WARZYWA LIŚCIOWE

• rodzina: Astrowate (Asteraceae)

- sałata siewna - Lactuca sativa

- endywia - Cichorium endivia

- cykoria sałatowa - Cichorium intybus var. foliosum

• rodzina: Komosowate (Chenopodiaceae)

- szpinak zwyczajny - Spinaca oleracea

- burak liściowy - Beta vulgaris

• rodzina: Selerowate (Apiaceae)

- pietruszka naciowa - Petroselinum sativum ssp. crispum

- seler naciowy - Apium graveolens var. dulce

• rodzina: Kozłkowate (Valerianaceae)

- roszpanka - Valerianella olitoria

• spożywane w stanie surowym, świeżym (wyjątek: szpinak, burak liściowy, portulanka)

• wysoka wartość odżywcza i dietetyczna (ACKE)

• względnie tanie, powszechnie dostępne, łatwe w uprawie

• pojawiają się na rynku wczesną wiosną w stanie świeżym

• krótki okres wegetacji - uprawiane w przedplonie, międzyplonie, poplonie oraz współrzędnie

• wymagają gleb żyznych i odpowiednio wilgotnych

• niewielkie wymagania termiczne

• nie nadają się do długotrwałego przechowywania

SAŁATA SIEWNA

• jednoroczna

• system korzeniowy: długi korzeń palowy i liczne boczne (przy pikowaniu korzeń palowy jest uszkadzany)

• początkowo tworzy rozetę liści

• potem następuje wydłużanie łodygi

• pęd kwiatostanowy ma 80-150cm

• kwiatostan: koszyczek, kwiaty żółte, samopylne

• owoc: niełupka z puchem

• liście różnorodne

• sałata głowiasta - Lactuca sativa var. capitata

• sałata masłowa: delikatne i miękkie liście (najpowszechniejsza)

• sałata krucha: liście kruche, duże główki

• sałata rzymska (marula) - Lactuca sativa var. romana: liście wydłużone, główki luźne, owalne

• sałata listkowa (rozetowa) - Lactuca sativa var. foliosa: liczne liście skupione w rozetę, nie tworzy główki, liście nie tracą wartości gdy wytworzy pęd kwiatostanowy

• sałata łodygowa - Lactuca sativa var. augustana: tworzy długie, wąskie, niejadalne liście, częścią użytkową jest zgrubiała, soczysta łodyga spożywana jak szparagi

• mała zawartość witaminy C

• najwyższą wartość biologiczną ma sałata rzymska i listkowa

• roślina klimatu umiarkowanego

• wschody równomierne przy temperaturze 16-18ºC

• młode znoszą przymrozki do -6ºC

• >20ºC tworzy luźne główki

• wrażliwa na niedobór światła, w warunkach zacienienia rośliny są wybiegnięte i tworzą słabe główki

• rośliny dnia długiego

• umiarkowane wymagania wodne (niedobór: liście twarde, gorzkie; nadmiar: gnicie)

• wymaga gleb żyznych, próchnicznych o dużej pojemności wodnej, pH 6.5

• uprawiana w przedplonie (przed kapustą późną, dyniowatymi lub psiankowatymi)

• w międzyplonie (w ogórku lub pomidorze)

• w poplonie (po kapuście wczesnej, grochu, bobie)

• uprawa: z rozsady (siew od lutego), z siewu

ENDYWIA (Indie)

• jednoroczna

• jadalne liście zebrane w formie rozety, poddane procesowi bielenia

• charakterystyczny gorzkawy smak spowodowany obecnością glikozydów

• duża wartość odżywcza (2x więcej Ca, P, Mg, K niż sałata), karoten

• małe wymagania termiczne, optymalna temperatura 12ºC

• wrażliwa na suszę oraz na nadmiar wody

• gleby niezbyt ciężkie, przewiewne, o dużej zawartości próchnicy i odczynie obojętnym

• uprawiana wyłącznie jako poplon

• uprawiana z rozsady na rozsadniku lub z siewu wprost na pole (V-VI)

CYKORIA SAŁATOWA

• dwuletnia

• korzeń spichrzowy ok. 30cm

• liście mają gorzkawy smak przez glikozyd: intybinę

• kwiaty niebieskie, zebrane w koszyczki, owoc: niełupka

• po zbiorze korzeni wiąże główki w tzw. procesie pędzenia

• inulina, intybina - działają pobudzająco na apetyt i trawienie, pomocne w leczeniu schorzeń wątroby

• roślina klimatu umiarkowanego

• łatwo jaryzuje

• temperatura optymalna 15-20ºC

• różne typy gleb

• umiarkowane wymagania wodne

• korzenie do pędzenia zbiera się od końca września (5-6 miesięcy po siewie), pędzi się zaraz po zbiorze lub przechowuje się i pędzi zimą, przechowuje się w pomieszczeniu o temp. 10-24ºC przez 4 tygodnie

SZPINAK ZWYCZAJNY

• jednoroczny

• krótki okres wegetacji

• dobrze rozwinięty system korzeniowy

• łodyga w fazie rozety liściowej bardzo krótka, w późniejszym okresie wzrostu wydłuża się tworząc pęd kwiatostanowy

• część użytkowa: liście spożywane po ugotowaniu

• kwiaty obcopylne, wiatropylne, małe i niepozorne

• 3 rodzaje kwiatów: męskie (zebrane w kłosy), żeńskie (umieszczone po kilka w kątach liści), obupłciowe (podobne do żeńskich)

• typy szpinaku:

• skrajnie męskie: małe rozety liściowe, pędy kwiatostanowe w górnej części bezlistne, szybko wykwita

• wegetatywnie męskie: duże rozety liściowe, ulistnione pędy kwiatostanowe, zakwitają wcześnie

• jednopienne (pożądane): duże rozety liściowe, ulistnione pędy, pędy kwiatostanowe wyrastają później

• żeńskie: duże rozety liściowe, ulistnione pędy kwiatostanowe

• do spożycia w stanie świeżym, mrożonym, konserwowany

• wysoka wartość odżywcza

• krótki okres wegetacji

• łatwość uprawy

• możliwość zmechanizowania uprawy

• roślina klimatu umiarkowanego chłodnego, kiełkowanie w temp. 2-3ºC, temperatura optymalna 15-18ºC, młode rośliny wytrzymują spadki do -7ºC

• roślina dnia długiego

• duże wymagania wodne

• bardzo duże wymagania glebowe

• wyłącznie jako przedplon lub poplon

• uprawa wyłącznie z siewu wprost na pole

• 3 terminy uprawy: wczesnowiosenny (III-IV), letni (VII-VIII), jesienny (IX-X)

PIETRUSZKA NACIOWA

• dwuletnia, charakterystyka niemal identyczna jak korzeniowej

• używana jako dekoracja

• korzeń niejadalny, palowy, rozgałęziony, łykowaty, twardy

• duża zawartość witaminy C - 200mg%

BURAK LIŚCIOWY

• uprawa wyłącznie amatorska

• roślina dwuletnia

• korzeń niejadalny, rozwidlony

• jadalne liście lub same korzonki liściowe

• wysoka zawartość białka

• duża zawartość witaminy C i Ca

• małe wymagania klimatyczno-glebowe

• niewrażliwy na przymrozki, długość dnia i wysoką temperaturę

• krótki okres wegetacji

• uprawa jako poplon, także przedplon

• uprawa z siewu lub z rozsady

SELER NACIOWY

• dwuletni

• korzeń niejadalny

• częścią jadalną są zgrubiałe, mięsiste ogonki liściowe

• większa wartość odżywcza niż korzeniowego

• roślina klimatu umiarkowanego

• największe wymagania termiczne w okresie wschodów

• duże wymagania wodne oraz glebowe

• uprawa wyłącznie z rozsady

• zbiór wielokrotny lub jednokrotny

PORTULAKA WARZYWNA - Portulaca oleracea

• liście i mięsiste łodygi przyrządzane jak szpinak i szparagi

ROSZPONKA - Valerianella olitoria

• spożywana jak sałata

SZPINAK NOWOZELANDZKI - Tetragonia expansa

• jednoroczna

• łodyga potężna

• nie traci wartości gdy zakwitnie

• spożywany jak szpinak

---