Cytologia ginekologiczna
Rola cytodiagnostyki
Dotyczy rozpoznania raka na podstawie oceny mikroskopowej złuszczonych komórek nabłonka leżących w pochwie i znajdujących się na tarczy części pochwowej (szyjki macicy).
Cytodiagnostyka diagnostyczna
diagnostyka rutynowa - wykrycie zmiany w komórkach
diagnostyka przesiewowa - scryning
diagnostyka wydzieliny z gruczołu sutkowego
badania płynów (np. wodobrzusze)
Grek - George Nicholas Papanicolaou 1917-1943
Monografia: G. Papanicolaou, H. Traut - „The diagnosis of uterine cancer by the vaginal smear”
Propagatorami w Polsce: profesorowie - Dux
Teter
Simm
Soszka
żyjący - Kazanowska
Olszewski
Malarewicz
Kolposkopia - Hinselmann 1924r.
- w Polsce prof. Madej
Histologia błony śluzowej szyjki macicy i pochwy
Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący (paraepidermoidalny)
Warstwa podstawowa - stratum basale
Warstwa przypodstawana - stratum parabasale
Warstwa pośrednia - stratum intermediate
Warstwa powierzchniowa - stratum superficiale
Morfologia komórek
Warstwa podstawna - drobne owalne komórki ciemno barwiące się
Warstwa przypodstawna - kilka rzędów komórek z dużymi
pęcherzykowymi jądrami - owalne
Warstwa pośrednia - komórki wieloboczne, wrzecionowate, jądra pęcherzykowate
Warstwa powierzchniowa - wydłużone, spłaszczone komórki
z małymi pyknotycznymi jądrami
Cytoplazma barwi się cyjanochłonnie i eozynofilnie
Komórki podlegają działaniu hormonów
Klasyfikacja morfologiczna zmian szyjki macicy
Erosio: erosio vera
glandularis simplex
glandularis papilaris
glandularis et papilaris in stratu epidermisationis
epidermisata
semiepidermisata
cystica ( ovula Nabothi )
Technika pobierania rozmazów
Zalecenia dla pacjentki:
nie wykonywać irygacji - 24godz.
zakaz współżycia - 24godz.
Nie stosować leków dopochwowych - 24godz.
Zalecenia dla pobierającego rozmaz:
nie należy pobierać rozmazu po badaniu ginekologicznym
rozmaz pobierać we wzierniku suchym
nie wycierać i nie przemywać tarczy części pochwowej
Pobieramy - szpatułką z nawinięta watą
- szczoteczkami (Ceruix, Brush)
- pipety z balonikiem
Po wykonaniu rozmazu szkiełko umieszcza się w utrwalaczu:
- 95% spirytus i eter w stosunku 1:1
- gotowy preparat - Cytotex
Barwienie:
- hematoksylina i eozyna
- metoda Papanicolaou
- metoda Shorra
Klasyfikacja stopni cytologicznych wg Papanicolaou
I stopień - komórki prawidłowe warstwy powierzchownej
II stopień - komórki powierzchowne,
warstw głębszych,
leukocyty, histiocyty, bakterie, śluz
III stopień - komórki z I i II stopnia
komórki dysplastyczne
IIIA - cechy dysplazji spowodowane stanem zapalnym
IIIB - bez cech stanu zapalnego
IV stopień - nieliczne komórki atypowe
V stopień - liczne komórki atypowe
System Bethesta z 1998r.
I Oświadczenie na temat przydatności:
nadaje się do oceny
nie nadaje się do oceny
II Ocena stanu:
stan prawidłowy
inne
III Część opisowa:
zakażenie
grzybicze
bakteryjne
pierwotniakowe TV
wirusowe
zmiany odczynowe
zapalne
różne
skutki terapii : radio- i chemio-
zmiany w komórkach nabłonkowych
uszkodzenie śródbłonkowe SIL (squamosus intraeithelial lesion)
- małego stopnia (low-grade SIL)
*dysplazja małego stopnia CIN I
*zapalenie wirusem opryszczki HPV
- dużego stopnia (high-grade SIL)
*dysplazja umiarkowana CIN II
*dysplazja ciężka CIN III
*ca in situ CIN III
- rak płaskonabłonkowy
komórki gruczołowe
komórki gruczołowe atypowe
adenocarcinoma
Inne nowotwory
Ocena cytohormonalna
Charakterystyka komórek dysplastycznych i atypowych
Komórki dysplastyczne:
dysproporcja między wielkością jądra a cytoplazmą
hyperhromatosis
polinucleosis
macrocytosis
vacualisatio
heteronucleosis
Komórki atypowe:
zmiany w jądrze jak w komórkach dysplastycznych znacznie nasilone
zmiany w cytoplazmie:
makrocytosis
heterocytosis
cytolysis
anisocytosis
Stany przednowotworowe
Powstają z :
metaplazji płaskonabłonkowej
nieprawidłowej transformacji na tarczy
nieprawidłowej transformacji komórek rezerwowych
na podłożu dojrzałej komórki nabłonkowej
Trwają od 3-15 lat.
Ulegają regresji samoistnie lub po leczeniu.
Progresja do raka inwazyjnego w 25-30%
Metody wykrywania zmian patologicznych szyjki macicy
Metody wykrywania:
1. badanie we wzierniku
2. badanie cytologiczne
3. badanie kolposkopowe
4. badanie ginekologiczne
próba Schillera
próba Chrobaka
Metoda rozpoznawcza - badanie histopatologiczne
Postępowanie po uzyskaniu rozpoznania cytologicznego
Stopień II i IIIA - leczenie przeciwzapalne
- kontrola cytologiczna po leczeniu
Stopień IIIB, IV, V - wycinki celowane z tarczy (kolposkopia)
- wyłyżeczkowanie kanału szyjki i jamy macicy
Leczenie stanów przedrakowych
CIN I i CIN II :
- elektrokonizacja
- krioterapia
- laseroterapia
Kontrola cytologiczna przez rok co 3 msc., a następnie raz w roku
Leczenie raka przedinwazyjnego
CIN III i Cis
- konizacja chrurgiczna
- amputacja szyjki macicy
Kontrola cytologiczna przez rok co 3 msc., następnie raz w roku
Po 50 r.ż. można rozważać wykonanie prostego wycięcia macicy
Kolposkopia
Oglądanie części pochwowej szyjki macicy w 6-40 krotnym powiększeniu w celu lokalizacji zmian - Hinselmann 1924-1925
Rodzaje kolposkopi:
prosta
rozszerzona:
- próba z 3% kwasem octowym
- próba jodowa Schillera
- próba z błękitem toluidyny przy kolpomikroskopi Richarta
- próba z noradrenaloną
Badanie kolposkopowe - podział
obraz prawidłowy
obraz nieprawidłowy
leukoplakia
mozaikowatość
punkcikowanie
atypowa strefa transformacji
nadżerka prawdziwa
atypia naczyniowa
Organizacja badań profilaktycznych
Badania profilaktyczne - najskuteczniejsza broń w walce
z nowotworami szyjki macicy
Wg WHO - powinny obejmować kobiety po 18 r.ż.
i być wykonywane raz na trzy lata
Założenia skryningu:
- aktywne (indywidualne zaproszenie)
- populacyjne - wiek 18-70 lat
- powtarzalne co trzy lata
- skomputeryzowane
- powiązane z rejestrem nowotworów
Metody działań profilaktycznych
Oświata zdrowotna poprzez media
Przygotowanie wykazu kobiet zamieszkałych na terenie badania
Indywidualne zaproszenie każdej kobiety
Właściwe badanie:
wywiad
badanie cytologiczne
badanie ginekologiczne
badanie palpacyjne
badanie sutków
Dostarczenie wyników
Zapewnienie leczenia wykrytych zmian patologicznych.
1
1