KUMARYNY
kumaryna (=benzo-ၡ-piron)
kumaryny
występuje m.in. w nostrzykach (Melilotus sp.) z meliliotyną (3,4-dihydrokumaryna), w marzance wonnej -Asperula odorata (Rubiaceae), w Hierochloë odorata, H. australis (Poaceae) - turówce wonnej i leśnej (trawie żubrówce, turówce)
p/obrzękowo, immunostymulująco, cytotoksycznie, usprawnia krążenie żylne i limfatyczne, jest środkiem aromatyzującym produktów spożywczych w cukierkach, napojach, gumach do żucia, stosowana w perfumerii
umbeliferon
kumaryny
w Artemisiae abrotani herba, Herniariae herba, Meliloti herba, Chamomillae anthodium, Lavandulae flos, Arnicae anthodium, Archangelicae radix, Cichorii radix, Pimpinellae radix, Coriandri fructus
absorbują promieniowanie UV, prekursor 6,7-di- i 6,7,8-tri-OH-kumaryn i ich eterów
herniaryna
kumaryny
w Herniariae herba, Chamomillae anthodium, Rutae herba
absorbują promieniowanie UV
skopoletyna i skopolina (=7-glukozyd skopoletyny)
kumaryny
w korzeniach lulecznicy - Scopolia carniolica (Solanaceae), w Artemisiae abrotani herba, Arnicae anthodium, Urticae radix, Coriandri fructus
właściwości cytostatyczne w hodowlach komórkowych, a także działa hipotensyjnie u zwierząt
eskuletyna
kumaryny
w korze kasztanowca Aesculus hippocastanum (Hippocastanaceae), w korze jesionów Fraxinus sp. (Oleaceae),w korzeniach cykorii podróżnika Cichorium intybus (Asteraceae)
p/obrzękowo, usprawnia krążenie zwykle limfatyczne, w nadmiernej kruchości naczyń, guzkach krwawnicowych
eskulina (=6-glikozyd eskuletyny)
kumaryny
w korze kasztanowca Aesculus hippocastanum (Hippocastanaceae)
działa światłochronnie, uszczelnia ściany naczyń włosowatych - zahamowanie działania hialuronidazy, w nadmiernej kruchości naczyń, guzkach krwawnicowych
cynkoryna (=7-glikozyd eskuletyny)
kumaryny
w korzeniach cykorii podróżnika Cichorium intybus (Asteraceae)
w nadmiernej kruchości naczyń, guzkach krwawnicowych
fraksetyna i fraksyna (=8-glukozyd fraksetyny)
kumaryny
w kory jesionu Fraxinus excelsior (Oleaceae) i innych jesionów, w korzeniach Diervilla sp. (Caprifoliaceae), w korze kasztanowca Aesculus hippocastanum (Hippocastanaceae)
do półsyntetycznego otrzymywania izofraksydyny
fraksydyna i izofraksydyna
kumaryny
w Fraxini cortex, folium, Artemisiae abrotani herba, Eleutherococci radix
działa żółciopędnie
ostenol i ostol (=eter metylowy ostenolu)
kumaryny
w Archangelicae radix, w goryszu - Pencedanum sp., pasternaku - Pastinaca, barszczu - Heracleum sp.
brak informacji o działaniu
psoralen
furanokumaryny typu psoralenu
w Levistici radix, w Psoralea macrostachya (Fabaceae), w liściach figowców Ficus sp. (Moraceae)
związek silnie uczulający na światło, lecz dość toksyczny, jego pochodne mają znaczenie w leczeniu bielactwa skóry
bergapten
furanokumaryny typu psoralenu
w Levistici radix, Apii radix, folium, Angelicae radix, Rutae herba, Petroselini herba, radix
zastosowanie jako środek pobudzający repigmentację skóry w bielactwie oraz fotochemioterapii łuszczycy skóry, łączy się in vitro z zasadami pirymidynowymi DNA pod wpływem światła, czym różni się od innych substancji fotouczulających
ksantotoksyna
furanokumaryny typu psoralenu
w Rutae herba, Ammi majoris fructus, Angelicae radix
zastosowanie jako środek pobudzający repigmentację skóry w bielactwie oraz fotochemioterapii łuszczycy skóry, łączy się in vitro z zasadami pirymidynowymi DNA pod wpływem światła, czym różni się od innych substancji fotouczulających
imperatoryna
furanokumaryny typu psoralenu
w Ammi majoris fructus, Angelicae radix
nie ma właściwości fotouczulających, silnie blokuje kanały wapniowe
izopimpinelina
furanokumaryny typu psoralenu
w Rutae herba, Ammi majoris fructus
ma słabe działanie fotouczulające
angelicyna
furanokumaryny typu angelicyny
w Angelicae radix
nie ma właściwości fotouczulających, wykazuje depresyjny wpływ na OUN oraz właściwości spazmolityczne i hipotensyjne
pimpinelina
furanokumaryny typu angelicyny
w Angelicae radix
brak informacji o działaniu
wisnadyna
piranokumaryny typu seseliny
w Ammi visnagae fructus (Apiaceae)
działa rozszerzająco na naczynia wieńcowe, a także spazmolitycznie na mięśnie gładkie oskrzeli i przewodu pokarmowego, zmniejsza stężenie cholesterolu i lipidów w surowicy krwi, blokuje kanały wapniowe, stosowana w dusznicy sercowej i dychawicy oskrzelowej
samidyna
piranokumaryny typu seseliny
w Ammi visnagae fructus (Apiaceae)
działanie podobne do wisnadyny
ksantyletyna
piranokumaryny typu ksantyletyny
w Rutae herba
brak informacji o działaniu
dikumarol
piranokumaryny - dimer kumaryny
powstaje w gnijącym sianie z nostrzyka lekarskiego Melilotus officinalis (Fabaceae)
antagonista witaminy K, hamuje biosyntezę protrombiny i innych czynników procesu krzepnięcia krwi, działa zapobiegawczo i leczniczo w zakrzepowym zapaleniu żył, zakrzepach, zatorach naczyń płuc i nerek, do celów leczniczych -syntetyczny
kumestrol
piranokumaryny
w rodzinie Fabaceae np. w lucernie - Medicago sativa
działa estrogennie
aflatoksyny
pochodne kumaryny,
wytwarzane przez grzyb Aspergillus flavus np. w produktach spożywczych porażonych tym grzybem pleśniowym - kropidlak
właściwości karcynogenne
POCHODNE γ-PIRONU
ksantony
pochodne γ-pironu - żółte / pomarańczowe barwniki
w rodzinie Gentianaceae, Hypericaceae np. Hyperici herba
stymuluje OUN - inhibitory MAO A np. magniferyna (C-glikozydoksantan), w Cyclopia intermedia: gentyzyna i jej glukozyd, izogentyzyna i jej glukozyd; działają: p/zapalnie, p/biegunkowo, p/grzybiczo, antyoksydacyjnie, p/depresyjnie, p/agregacyjnie
maltol
pochodne γ-pironu
w Passiflorae herba
działa depresyjnie na OUN
furanochromony
pochodne γ-pironu
np. kelina w Ammii visnagae fructus
działa rozkurczająco na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, głównie naczyń wieńcowych serca -wisnadyna, przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowych - kelina, oskrzeli; wyciągi z owoców aminka stosowane są w niewydolności wieńcowej, celem usprawnienia przepływu krwi w mało nasilonych stanach dusznicy bolesnej i astmie oskrzelowej oraz pomocniczo w kamicy żółciowej i nerkowej