czy też wyróżniająca się część terytorium wyrazistego historycznie i kulturowo (np. Katalonia).
Podział regionów wg kryteriów m.in. na:
administracyjne/funkcjonalne/ekonomiczne
Wzajemne relacje między regionami rozpatrujemy w 3 aspektach:
- relacje regionów wewnątrz danego państwa
- relacje regionów z regionami innego państwa
- wzajemne relacje regionów przygranicznych, tzw. Euroregiony.
Relacje między regionami różnych państw są konsekwencją umów międzynarodowych np. współpraca policji, straży granicznej, z zakresu ochr. Środowiska, a jednocześnie podstawą zacieśniania więzi między lokalnymi społecznościami.
Euroregiony - forma współpracy między regionami i wspólnotami samorządowymi różnych krajów. Czynniki mające wpływ na powstanie tych regionów to czynniki historyczne, polityczne, gospodarcze i socjologiczne.
Euroregion Nysa, Karpacki, Sprewa-Nysa-Bóbr, Pro Europa Viadrina, Pomerania, Stowarzyszenie Gmin RP Region Bałtyk, Niemen, Bug Tatry, Beskidy, Śląsk Cieszyński, Silesia, Glacensis, Dobrawa, Puszcza Białowieska.
Integracja europejska w ramach UE dokonuje się na różnych płaszczyznach: ekonomicznej, prawnej, instytucjonalnej, politycznej i społecznej. Obejmuje wspólnotę gospodarczą, unię narodów i obywateli, organizację polityczną oraz wspólne działania na rzecz bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego. Zainicjonowało to stworzenie jednolitych ram prawnych i instytucjonalnych oferujących możliwość współdziałania państw członkowskich na różnych szczeblach. Potrzeba prowadzenia wew. UE polityki regionalnej jest konsekwencją dużego zróżnicowania stopnia rozwoju regionalnego i gospodarczego poszczególnych krajów oraz istnienia dużych dysproporcji pomiędzy regionami. Dysproporcje te mają często charakter strukturalny (peryferyjne położenie, trudne warunki klimatyczne, geograficzny niedorozwój infrastruktury, niekorzystna struktura gospodarki i niski poziom kwalifikacji zawodowych ludności).
Polityka regionalna i strukturalna UE jest wyrazem solidarności regionów bogatszych krajów członkowskich z regionami uboższymi. Potrzeba rozwinięcia polityki regionalnej była też konsekwencją utworzenia jednolitego rynku europejskiego (słabe regiony nie byłyby w stanie sprostać konkurencji ze strony bogatszych regionów).
Instrumenty polityki regionalnej UE:
- instrumenty prawne (określone działania prawne mające na celu stanowienie aktów prawnych regulujących zasady oddziaływania polityki regionalnej)
- instrumenty finansowe (fundusze środków budżetowych UE oraz środki pozabudżetowe umożliwiające dokonanie unijnej interwencji finansowej)
Większość instrumentów polityki regionalnej ma charakter mieszany (prawno-finansowy). Do instrumentów mieszanej polityki należą:
fundusze strukturalne
fundusz spójności
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)
O wsparcie z funduszy mogą starać się podmioty publiczne, m.in. jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorcy, organizacje społeczne. Najbardziej atrakcyjnym funduszem dla polskich regionów jest Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, który pozwala na szereg działań skutkujących wzajemnie, a dotyczący przede wszystkim: poprawy stanu dróg, infrastruktury technicznej, możliwości przyciągania inwestorów a ci tworzą nowe miejsca pracy, dofinansowania zaplecza technicznego firm, szkolenia pracowników, wzmacniania potencjału gospodarczego regionu. Fundusze unijne stawiają za główny cel rozwój społeczno-gosp. państw i regionów.
Zamówienia publiczne reguluje ustawa - prawo zamówień publicznych z dnia 29.I.'04. Ustawę należy stosować do udzielania wszelkich zamówień o char. publicznym, których podmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane a zamawiający zawiera z wykonawca odpłatną umowę.
Zamówienie publiczne - wszelkie czynności podejmowane przez zamawiającego w celu wybrania najkorzystniejszej oferty umowy. Za moment wszczęcia postępowania uważa się umieszczenie ogłoszenia w siedzibie zamawiającego w miejscu publicznie dostępnym, na stronie internetowej zamawiającego, wysłanie ogłoszenia do publikacji w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich lub Biuletynie Zamówień Publicznych. Za zakończenie natomiast uważa się wybranie najkorzystniejszej oferty (uwieńczone podpisaniem umowy) albo unieważnienie postępowania.
7 trybów udzielania zamówień:
- przetarg nieograniczony
- przetarg ograniczony
- negocjacje z ogłoszeniem
- negocjacje bez ogłoszenia
- zapytanie o cenę
- aukcja elektroniczna
- z wolnej ręki
Wykonawca nie musi być wytwórcą rzeczy stanowiących przedmiot dostawy; brak wymogu wielokrotnego jego dostarczania.
Prawo Z.P. wskazuje podmioty zobowiązane do stosowania prawa zamówień publ. przy zamówieniach na dostawy, usługi i roboty budowlane. Są nimi dysponenci środków publicznych czyli organy państwowe, samorządowe, instytucje prawa publicznego. Podmioty te można podzielić na 6 grup:
Organy władzy publ. (Sejm, Senat, Prezydent)
Organy administracji rządowej (Rada Ministrów, wojewoda)
Organy kontroli państwowej i ochrony prawa (NIK, KRRiT, Rzecznik Praw Obywatel.)
Sądy i trybunały (Sąd Najwyższy, Trybunał Konstytucyjny, Naczelny Sąd Administracyjny, sądy powszechne/administracyjne/wojskowe)
Jednostki Samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki (gmina/powiat/województwo)
Jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych.
Państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej*.
Przepisów ustawy nie stosuje się do zamówień i konkursów, których wartość nie przekracza wyrażonej w złotych kwoty 6000 EUR. Zamówienia mieszczące się w przedziale między wartością 6000 EUR a 60000 są udzielane zgodnie z przyjętymi zasadami wyboru najkorzystniejszej oferty. Zamawiający może wtedy stosować procedurę uproszczoną - nie jest zobowiązany do:
- powołania komisji przetargowej
- żądania wadium od wykonawców
- żądania zabezpieczenia należytego wykonania umowy
- żądania dokumentów od wykonawców potwierdzających spełnienie warunków udziału w postępowaniu
- stosuje krótsze terminy składania ofert i związania ofertą
- zamieszcza ogłoszenie o postępowaniu w miejscu publicznie dostępnym w siedzibie zamawiającego i na stronie internetowej, jeśli taką posiada
Ma możliwość zastosowania następujących procedur:
- negocjacji z ogłoszeniem
- zapytania o cenę
- aukcji elektronicznej
Jeżeli wartość zamówienia szacuje się powyżej 60 000 EUR, zamawiający zobowiązany jest do stosowania pełnej procedury, która wymaga:
- ogłoszenia o postępowaniu w miejscu publicznie dostępnym, w siedzibie zamawiającego
- ogłoszenie na stronie internetowej i w Biuletynie Zamówień Publicznych
- przygotowania pełnej specyfikacji istotnych warunków zamówienia
Jest zobowiązany do:
- żądania wadium od wykonawców
- powołania komisji przetargowej
- żądania zabezpieczenia należytego wykonania umowy w niektórych przypadkach
- żądania od wykonawców dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu.
Przy zamówieniu powyżej 5000 000 EUR dla dostaw i usług oraz 10 000 000 EUR dla robót budowlanych, zamawiający zobowiązany jest do stosowania procedury zaostrzonej.
Zasady udzielania zamówień są wytycznymi dla uczestników postępowania i stanowią one reguły, którymi należy się kierować w postępowaniu o udzielanie zamówienia. Do nich należy:
- zasada równego traktowania i zachowania uczciwej konkurencji
- zasada jawności postępowania
- zasada pisemności postępowania
Najważniejsze organy kontroli systemu nadzoru i kontroli udzielania zamówień publicznych to:
- NIK
- Regionalne izby obrachunkowe
- Prezes UZP
- Komisje orzekające o naruszeniu dyscypliny finansów publ.
Prezes UZP jest centralnym organem administracji państwowej właściwym w sprawach zamówień publ. Do jego zadań należy:
- przeprowadzanie kontroli uprzedniej i następczej
- nakładanie kar pieniężnych
- zawiadamianie właściwego rzecznika dyscypliny finansów publicznych.
Odpowiedzialność za naruszenie przepisów PZP ponoszą wszystkie osoby występujące po stronie zamawiającego, w tym osoby uczestniczące w przetargach.
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponoszą pracownicy sektora finansów publicznych oraz inne osoby dysponujące środkami publicznym.