Rozpatrując zagadnienia dotyczące międzynarodowego systemu walutowego należy wyjaśnić co w ogóle system ten znaczy, otóż kiedy poszczególne kraje używają różnych walut, kurs walutowy wyznacza cenę, po której dwie waluty krajowe mogą być wymieniane na rynku walutowym. Wyróżniamy różne systemy kursów walutowych, wyglądają one następująco:
Kursy walutowe stałe
- system waluty złotej,
- kursy dostosowane okresowo.
Kursy walutowe płynne:
- całkowicie płynne,
- regulowane kursy płynne.
Do podstawowych cech systemu waluty złotej należy zaliczyć:
1. W poszczególnych krajach uczestniczących w systemie
swobodę cyrkulacji złota w postaci monet i kruszcu (obok wymienialnych na złoto banknotów)
obowiązek banku centralnego kupna i sprzedaży złota po stałej cenie w walucie krajowej (tzw. parytecie).
2. W stosunkach z zagranicą:
odgrywanie przez złoto roli jedynej waluty rezerwowej
( pieniądza światowego),chociaż walutą światową był funt szterling,
swobodę wywozu i przywozu złota i banknotów,
stałość kursów walutowych wynikających z porównania parytetów złota w walucie krajowej i zagranicznej ( tzw. kursów parytetowych).
System waluty złotej istniał przez niemal cały XIX wiek i na początku obecnego stulecia. Oznaczał on stuprocentową wymienialność złota na walutę, w praktyce jednak odbiegał nieco od „typu idealnego” posiadał on mianowicie jedną wielką zaletę i jedną wielką wadę.
Ścisłe powiązanie krajowej podaży pieniądza z zasobami złota wykluczało możliwość trwałego utrzymania się wysokiej stopy inflacji, skutecznie wykluczało jednak także stałe rozszerzanie obiegu pieniężnego poprzez kreację pieniądza na dużą skalę. W warunkach systemu waluty złotej kursy walutowe są sztywne, jednak w pewnych sytuacjach dopuszcza się do sporadycznej zmiany kursu waluty danego kraju. System ten funkcjonował przez ćwierć wieku po II wojnie światowej, był on znany jako system z Bretton Woods, mający swą nazwę od niewielkiego miasta w USA, gdzie opracowano jego szczegóły. Ponieważ wiele krajów wyraziło zgodę na ustalenie kursu swojej waluty wobec dolara nazywany jest również systemem dolarowym. Każdy kraj ustalał parytet swojej waluty wobec dolara dokładnie tak samo, jak w systemie waluty złotej (parytet swojej waluty w złocie). Drugą zasadą konstytuująca była wymienialność.
W systemie dolarowym poszczególne waluty były wymienialne
na dolary a nie na złoto. Przy stałym kursie walutowym banki centralne były zobowiązane do zakupu lub sprzedaży dolarów ze swoich rezerw dewizowych lub zasobów dolarowych.
Były też zobowiązane do obrony stałego kursu swojej waluty wobec dolara. Podstawowa różnica między systemem waluty złotej
i systemem dolarowym polegała na tym, że nie gwarantowano już stuprocentowego pokrycia waluty krajowej. System kursu dostosowanego posiada szereg wad i tak np.: nie musi on stwarzać automatycznego mechanizmu usuwania nierównowagi płatniczej kraju w stosunkach z zagranicą a taka sytuacja stwarza wymarzone warunki do spekulacji.
Drugą wadą tego systemu było również to, że w momencie gdy dolar stał się światowym środkiem wymiany, rezerwy dewizowe USA nie mogły ulec wyczerpaniu.
W połowie lat sześćdziesiątych między innymi z powodu wojny z Wietnamem, Stany Zjednoczone zaczęły popadać w coraz głębszy deficyt w rozliczeniach z resztą świata, taka sytuacja spowodowała gwałtowny wzrost zasobów dolarowych u partnerów handlowych USA a ponieważ inne kraje miały obfite rezerwy dewizowe mogły również dopuścić u siebie deficyt bilansu płatniczego. Kłopot jednak w tym, że deficyt jednych krajów jest równoznaczny z nadwyżką innych. Deficyt bilansu płatniczego nie może obejmować gospodarki światowej jako całości. Proces ten, zwiększając podaż pieniądza w świecie i światowy popyt na dobra w tempie przewyższającym wzrost światowej produkcji, zaczął napędzać inflację w krajach uczestniczących wymianie w walutowej.
Tym samym został stworzony mechanizm przenoszenia inflacji z kraju do kraju. Pod koniec lat sześćdziesiątych międzynarodowe przepływy głównie depozytów a vista wzrosły do znaczących rozmiarów. Do tego doszły operacje euro walutowe. W konsekwencji stan rezerw walutowych poszczególnych krajów w coraz większym stopniu był uzależniony od spekulacyjnych ruchów kapitałów krótkoterminowych. Jeśli się zważy, że podstawę kreacji podaży pieniądza stanowią w części rezerwy walutowe, nastąpiła zmiana polityki pieniężnej w wielu krajach. Polityka ta zaczęła być podporządkowywana równowadze zewnętrznej, podczas gdy celem polityki fiskalnej nadal była stabilizacja wewnętrzna. Brak koordynacji między polityką monetarną i budżetową w znaczącej części przyczynił się do zwiększenia nierównowagi płatniczej wielu krajów między innymi Stanów Zjednoczonych.
Bezpośrednim następstwem rozpadu systemu z Bretton Woods było przede wszystkim odejście od kursów stałych i wprowadzenie przez większość krajów ograniczonych kursów płynnych. Początkowo odbywało się to w sposób żywiołowy. Jednocześnie trwały prace nad stworzeniem instytucjonalnych podstaw nowego międzynarodowego systemu walutowego. Jeszcze w 1972 r. powstał w ramach MFW tzw. Komitet Dwudziestu, który zajął się przygotowaniem koncepcji reformy. W 1974 r. został on zastąpiony Tymczasowym Komitetem Rady Gubernatorów ds. Międzynarodowego Systemu Walutowego, na forum którego 7-8 stycznia 1976 r. w Kingston na Jamajce zostały przyjęte podstawowe uzgodnienia. Ich formalizacji dokonała Rada Gubernatorów MFW w kwietniu tego samego roku. Na mocy tych porozumień ustalono:
zniesiona została zasada stałych kursów walut; kraje członkowskie MFW uzyskały swobodę wyboru reguł kursowych; konieczne stało się jedynie prowadzenie polityki kursowej zgodnie z celami MFW; Fundusz został upoważniony do nadzorowania zgodności reguł wybranych przez kraje z tymi celami;
przyjęto zasadę, że raz wybrane reguły kursowe (noszące nazwę systemu kursowego danego kraju) powinny być przestrzegane; ich zmiana wymaga notyfikacji MFW;
została zniesiona zasada ustalania parytetów walut w złocie i urzędowej ceny złota; wprowadzono wręcz zakaz jakiegokolwiek odnoszenia walut narodowych do złota; głównym składnikiem rezerw walutowych powinny być specjalne prawa ciągnienia w MFW .
Jednym z następstw przyjętych zasad było wykształcenie się i stosowanie przez poszczególne kraje jednego z trzech podstawowych systemów kursowych:
kursu płynnego
kierowanego kursu płynnego
kursu centralnego
System płynnych kursów walutowych, który zakłada, że na rynkach walutowych utrzymana jest równowaga przy braku ingerencji państwa za pośrednictwem swych rezerw dewizowych. Rezerwy te pozostają na nie zmienionym poziomie i nie występuje mechanizm zewnętrzny mogący zmieniać rozmiary krajowej podaży pieniądza. Ponieważ wpływy z zagranicy są równe wypłatom na jej rzecz czyli bilans płatniczy jest zrównoważony. W ramach tego systemu nie występuje interwencja banku centralnego. Rezerwy dewizowe pozostają bez zmiany, saldo bilansu płatniczego jest dokładnie równe zeru, nie występuje również dopływ netto pieniędzy z zagranicy.
W praktyce jednak już od początku lat osiemdziesiątych, chociaż sporadycznie, ale dokonywano dewaluacji lub rewaluacji głównych walut a także interweniowały banki centralne, zarówno w celu pewnego złagodzenia wahań kursu walutowego, jak i starając się właściwie ukierunkować jego zmiany.
Opisane metody stosowane przez banki noszą miano regulowania kursów płynnych. W obecnym czasie jest wiele bardzo różnych opinii
a zarazem przedstawionych argumentów na temat czy powinniśmy wrócić do systemu stałego kursu walutowego czy też możliwości sporadycznych zmian, parytetów walutowych wyznaczających kursy. Wydaje się jednak dopóki poszczególne kraje będą za autonomiczną polityką gospodarczą, bez oglądania się na politykę partnerów handlowych, dotąd system płynnego kursu walutowego będzie nadal jedynym sposobem na synchronizowanie polityki gospodarczej gospodarki do systemu okresowo dostosowanych kursów walutowych, jeżeli towarzyszyłaby temu świadoma decyzja o zwróceniu większej uwagi na zharmonizowanie wewnętrznej polityki makro-ekonomicznej różnych krajów. Wszystko to w efekcie doprowadziłoby do koordynacji polityki gospodarczej. Taka koordynacja mogłaby spowodować powołanie ponadnarodowego organu, któremu podporządkowana zostałaby suwerenność narodowa. Oczywiście w ówczesnej gospodarce warunki do stworzenia takiej organizacji są jeszcze bardzo dalekie. Rozważając powyższe zagadnienia można zastanowić się co państwa mają do zyskania w wyniku koordynacji polityki makroekonomicznej, jak zwykle przy poruszaniu tego rodzaju zagadnienia są argumenty za i przeciw a mianowicie: poszczególne kraje są w znacznej mierze od siebie zależne a efekty uzyskane poprzez każdy z nich zależą od polityki gospodarczej prowadzonej przez inne kraje. Omawiane kraje są wewnętrznie rozdarte między pokusą współdziałania a pokusą rywalizacji, istnieje również pokusa podjęcia konkurencji przez obchodzenie wspólnie uzgodnionych zobowiązań. Argumentami na korzyść koordynacji gospodarki jest to, że kraje te mogą wspólnie rozwiązywać problemy, które wynikają z ułomności rynku czyli mogą uzgadniać, że nie będą w nieczysty sposób wykorzystywać polityki kursowej.
Moim jednak zdaniem, jednym z ważniejszych czynników przemawiających za koordynacją polityki ekonomicznej każdego kraju jest to, że wstąpienie do takiej organizacji poprawia sytuację wewnątrz samego kraju a co jest bardzo ważne wzmacnia również samą organizację, bo jak powszechnie wiadomo „większy może więcej”.
Tak, więc podsumowując, poprzez międzynarodową koordynację polityki gospodarczej, politycy mogą uwzględnić koszty zewnętrzne, jakie poszczególne kraje przerzucają wzajemnie na siebie, gdy polityka jest ustalana w nieskoordynowany sposób a także pozwala ona rządom na uwiarygodnienie prowadzonej przez nie polityki gospodarczej.
Jak widzimy z wszystkich naszych rozważań w praktyce Międzynarodowy Fundusz Walutowy przez cały czas musi działać z należytą czujnością i rozwagą, odróżniać uzasadnione i nie uzasadnione zmiany kursów walut, jak również w przypadku gdy jest zmuszony do interwencji brać pod uwagę interes innych krajów członkowskich a szczególnie tego kraju, w którym jest dokonywana interwencja.
BIBLIOGRAFIA:
„MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE”
praca zbiorowa pod redakcją ADAMA BUDNIKOWSKIEGO
i ELŻBIETY KAWECKIEJ - WYRZYKOWSKIEJ.
„ENCYKLOPEDIA BIZNESU”
praca pod redakcją WOJCIECHA POMYKAŁO - 1995r.
„KOMPEDIUM WIEDZY O GOSPODARCE”
- praca zbiorowa pod redakcją EDWARDA CYRSONA - PWN 1997r.
Międzynarodowy System Walutowy jego rola
i znaczenie w gospodarce światowej