MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
WYKŁAD V 05-01-2009
Podział inwestycji:
- wg kryterium własności wyróżnia się:
kapitał prywatny
kapitał publiczny
kapitał należący do organizacji międzynarodowych
ad1. osoby prywatne, przedsiębiorstwa
ad2. budżety agend rządowych, budżety lokalne
ad3. np. Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy
- wg kryterium czasu na jaki kapitał jest lokowany za granicą:
kapitał krótkoterminowy
kapitał długoterminowy
ad1. do jednego roku użytkowania kapitału za granicą, duża mobilność, kapitał o charakterze lokat pożyczkowych
ad2. powyżej jednego roku użytkowania kapitału za granicą, mniejsza mobilność.
Inny podział według czasu:
- krótkoterminowy (do 1 roku)
- średnioterminowy (od 1 do 5 lat)
- długoterminowy (powyżej 5 lat)
Kapitał spekulacyjny - szczególna forma wywozu kapitału pochodzącego ze źródeł prywatnych, lokaty nie mające określonego umownie okresu pobytu za granicą, zwrotne są na każde żądanie.
Skutki przepływu kapitału
Skutki rozpatrujemy ze względu na:
- z punktu widzenia na jego wpływ na dynamikę rozwoju gospodarczego
- z punktu widzenia wpływu na bilans płatniczy
Wyróżniamy importera i eksportera kapitału.
eksporter netto - skutki (plusy i minusy)
- spadek krajowej podaży czynnika eksportowanego
- rosną koszty kredytów
- rosną koszty inwestycji
- wzrost stóp procentowych
- osłabienie aktywności gospodarczej
- ograniczenie wzrostu gospodarczego
+ wzrastają obroty bieżące
+ na ogół wywóz kapitału pozwala krajowi eksportującemu na zwiększenie wywozu dóbr i usług
W zależności od tych dwóch relacji będziemy mogli mówić o ostatecznym efekcie wywozu kapitału.
W kraju wysokorozwiniętym następuję ożywienie.
Skutki dla bilansu płatniczego
- w krótkim okresie eksport kapitału prowadzi do pogorszenia bilansu obrotów kapitałowych.
- w długim okresie bilans obrotów będzie ulegał poprawie.
(wyróżniamy bilans obrotów bieżących, bilans obrotów kapitałowych)
Jednocześnie wywóz kapitału w długim okresie przyczynia się do wzrostu dochodów uzyskiwanych za granicą z tytułu procentów, dywidend. Wpływa to na poprawę bilansu obrotów kapitałowych.
- w momencie gdy wywozowi kapitału towarzyszy jednoczesny eksport dóbr i usług zyski uzyskiwane z tego eksportu będą wpływały na poprawę bilansu obrotów bieżących.
- efekt końcowy będzie zależny od relacji wolumenu eksportu kapitału a wolumenu wywozu dóbr i usług.
Importer netto
- zwiększa się ogólna podaż kapitału co wpływa na ożywienie gospodarcze, zwłaszcza w krajach które nie posiadają odpowiednich zasobów kapitału.
- wpływ na sytuację płatniczą kraju importującego. Kapitał i jego przywóz oddziałuje w ten sposób, że dzięki dodatnim zmianom w bilansie obrotów kapitałowych prowadzi do poprawy bilansu płatniczego. Jednocześnie pogarsza się bilans obrotów bieżących z powodu wzrostu wydatków z tytułu procentów i dywidend.
Pułapka zadłużeniowa - 3 metody rozwiązania:
1) Restrukturyzacja zadłużenia (okres karencji)
2) Moratorium ?
3) Repudiacja
Kierunki przepływu kapitału - eksporterzy - kraje wysoko rozwinięte.
- po I Wojnie Światowej Stany Zjednoczone, wcześniej Francja i Wielka Brytania.
- kraje UE
- Japonia
- po II Wojnie Światowej pojawiają się organizacje międzynarodowe
- Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie.
Importerzy:
- kraje słabo rozwinięte, kraje rozwijające się
- Europa środkowo - wschodnia, Polska, Czechy,
- kraje Azji Płd. - Wsch.
- dużo ryzyko w krajach słabo rozwiniętych
- głównymi odbiorcami są też kraje wysoko - rozwinięte
Migracja siły roboczej - przemieszczanie się siły roboczej w skali międzynarodowej w okresie nie krótszym niż 1 rok, w celu uzyskania pracy w ogóle, albo w celu uzyskania płacy lepiej płatnej niż we własnym kraju.
Przepływ siły roboczej to zmiana miejsca pobytu, zamieszkania na okres nie krótszy niż 1 rok.
Główne przyczyny migracji; przyczyny natury:
- ekonomicznej
- politycznej
- religijnej
- demograficzne
- prawne
Rodzaje migracji, 2 podstawowe typy.
- migracja stała - osiedleńcza - przeniesienie na stałe do kraju imigracji?
- migracja okresowa - wyłącznie ze względów zarobkowych
Przepływ wysoko wykwalifikowanej siły roboczej w skali masowej tzw. brain drain - drenaż mózgów.
Formy migracji - emigracja, imigracja, reemigracja, repatriacja, uchodźstwo
Wśród emigrantów ekonomicznych możemy wyróżnić:
- emigrację za chlebem
- emigrację mobilną - wyjazd dobrze wykwalifikowanych członków przedsiębiorstw, którzy wykonują pewne zadania w zakresie organizowanego oddziału czy filii.
Kierunki migracji siły roboczej:
- z krajów anglojęzycznych - Nowa Zelandia, Australia, Indie, Ameryka Północna, RPA
- z krajów iberyjskich - Brazylia, Argentyna
- z krajów Europy Środkowo - Wschodniej - Europa Zachodnia, USA, Kanada.
Początkowo decydowały względy kulturowe, językowe, emigrowano z krajów wysoko rozwiniętych do niżej rozwiniętych; teraz decydujące znaczenie mają względy ekonomiczne, z krajów słabo rozwiniętych do wysoko - rozwiniętych.
Główne kierunki emigracji to USA i Europa Zachodnia.
Skutki przepływu siły roboczej:
- w przeszłości - kształtowanie nowych społeczeństw.
- współczesny przepływ siły roboczej w skali międzynarodowej rozpatruje się ze względu na rynek pracy, koszty gospodarowania, bilans płatniczy, kwestie społeczne.
- kraj przyjmujący siłę roboczą - konkurencja dla rodzimej siły roboczej, wpływ na ceny pracy.
- kadra wysoko wykwalifikowana wzbogaca siłę roboczą krajów docelowych, uzupełnienie, charakter kompleksowy.
- obniżenie kosztów gospodarowania w krajach słabo rozwiniętych.
Wpływ na bilans płatniczy:
- wzrost wydatków
- skutki społeczne - może dochodzić do napięć, konfliktów, skupiska kryminologiczne? kryminologenne
- kraj przyjmujący osiąga większe korzyści
Kraj wychodźstwa siły roboczej:
- zmniejszenie popytu na pracę, gdy kraje są przeludnione, o wysokiej stopie bezrobocia - pozytywne oddziaływanie na gospodarkę danego kraju.
- minus: odpływ młodych ludzi; ponoszone koszty wykształcenia, a brak efektów; czas rozłąki.
- bilans obrotów bieżących ulega poprawie i przez to ulega poprawie stan gospodarki.
Międzynarodowy transfer technologii i myśli naukowo - technicznej.
- Technologia i myśl naukowo - techniczna -> całokształt wiedzy, informacji, znajdującej zastosowanie w procesie wytwarzania dóbr i usług materialnych.
- Międzynarodowy transfer technologii i myśli naukowo - technicznej to świadome, celowe przemieszczanie wiedzy, technologii, informacji między poszczególnymi krajami.
Technologia i myśl naukowo - techniczna jako przedmiot transakcji może wystąpić w dwóch postaciach:
- w postaci czystej technologii -> wiedza techniczno - produkcyjna w formie informacji pisanej lub niepisanej.
- w formie dóbr rzeczowych - maszyn, urządzeń w których została zawarta, uprzedmiotowiona postać technologii.
Transfer wiedzy techniczno - produkcyjnej jak i maszyn i urządzeń, może odbywać się na zasadach handlowych i niehandlowych.
- handlowe kanały transferu w skali międzynarodowej -> obroty licencjami produktów towarowych o wysokim stopniu intensywności technologicznej i w postaci zagranicznych inwestycji bezpośrednich.
- niehandlowe kanały transferu technologii - międzynarodowy ruch ludności, szczególnie wysoko - wykwalifikowanej. Międzynarodowe programy pomocy naukowo - technicznej realizowane przez organizacje międzynarodowe, międzynarodową wymianę myśli naukowo - technicznej za pośrednictwem książek, czasopism, publikacji fachowych.
Eksporterzy technologii - USA, Japonia, Europa Zachodnia, Niemcy, Szwecja.
Importerzy wiedzy i technologii - kraje rozwijające się.
Klasyfikacje bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
Podział BIZ według formy zaangażowania inwestycyjnego:
a) typu greenfield - utworzenie za granicą od podstaw nowej firmy (np. budowa nowej fabryki).
b) typu brownfield - nabycie już istniejącego zakładu zagranicznego i następnie dokonanie jego pełnej restrukturyzacji technicznej (np. zainstalowanie wszystkich nowych urządzeń produkcyjnych w fabryce)
c) BIZ polegające na kontynuacji działalności nabytej firmy zagranicznej bez większej jej restrukturyzacji.
Typologia BIZ według zróżnicowania strategii działania inwestorów w krajach goszczących:
a) horyzontalne (poziome) - prowadzenie takiej samej działalności jak w kraju macierzystym (takie same metody wytwarzania i produkty, choć możliwe zróżnicowanie asortymentowe)
b) wertykalne (pionowe) - firma macierzysta lokuje za granicą tylko jedno ogniwo łańcucha wartości przy czym:
- jeśli np. przedsiębiorstwo przemysłu przetwórczego inwestuje w obce kopalnie, jest to BIZ wertykalnie wstecznie (backward vertical)
- jeśli natomiast inwestuje w sieć zbytu, wtedy BIZ wertykalne do przodu (forward vertical)
c) konglomeratowe - połączenie wertykalnych i horyzontalnych BIZ.
Według kryterium powiązania BIZ ze strategią rozwoju kraju goszczącego I.A. Moosa (2002 r.) dzieli je na następujące 3 kategorie.
a) substytucyjne wobec importu (import - substituting)
b) proeksportowe (export-increasing)
c) zainicjowane przez rząd kraju przyjmującego (government-initiated) głównie dla poprawy sytuacji płatniczej.
Klasyfikacja BIZ według strategii i pozycji rynkowej firmy macierzystej:
a) ekspansywne (expansionary) - nastawione przez zdobywanie przez KTN (korporacje transnarodowe) nowych rynków zagranicznych, tj. na ekspansję zewnętrzną.
b) defensywne (defensive) - podejmowane dla obrony dotychczasowej pozycji rynkowej firmy macierzystej KTN.
Z kolei przyjmując za kryterium klasyfikacji zróżnicowanie motywów inwestycyjnej ekspansji KTN, J. Dunning (w 1993 r.) wyodrębnił cztery główne typy bezpośrednich inwestycji zagranicznych:
a) poszukujące zasobów (niedostępnych lub zbyt drogich dla w kraju macierzystym KTN i w dotychczasowych krajach goszczących)
b) poszukujące rynków, tzn. nastawione głównie na zdobywanie przez KTN nowych zagranicznych rynków zbytu.
c) podnoszące efektywność działania całej KTN (tj. zarówno firmy macierzystej, jak też jej filii)
d) poszukujące nowych strategicznych aktywów lub zdolności, które są niezbędne dla poprawy międzynarodowej pozycji konkurencyjnej KTN.
Powyższa zaproponowana przez J. Dunninga klasyfikacja BIZ jest do chwili obecnej powszechnie wykorzystywana w polskiej i zagranicznej literaturze przedmiotu (m.in. w publikowanych corocznie przez UNCTAD „Światowych raportach inwestycyjnych” - „WIR”) do pogłębionej analizy uwarunkowań, zasięgu i efektów BIZ w skali globalnej, w przekroju poszczególnych regionów świata i konkretnych krajów.
Wykład 5
- 1 -