Filozofia presokratejska ( presokratycy)
Jońscy filozofowie przyrody: Tales (624-547); Anaksymander (610-547); Anaksymenes (585-525).
Heraklit z Efezu (544-484) i jego następcy.
Eleaci (szkoła elejska): Parmenides o poglądach przeciwnych Heraklitowi.
Tzw. fizycy V w. prz. Chr.: Empedokles, Anaksagoras oraz atomiści ( Leukipp i Demokryt) którzy usiłowali pogodzić sprzeczne poglądy Heraklita i szkoły elejskiej ( Parmenidesa).
5. Pitagorejczycy ( Pitagoras ).
Tales ( 624-547 ) : wszystko powstało z wody i z wody się składa. Pierwsze zagadnienie filozofii to zagadnienie początku świata. Pierwsi filozofowie głoszą hilozoizm: życie, zdolność ruchu związane są z materią.
Anaksymander ( 610-547 ) : stawia pytanie o „początek”, „zasadę” rzeczy ( gr. arche, łac. principium). Arche to wg. Anaksymandra apeiron, czyli bezkres. Używa też terminu „przyroda” ( natura, gr. fizys) jako tego, co w rzeczy niezmienne. To, co było na początku nie przestaje istnieć, lecz przyjmuje inne formy.
Anaksymenes ( 585-525) : Zajmował się głównie meteorologią. Wedle jego poglądów arche to powietrze: jest ono ilościowo nieskończone, wypełnia bezkres, wszystko, co ruchome posiada duszę, a tą wyobrażali sobie Grecy jako powietrze właśnie ( tchnienie).
Heraklit („ciemny filozof”) : 1) arche to ogień; 2) wariabilizm ( pogląd o powszechnej zmienności rzeczy ( panta rei ): 3) relatywizm ( przeciwieństwa się przenikają ); 4) koncepcja Logosu: świat jest materialny i rozumny zarazem oraz odwieczny.
Parmenides ( Ksenofanes): 1) pojęcie bytu: byt jest to to, co jest. Byt jest, a Niebytu nie ma. Byt nie ma początku ani końca, jest niezmienny, niepodzielny, stały i jeden; 2) Byt i Myśl są tym samym: 3) Myśl jest różna od spostrzeżenia; 4) Dialektyka jako metoda filozofii.
nic się nie zmienia i dlatego nie można polegać na wrażeniach zmysłowych.
Zenon z Elei ( 490-430) i jego paradoksy, np. paradoks żółwia i Achillesa, paradoks mety pokazywały, że ruch jest niemożliwy,a skoro ruch jest formą zmiany, zatem zmiana nie jest możliwa, czyli byt ( rzeczywistość ) jest niezmienny.
Powstał problem: czy rzeczywistość jest zmienna czy niezmienna?
Anaksagoras ( 500-427): 1) teoria Ducha ( Nous); 2) Infinitystyczna koncepcja przyrody (wszystko składa się z pierwiastków).Pierwiastków tych jest nieskończenie wiele, podobnie jak właściwości, cech rzeczy.
Demokryt z Abdery (460-360): 1) teoria atomów; 2) atomy są nie podzielne; 3) są w wiecznym ruchu; 4) ruch ten odbywa się w próżni ( która jest niebytem ); 5) atomy posiadają cechy ilościowe: kształt, położenie, porządek; 6) własności rzeczy są subiektywne.
Empedokles (490-470): istnieją cztery elementy ( Ziemia, Ogień, Woda i Powietrze) oraz dwie siły ( Miłość - łączy rzeczy i Niezgoda je rozdźiela). Z tych czterech niezmiennych elementów składają się wszystkie zmienne rzeczy.
Wszystkie zmiany zachodzące w przyrodzie powodowane są łączeniem się i rozdzielaniem tych czterech substancji, wszystko bowiem składa się z ziemi, powietrza, ognia i wody, ale wymieszanych w różnych proporcjach. Kiedy ginie kwiat albo zwierzę, cztery składniki znów się rozłączają. Tę zmianę możemy zauważyć gołym okiem. Jednakże i ziemia, i powietrze, i ogień, i woda pozostają nie zmienione, „nietknięte”, pomimo procesów łączenia, w których biorą udział. Nie jest więc prawdą, że „wszystko” się zmienia. W zasadzie nie zmienia się nic. Jedyne, co się dzieje, to to, że cztery różne składniki łączą się ze sobą i rozdzielają, by później znów się połączyć.
Empedokles rozróżnia „materię” i „siłę”. Tę myśl warto zapamiętać. Współczesna nauka mówi o pierwiastkach i sitach przyrody. Naukowcy są zdania, że wszystkie procesy zachodzące w przyrodzie można przedstawić jako współgranie rozmaitych pierwiastków i sił przyrody.
Uważał, że nasze oczy, jak i wszystko inne w przyrodzie, składają się z ziemi, powietrza, ognia i wody. „Ziemia” w moim oku dostrzega ziemię w tym, co widzę, „powietrze” widzi to, co jest powietrzem, „ogień” - to, co jest ogniem, a „woda” - to, co wodą. Gdyby w oku zabrakło jednego z owych czterech składników, nie moglibyśmy widzieć całej przyrody.
Pitagoras (570-497). Założył związek o charakterze etyczno- religijnym. Działali w Italii ( nurt italski filozofii). Poglądy:1)liczby są zasadą wszystkich rzeczy ( rozwinęli badania matematyczne); 2) koncepcja duszy, którą przejęli od tzw. Kultu orfickiego: dusza jest niematerialna, doskonalsza od ciała, może łączyć się z dowolnym ciałem, ciało jest dla duszy więzieniem, zgrzeszyła, zatem musi się oczyścić. Drogi do oczyszczenia duszy to: A) pewne praktyki rytualne; B) praca naukowa. Tę koncepcję duszy przejmie potem Platon, a dalej filozofia chrześcijańska.