OKRES PRZEDTERMINALNY - faza choroby, w ktorej zaprzestaje się leczenia przedłużającego życie, a chory znajduje sie w dość dobrym stanie ogólnym (sprawność ruchowa + brak dolegliwości).

OKRES TERMINALNY - stan chorego wymaga objecia go opieka, a wczesniej stosowane leczenie oddzialywujace na przyczyne choroby wyczerpaly się, jako metody przedłużania życia.

OKRES AGONALNY - poprzedza bezpośrednio śmierć, trwa średnio 2-3 doby, charakteryzuje się stopniowo narastającymi obiawami niewydolności ważnych dla życia narządów (+zab. świadomości).

ETYCZNE ZASADY OPIEKI PALIATYWNEJ :

• poszanowanie i respektowanie poglądów i praw pacjenta do prywatnosci, podejmowania dzialania oraz decyzji,

• udzielanie opieki paliatywnej wszystkim tym chorym, którzy jej potrzebują,

• postepowanie zgodnie z zasada PRIMUM NON NOCERE - nieszkodzić, niesprawiać cierpienia (fizycznego / psychicznego / duchowego),

• zasada czynienia dobra (zmniejszenie cierpienia, leczenie, pomoc).

CZTERY PROCESY FIZJOLOGICZNE NOCYCEPCJI :

• PROCES PRZETWARZANIA (TRANSDUKCJA) - zmiana bodzca mechanicznego, chemicznego lub termicznego na impuls bólowy,
  

• PROCES PRZEWODZENIA (TRANSMIZJI) - przenoszenie od miejsca powstania do miejsca percepcji (droga wzgorzowo - korowa, neurony tylne rdzenia kregowego do wzgorza i pnia, neurony aferetne w rdzeniu kregowym),
  

• PROCES MODULACJI - opracowanie impulsu bólowego,

• PROCES PERCEPCJI - wywolanie subiektywnego odczucia jakim jest ból, percepcja bólu zachodzi w korze mózgu.

OPIOIDY ENDOGENNE (dzialanie przeciwbólowe) :

• beta - endorfiny,

• enkefaliny,

• dynotrofiny.

LECZENIE BOLU :

• analgetyki nieopioidowe + koanalgetyki,

• słabe opioidy, analgetyki nieopioidowe + koanalgetyki,

• silne opioidy, analgetyki nieopioidowe + koanalgetyki,

• blokady (czasowe przerwanie przewodnictwa bodźców w nerwach, korzeniach i splotach przy uzyciu środków miejscowo znieczulających np. dokanałowe podanie leku)
  

ANALGETYK - grupa różnych środków, działających na różnym poziomie przewodzenia bodźców bólowych: od receptorów w tkankach, przez nerwy “przewodzące” ból i połączenia nerwowe (synapsy) znajdujące się w rdzeniu kręgowym, po ośrodek bólowy w części mózgu zwany wzgórzem i w korze mózgowej. Głównie w użyciu są salicylany (np. aspiryna, paracetamol), choć w ciężkich przypadkach również pochodne opium ( z zachowaniem szczególnej ostrożności, gdyż łatwo wywołują uzależnienie)

KOANALGETYKI - leki stosowane uzupełniająco, na każdym ze szczebli drabiny analgetycznej, stosowane tosowane są w celu zwalczania objawów towarzyszacych, zastosowanie znajdują leki z następujących grup: leki przeciwdrgawkowe, leki psychotropowe, leki steroidow. Leki z tej grupy nie sa zarejestrowane jako przeciwbolowe ale maja czasami dzialanie analgetyczne badz nasilaja dzialanie analgetykow (tzw. LEKI ADIUWANTOWE).

OBIAWY ZE STRONY UKŁADU ODDECHOWEGO :

1. DUSZNOŚĆ - subiektywne odczucie trudności w oddychaniu (spoczynkowa lub wysiłkowa), oddychanie fizjologiczne kontrolowane przez -chemo, -mechanoreceptory przekazujace informacje do rdźenia przegłużonego i mostu. Ocena nasilenia duszności - skala : VAS, NAS, skala werbalna.
   
   JEDNOSTKI CHOROBOWE Z DUSZNOŚCIA :
   

• ZESPÓŁ Ż.G. DOLNEJ (duszność, bóle / zawroty głowy, obrzęk twarzy, przekrwienie spojówek, obrzek szyi)
  

• LYMPHANIGITIS CARCINOMATOSA (rozsianie komórek nowotworowych i zajęcie naczyń limfatycznych tkaniki płucnej- centralna sinica, kaszel,duszność, ból opłucnowy),
  

DUSZNOŚĆ W CHOROBIE NOWOTWOROWEJ :

• ZWIAZANE Z CHOROBĄ (niedrożność, naciekanie, zablokowanie ż.g.dolnej, wodobrzusze, kachezja, wzdęcie brzucha itd.)
  

• ZWIĄZANE Z LECZENIEM (resekcja, zwłóknienie, zapadnięcie płuca, zapalenie płuc popromienne)
  

• ZWIĄZANE Z KACHEZJĄ (niedokrwistość, zatorowość płuca, zapalenie płuc,osłabienie mięśni, ból)
  

• CHOROBY WSPÓŁISTNIEJĄCE (niewydolność serca, dychawica itd)
  

LECZENIE DUSZNOŚCI :

• leczenie przyczynowe (przyczyny odwracalne),

• leczenie onkologiczne np. brachyterapia,

• leczenie niefarmakologiczne (fizjoterapia, nauka odpowiedniego odkrztuszania, efektywnego oddychania, odpowiedni mikroklimat, budowanie zaufania),

• tlenoterapia (POChP)
  

• leczenie farmakologiczne : kortykosteroidy, leki ozszerzające oskrzela, opioidy (np.morfina 2,5-5 mg), benzodiazepiny (lęk),
  

2. RŻĘŻENIA UMIERAJĄCEGO - odgłos wywołany poruszaniem sie wydzieliny w krtaniowej części gardła przy wdechu i wydechu, zaopserwować można u chorych nie mogących odkrztusić zalegającej wydzieliny (rozmowa z rodzina, ułożenie na boku, odessanie wydzieliny, leki antycholinergiczne - biotylobromek hioscyny 20mg)
   

3. KASZEL (pobudzienie n.błędnego, ucisk lub naciek nowotworu, zarzucanie treści pokarmowej, choroby zapalne, zaleganie wydzieliny)
   

4. KRWIOPLUCIE

OBIAWY ZE STRONY UKŁADU POKARMOWEGO :

1. DYSFAGIA (stan zapalny, zwężenie mechaniczne, uszkodzenie nerwowo - mięśniowe),

2. CZKAWKA
   

3. SUCHOŚĆ JAMY USTNEJ - subiektywne poczucie suchości błon śluzowych jamy ustnej
   oraz ust, spowodowane zmniejszeniem wydzielania śliny, odwodnienie, uszkodzenie błony śluzowej, stosowane leczenie (l/przeciwdepresyjne, przeciwdrgawkowe, diuretyki) lub zmiany ilościowe i jakościowe śluny. Suchości często towarzyszy utrata smaku.
   

4. ZAPALENIE JAMY USTNEJ - obiawia sie wystąpieniem bólu, piecznie, suchości, trudności
   w połykaniu, tworzenie sie owrzedzeń i nadżerek.
   

5. INFEKCJE JAMY USTNEJ np. kandidoza (leczenie - nestatyna)

6. ZABURZENIA SMAKU - ogólne osłabienie smaku lub nasilenie odczówania gorzkiego smaku (substancje modyfikujące smak np. wino, pielęgnaja jamy ustnej, modyfikacja diety)
   

7. ŚLINOTOK (płukanie roztworem skopolaminy, plastry z hydrobromkiem hioscytyny, amytryptylina)
   

8. ZAPARCIA - oddawanie stolca rzadziej niz 3 razy w tygodniu w ciągu ostatnich 2 tygodni, często połaczone z uczuciem niepełnego wyprużnienia. (środki stymulujące + środki zmiekczające + środki osmatyczne)
   

• zaparcie z upośledzeniem pasażu (j.grube - niedrożność mechaniczna np. guz),

• zaparcia bez upośledzenia pasażu,

• zaparcia przewlekłe (prztoki, bolesne wyrpróżnienia, uchyłki, jelito drażliwe - zaleganie stolca w bańce odbytnicy),

• zaparcie wtórne (powstale na skutek np. zaburzeń hormonalnych / metabolicznych, zaburzenia neurologiczne, zmiana trybu życia, zła dieta, zaburzenia psychiczne itd)
  

• zaparcia polekowe (sole bizmutu, opioidy, leki przeczyszczające, zwiazki wapnia / glinu, sole żelaza),
  
  POSTĘPOWANIE W ZAPARCIACH : zwiekszenie ilości włóknika, odpowiednie nawodnienie (1500 - 2000ml), środki przeczyszczające, środki pobudzające perystaltyke, wlewy czyszczące, pionizacja, ręczne wydobywanie stolca.
  

9. DYSPEZJA - poczucie dyskomfortu lub bólu w nadbrzuszu występującego po posiłku, towarzyszy mu pieczenie, ból, poczucie przepełnienia, wzdęcie, czkawka, nudności i wymioty.
   

10. CZKAWKA - patologiczny odruch oddechowy polegajacy na skurczu jednej lub obu stron przepony, który powstaje w wyniku nagłego wdechu i przymknięcia głości.
    
    W CHOROBIE NOWOTWOROWEJ : rozdęcie żołądka, rozdęcie jelit, hepatomegalia, guzy, toksemia (uremia, infekcje)
    

11. BIEGUNKA - zwiększenie liczby wypróżnień w ciągu doby, lub zmianą konsystencji stolca na płynną lub półpłynną.
    

12. NUDNOŚCI i WYMIOTY
    

PRZYCZYNY :

• ZWIAZANE Z NOWOTWOREM (hepatomegalia,wodobrzusze, zaparcia, niedrożność, hiponatremia, ból i kaszel)
  

• ZWIAZANY Z LECZENIEM (radioterapia, chemioterapia, leki : cytostatyki, karbomazepina, opioidy, mukolityki NLPZ)
  

• ZWIĄZANE Z CHOROBAMI WSPÓŁISTNIEJĄCYMI (dyspepsja, choroba wrzodowa, niewydolność nerek)
  

1

---