WĘGLOWODANY
fruktoza
monosacharyd
składnik sacharozy, otrzymywany z inuliny, metabolizm w wątrobie do glikogenu bez udziału insuliny (cukrzycy); Graminis rhizoma - kłącze perzu
w niewielkim stopniu wzrasta poziom cukru we krwi
40%roztwór - zapobieganie obrzękom mózgu
źródło energii u chorych z niewydolnością nerek do odżywiania pozajelitowego
sorboza (=izomer fruktozy)
monosacharydy
owoc jarzębiny
cukier inwertowany
monosacharydy
owoc figi (Caricae fructus), owoc tamaryndowca (Tamarindi fructus), owoc jałowca, owoc borówki czernicy, kwiat dziewanny, miód pszczeli
w osłabionym mięśniu sercowym, nerwowym, w schorzeniach wątroby
tradycyjnie w kaszlu, chrypce, ranach
N-acetylo-D-glukozamina
aminocukry
prekursor chityny
tworzy pancerz skorupiaków, owadów
siarczan glukozaminy w chorobach reumatycznych
mannitol
alkohol cukrowy, izomer sorbitolu (rozpowszechniony w roślinach) syntetyzowany z mannozy lub fruktozy
sok wypływający po nacięciu pni i gałęzi jesionu mannowego (Fraxinus ornus), korzeń selera, w plechach morszczynu Fucus - algi brunatnic
wysuszony sok z jesionu mannowego jest zalecany w zaparciach i chorobach, w których pożądane jest wypróżnianie z miękkim stolcem (szczeliny odbytu, guzy krwawnicowe, a także po zabiegach operacyjnych odbytu i odbytnicy)
nie wchłania się z przewodu pokarmowego
łagodnie przeczyszczający
środek moczopędny
niemetabolizowany po wlewie dożylnym - 10% roztwór wydalany z moczem (w skąpomoczu, bezmoczu)
sorbitol
alkohol cukrowy, syntetyzowany z glukozy
w jabłkach, śliwkach, owocach jarzębiny, owocach głogu
pobudza opróżnienie pęcherzyka żółciowego
zalecany w zaparciach i niestrawności
substytut sacharozy dla cukrzyków - metabolizm do fruktozy --- glikopen
5-10% roztw. w iniekcjach jak glukoza
w technologii farmaceutycznej/przemyśle spożywczym E420
nie zmienia pH w pastach przeciw próchnicy
ksylitol
alkohol cukrowy
nie występuje w przyrodzie - z hydrolizy ksylanów - drewno brzozy
środek słodzący w przeciw próchniczych pastach do zębów
składnik gum do żucia
inozytol
cykliczny wieloalkohol (cyklitol)
korzeń perzu - Agropyri rhizoma
charakter wit. B czynnik wzrostu w hodowlach tk. roślinnych
w zaburzeniach metabolizmu lipidów
zapobiega stłuszczaniu wątroby
niedobór ułatwia powstawanie cukrzycy
bierze udział w przemianie lipidów
leczenie hiperlipidemii, cukrzycy i dystrofii mięśniowej
mioinozytol
cykliczny wieloalkohol (cyklitol); najczęstszy izomer inozytolu; wolny lub heksofosforan = kwas fitynowy
w ziarniakach zbóż, drożdżach, owocach
wiąże metale Co, Mg, Fe, Zn - może spowodować niedobory
zapobiega mineralizacji stawów, naczyń krwionośnych (osoby starsze)
chroni przed nowotworem jelita
sól sodowa kw. fitynowego - w hiperkalcurii (wytrąca Ca w jelitach)
sacharoza
disacharyd
owoce: jabłka, śliwki, banany
trucizna cukrowa Saccharum officinarium
burak cukrowy Beta vulgaris
klon cukrowy Acer saccharum
sok z nacięć pni zagęszczony - konsystencja miodu USA, Kanada, syrop klonowy
sorgo, proso cukrowe Sorgo saccharatum
gęsty sok z łodyg - USA, Chiny
corrigens - do syropów
maltoza
disacharyd
w kiełkującym jęczmieniu
otrzymywanie - hydroliza enzymatyczna skrobii i/lub glikogenu
maltoza i wyciąg stołowy - odżywki dla dzieci
laktoza
disacharyd
w mleku ssaków 4,5-5,5% ; w mleku kobiet 7%
α-laktoza: do rozcieńczania proszków, do tabletek
β-laktoza: składnik odżywek dla niemowląt
fruktooligosacharydy sojowe
wyższe oligosacharydy
w cebuli, czosnku, szparagach, łopianie, cykorii (korzeń), karczochu (bulwa)
napoje bezalkoholowe, ciastka, cukierki, wyroby mączne
nie trawione zwiększają populację bifitobakterii, które:
produkują wit. B1, B2, B6, B12, kw. nikotynowy, kw. foliowy (nie wit. K)
stymulują perystaltykę i zapobiegają zaparciom, biegunkom np. po antybiotykach
spadek aktywności bakterii gnilnych
spadek toksyczności produktów fermantacji, odciążenie wątroby
spadek cholesterolu we krwi
rozpuszczalne w wodzie - łatwiej niż włókna spożywcze można włączyć w żywności
zapotrzebowanie ok. 3g/dziennie (mniejsze niż włókien)
nie zwiększają lepkości, nie pęcznieją - nie zatrzymują wody
nie wiążą składników mineralnych
Monosacharydy o oligosacharydy - znaczenie:
1. słodzące - odżywcze per os glukoza, fruktoza, cukier inwertowany, sacharoza, maltoza odżywianie pozajelitowe: glukoza, fruktoza
przeciw próchnicowe pasty:mannitol, sorbitol, ksylitol
2. w hipoglikemii, utracie elektrolitów: glukoza
3. wpływające korzystnie na rozwój flory bakteryjnej jelit
fruktooligosacharydy - Helianthii tuberosi tuber
4. aromatyczne, moczopędne, wlewy dożylne: mannitol, sorbitol
5. zapobiegawczo przeciwko obrzękom mózgu: fruktoza, mannitol
6. nie podnosi poziomu glukozy we krwi (metabolizm bez insuliny do glikopenu): mannitol, sorbitol, fruktoza, ksylitol - dla cukrzyków
7. miejscowo na źle gojące się rany: glukoza, miód
8. inne
ksantan: Xanthani gum - guma ksantanowa (=włókna ksantanowe)
polisacharyd
otrzymywany w wyniku fermentacji węglowodanów, zachodzącej pod wpływem bakterii Xanthomonas campestris
stabilizator zawiesin i emulsji w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym (także przy produkcji tabletek)
rozpuszczalna w zimnej, gorącej wodzie, lepkość nie zmienia się (temp., pH)
dekstran (=DX)
polisacharyd otrzymywany przy użyciu bakterii, polimer glukozy i sacharozy
otrzymywany z sacharozy pod wpływem np. szczepów Leuconostoc mesenteroides
śr. zastępczy krwi --- DX o m.cz. 60 tys.
krwotoki --- DX o m.cz. 60 tys.
rozcieńczanie krwi --- DX o m.cz. 60 tys.
w zaburzeniach mikrokrążenia, oparzenia --- DX o m.cz. 40 tys.
odmrożenia --- DX o m.cz. 40 tys.
z sorbitolem w obrzęku mózgu --- DX o m.cz. 40 tys.
serologicznie obojętne całkowicie eliminują się z moczem
do kropli ocznych w niedostatecznym łzawieniu; płynów do soczewek kontaktowych
DX typu sefadeks tzw. sito molekularne do rozdziału, oczyszczania
lentinan, schizofylan i tylopilan
polisacharydy grzybów wielkoowocnikowych; glukany
Lentinus edodes (lentinan), Schizophyllum commune (schizofylan), Thyllophilus felleus (tylopilan)
immunostymulująco / nie cytotoksycznie stymulacja proliferacji limf. T, aktywność makrofagów
wzrasta działanie cytostatów
agar
polisacharyd
wysuszony żel otrzymywany z gat. r. Gelidium - Galaretówka i Gracilaria - Smuklice
spada uczucie głodu, przyspiesza perystaltykę
przeczyszczający 1-2 łyżeczki
w tech. farmaceutycznej - spęczniający, żelujący
przemysł spożywczy - do produkcji galaretek i budyniów
podłoża bakteriologiczne do hodowli bakterii (w mikrobiologii)
karageniny
polisacharyd alg - krasnorostów
wysuszone plechy krasnorostów - Chondrus crispus - Chrzęścica kędzierzawa i gatunki z rodzaju Gigartina
stabilizatory przy produkcji emulsji, kremów i środki zagęszczające (pasty, kremy, płyny)
przeciwzapalne (powlekające) w chorobie wrzodowej, nadkwasocie, hemoroidy
kw. alginowy (=KA)
polisacharyd alg - brunatnic
gat. z rodzaju Fucus - Morszczyn - Laminaria
miejscowo przeciwkrwotocznie w znamieniach - alginian Ca
spada podrażnienie bł. śluzowych - alginian Na
KA i sole Ca nie trawione, pęcznieją, ułatwiają wypróżnienie - diety odchudzające
do tabletek 2-10% - rozpad
stabilizatory do kremów, maści, lodów, czekolady
alginiany- w przemyśle spożywczym i kosmetycznym; w technologii farmaceutycznej jako stabilizatory zawiesin, emulsji, składniki opatrunków żelowych, jako środki rozsadzające tabletki
lichenina i izolichenina
polisacharydy porostów; glukany (polimery glukozy)
Lichen islandicus Cetraria islandica - tarczownica islandzka
półkula północna po Arktykę, w Polsce na niżu, w górach
skrobia
polisacharydy homogenne - glikany (polimery glukozy)
Solanii amylum, Tritici amylum --- amyloza
Maydis amylum, Oryzae amylum --- amylopektyna
przeciwzapalne, chłonące, osłaniające (zasypki, kleiki)
substancje wypełniające, pęczniejące, ułatwiają rozpad tabletek
przemysł spożywczy - produkcja środków dietetycznych i odżywczych
celuloza (=błonnik)
polisacharyd; glikany (polimery glukozy)
skł. ścian komórkowych (hemiceluloza, pektyny) i włókien np. włókna lnu, juty i włoski okrywające nasion bawełny
subst. wypełniająca, wiążąca, rozsadzająca do tabletek
ułatwia wypróżnienia, przyspiesza pasaż treści jelitowej
absorbent w chromatografii (Avicel)
inulina
fruktany (polimer fruktozy), niskocząsteczkowy polimer
materiał zapasowy - organy podziemne roślin głównie z rodziny Asteraceae: Inulae radix, Taraxaci radix, Cichorii radix, Helianthi tuberosi tuber
wypełniacz, subst. balastowa w odchudzaniu
nie zwiększa poziomu/nieco zmniejsza poziom glukozy (cukrzyca)
do otrzymywania fruktozy
trytycyna
fruktany, polimer typu lewanu
Agropyri rhizoma
właściwości podobne do inuliny
guma arabska - Gummi arabicum (=Gummi Acaciae)
polimer heterogenny - guma
przez nacięcie pni i gałęzi drzew z rodzaju Acacia A. senegal - Sudan, Senegal
przemysł farmaceutyczny - do produkcji emulsji, zawiesin
arabina
polisacharyd, sól Na, K, Ca
osłaniające w stanach zapalnych bł. śluzowych - leki przeciwkaszlowe
łagodzi ostry smak leków
emulgator
tragakanta - tragacantha
skrzepła na powietrzu, wydzielina z pęknięć i nacięć pni gat. r. Astragalus (Fabaceae), gr. Astragalus gummifer (Traganek gumodajny), ciernisty krzew - Syria, Iran, nie zawiera oksydaz
śr. stabilizujący, klarujący, obniża napięcie powierzchniowe
wiąże wodę - do kremów, emulsji, maści, past do zębów
immunostymulująco w medycynie
indyjska tragakanta - Karaya
podobna do pektyn, zastępuje tragakantę
ze zranionych nadpalonych pni drzew z r. Sterculia gł. S. ureus (Sterculiaceae) - Indie
odchudzająco - uczucie sytości, przeczyszczające
ułatwia przyczepność protez zębowych
przy przetokach
składnik past do zębów - zapobiega osadzaniu się kamienia nazębnego
skł. lakierów do włosów
środek zagęszczający w przemyśle farm. Kosmetycznym
galaktomannany
polisacharydy; polimery mannozy; śluzy obojętne
w Foenugraeci semen i w bielmach nasion Cyamopsis tetragonolobus - Guma Guar zmielone bez łupiny nasiennej i zarodków Cyamopsidis seminis pulvis - Guar
glukomannany
polisacharydy; polimery mannozy
w bulwach Amorphophallus konjak - Aracaeae
sproszkowane bulwy - dodatek do np. chleba, niskokaloryczne diety
galakto- i glukomannany - działanie:
mają zdolność pęcznienia i tworzenia w wodzie lepkich roztw. lub żeli
wywołują uczucie sytości
pobudzają perystaltykę
obniżają poziom cholesterolu (czynnik ryzyka miażdżycy)
↓ wchłanianie glukozy
wchodzą w skład preparatów stosowanych w kuracjach odchudzającyc
guar
polisacharyd; polimer mannozy
wchłanianie glukozy z jelit. poz. cholesterolu
2 kapsułki przed obiadem (2-4 w razie głodu)
w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym jako środek ↑ lepkość, zagęszczający; również jako środek wiążący, ułatwiający rozpad tabletek
śluzy
heteropolisacharydy
w surowcach z rodziny: Malvaceae, Plantaginaceae, Asteraceae, Scrophulariaceae, Linaceae, Boraginaceae
nie wchłaniają się, powlekają, zmiękczają - przeciwkaszlowe
chłoną wodę w jelicie, zwiększają objętość treści jelit
ucisk ścian - wzrost persytaltyki - przeczyszczenie
spowalniają, przedłużają działanie innych leków
osłaniają przy lekach drażniących
łagodzą smak kwaśny, ostry, zmniejszają słodki smak
emulgują, spęczniają i rozsadzają
żel aloesowy
polisacharydy roślin wyższych
świeży śluzowaty sok z liści - Aloe barbadensis (A. vera)
oparzenie i podrażnienie skóry, rany
ułatwia proliferację komórek skóry, podrażnienie nabłonka, wiąże wodę
suplement diety - spadek cukru i triglicerydów
pektyny
polimery
zlokalizowane w środkowej blaszce ściany kom. roślin, z wyjątkiem gatunków należących do rodziny Poaceae; bogate w pektyny są: niedojrzałe owoce jabłka, czarne porzeczki
powlekają bł. śluzowe przewodu pokarmowego, chłoną wodę - zwiększając zawartość treści żołądka
regulują wypróżnienia
tworzą korzystne środowisko do rozwoju prawidłowej flory bakteryjnej w jelitach
w objawowym leczeniu wymiotów i biegunek u dzieci
regularne spożywanie - obniża poziom cholesterolu we krwi, co zapobiega chorobom sercowo - naczyniowym
Biologiczna aktywność polisacharydów:
wpływają korzystnie na rozwój flory bakteryjnej: pektyny
nie podwyższają lub obniżają poziom cukru posiłkowego i cholesterolu: pektyny, gluko-, i galaktomannyt: Guar, Amarphaphli bulb. i inulina, trytycyna
pęczniejące, wzrost wypróżniania (śr. masowe) / (przeciw biegunkom) śluzy w Plantaginis ovatae sem. / tegumentum Psylli sem., Lini sem.
substancje zagęszczające, stabilizujące: gluko- i galaktozmannany: Guar, Amarphaphli bulb., kwas alginowy, alginiany, Xantini gummi, Gummi: Tragacantha, Karaya, Arabicum, agar, karogeniny, pektyny
immunostymulujące: p-nowotworowe: z grzybów, lentinan, schizophylari, krestin, gumy: Tragacantha, Aloe gel
WP - objętość jaką zajmie 1g surowca po 4godz spęcznienia w wodzie