Seminarium: Budowa i czynność macicy. Mechanizm regulujący czynność skurczową macicy.
Macica zbudowana jest z tkanki łącznej i mięśniowej
40% trzonu macicy to tkanka mięśniowa, 15% szyjki to masa mięśniowa.
Mięśniówka macicy składa się z 2 warstw: - wewnętrznej (włókna okrężne) i zewnętrznej (wł. podłużne)
Zmiany w trzonie w czasie ciąży:
wzrost masy z 75 g do 1000 g ;
wzrost objętości jamy macicy ok. 1000x ;
wzrost masy mięśniowej w trzonie do 60% ( w szyjce przyrost nieznaczny)
Zmiany te wynikają ze wzrostu włókien i komórek mięśniowych- są większe, długość wzrasta ok. 10x, szerokość ok. 2x. Mostki Prosera- połączenia między komórkami, umożliwiają szybkie przekazywanie bodźców między komórkami.
Warstwa wewnętrzna- w trzonie włókna krzyżują się pod kątem ostrym.
Zmiany w cieśni macicy podczas ciąży:
Rozciągnięcie pęczków włókien mięśniowych
Ściany cieśni są cieńsze i przekszt. się w dolny odcinek macicy (jego szer. w terminie porodu wynosi 6-9 cm);
rozpulchnienie tej części macicy umożliwia stwierdzenie objawu Hegara I
Zmiany w obrębie szyjki:
Szyjka stanowi aparat zamykający dolną część jamy macicy. W prawidłowej ciąży zmiany pojawiają się dopiero przed terminem porodu. Włókna tkanki łącznej rozpadają się, to powoduje wzrost elastyczności i podatności szyjki. Staje się miękka, kanał udrażnia się; mówimy, że szyjka „dojrzewa”
Czynność skurczowa:
- od 9 do 20 tyg ciąży- miejscowe, nieskoordynowane skurcze o dużej częstotliwości i małej amplitudzie- skurcze Alvareza
- od 20 tyg- o niższej częstotliwości, większej amplitudzie, bardziej skoordynowane, trwają dłużej, obejmują większy obszar macicy, wyczuwalne palpacyjnie jako stawianie macicy- skurcze Braxtona Hicksa
- od 36 tyg- wżzsza amplituda i częstotliwość, często bolesne- skurcze przepowiadające (dolores praesagientes)
- skurcze okresu obniżania się dna macicy występują ok. 3-4 tyg przed porodem( szczególnie u pierwiastek)
- skurcze okresu rozwierania, regularne początkowo co 10 min, potem 2-3/10 min, wytwarzają ciśnienie wewnątrzmaciczne 40-50 mmHg
- skurcze okresu wydalania- wytwarzają ciśn.wewnątrzmac. 60 mm Hg
- skurcze parte—ciśn.wewnątrzmac. do 200 mm Hg (dodatkowe skurcze oprócz czynności skurczowej macicy)
- skurcze okresu łożyskowego- powodują odklejenie i wydalenie łożyska, zaciśnięcie naczyń krwionośnych i zahamowanie krwawienia z miejsca przyczepu łożyska.
- skurcze połogowe- przyspieszanie zwijania się macicy, nasilają się podczas karmienia piersią, pomagają w usuwaniu skrzepów krwi i odchodów z jamy macicy.
W wyniku czynności skurczowej dzielimy macicę na 2 rózne czynnościowo części:
-część górna- trzon; tu zjawisko retrakcji (zwijania wł.mięśn.)
- część dolna- dolny odcinek i szyjka; tu wydłuż. wł mięsn.; wzrost objętości macicy(dystrakcja)
Zasada potrójnego zstępowania fali skurczowej (zas. Calderyego-Barcii)= zasada potrójnie zst.zalezności
skurcze rozpoczynają się w trzonie w okolicy ujścia jajowodu i obejmują dolny odcinek i szyjkę
czas trwania skurczu w trzonie jest dłuższy niż w dolnym odcinku
amplituda skurczu jest większa w trzonie niż w dolnym odc.
Rozwieranie szyjki dzięki:
-przenoszenie ciśnienia wewnątrzmacicznego przez płyn owodniowy na część przodującą płodu
-podłużnej trakcji przez górną część macicy
szybkość rozwierania szyjki w czasie I okresu porodu; 4 fazy: ( graficznie jako krzywa Friedmana)
faza powolnego rozwierania się szyjki (faza utajona)
faza przyspieszonego rozwierania się szyjki
faza maksymalnie szybkiego rozwierania się szyjki
faza zwolnionego rozwierania się szyjki
O postępie porodu decyduje siła skurczu, określana jako różnica między wewnątrzmacicznym ciśnieniem skurczowym a ciśn. spoczynkowym. Prawidłowe ciśnienie spoczynk. = 8-10 mmHg
Systemy biorące udział w czynności skurczowej:
- system pracujący- składa się z białek kurczliwych;
aktomiozyna -decyduje o skurczu klonicznym; aktotropomiozyna- utrzymuje mięśnie macicy przez dłuższy czas w tym samym stanie czynnościowym; aktotonomiozyna- napięcie spoczynkowe
- system enegretyczny- ATP jest bezpośrednim źródłem energii, podczas czynności skurczowej resyntetyzowany z ADP i fosfokreatyny(r-cja Lohmana). ATP jest źródłem energii na początku pracy mięsnia., potem energia pochodzi z glikolizy tlenowej
- system pobudzający mięsnie macicy
substancje czynne wydz. na zakończeniach nerwowych (Ach, KA)
substancje czynne dostające się drogą krwionośną( oksytocyna)
substancje czynne wywołujące skurcz m.macicy:
- oksytocyna (odruch Fergusona- wydzielanie oksytocyny podczas porodu)
histamina (skurczowo na mięś.macicy ciężarnej, rozkładana przez histaminazę, bierze udział w wytwarzaniu czynności skurczowej)
wazopresyna
serotonina (rozkładana przez MAO- spadek podczas porodu więc wzrost serotoniny)
katecholaminy ( przez rec.alfa i beta; /adrenalina w 1 połowie cyklu i w 1 połowie ciąży- skurczowo, hamuje skurcz w 2 połowie cyklu i podczas porodu/ ; /noradrenalina zawsze skurczowo przez rec.alfa)
estrogeny uczulają rec.alfa, progesteron uczula rec.beta
B-mimetyki podawane gdy przedwczesny poród(fenoterol p.o.; salbupar i.v.)
PG ( PG2alfa- podawane doszyjkowo, donosowo, w injekcjach)
Pobudzenia mechaniczne, głównie rozciąganie wpływa na czynność skurczową (wielowodzie, ciąża bliźniacza)
Ach (na zakończ. włókien cholinergicznych, rozkład. przez AchE w zakończ.nerwowych )
Estrogeny:
- wzrost rozciągliwości mm. macicy
spadek napięcia spoczynkowego
wzrost białek kurczliwych (aktomiozyny)
wzrost ATP
wzrost glikogenu, kurczliwości aktomiozyny
stymulacja glikolizy tlenowej i beztlenowej
Progesteron:
spadek kurczliwości mm. macicy
(Luteina- prep. progesteron.)
prawidłowa czynność skurczowa podczas porodu:
odpowiednia amplituda skurczów 30-50 mmHg
odpowiedni czas trwania skurczów 70- 100s
odpowiednia częstotliwość skurczów 3-5/10 min
prawidłowe napięcie spoczynkowe 8-10 mmHg
przebieg fali skurczowej zgodnie z zasadą trójstopniowego zstępowania
*wzrost czynności skurczowej: -czynne (podaje się spazmolityki) - biernie (np.wielowodzie-amniocenteza)
*samoistne podwyzszenie cisnienia spoczynk. (kończy się ciążę cięciem cesarskim); -gestoza
*nadmiernie silna czynność skurczowa: - może powodowac gwałtowny poród (poród uliczny);
przyczyny: wzrost oksytocyny (endog., egzogen.)- podaje się środki rozkurczowe
*przeszkoda porodowa: np.., mięśniak, zmiany przydatków, torbiele, niewspółmiernośc porodowa
Po okresie prawidłowej czynności skurczowej jest wzrost napięcia spoczynkowego, silne skurcze, może dojść do pęknięcia mięśn. macicy
Zaburzenia rozchodzenia fali skurczowej:
nadmierna czynność dolnego odcinka
odwrócenie fali skurczowej ( skurcz powstaje w dolnyum odcinku i przemieszcza się do trzonu i szyjki)
Rozkojarzenie czynności skurczowej:
I'- czynność nieefektywna; często gdy macica dwurożna
II'- migotanie macicy; wiele miejsc gdzie jesy wywoływana czynność skurczowa
Podaje się spazmolityki, rozw. Cesarka
Dystocja szyjkowa:
Prawidłowa czynność skurczowa, ale bez zmian w szyjce( nie rozwiera się)
Przyczyny: szyjka po stanach zapalnych, zabiegach(np. po konizacji)
Może powodować nadszyjkowe pęknięcie mięśnia macicy)
Metody badania czynności skurczowej macicy:
metoda palpacyjna (orientacyjne)
tokografia zewnętrzna (jedno odprowadzenie)
tokografia wewnętrzna - wewnątrzmięśniowa
- zewnątrzowodniowa