Tłuszcze (lipidy)

Tłuszcz jest źródłem energii przyjmowanym wraz z jedzeniem. Spożyty tłuszcz, przy udziale kwasów żółciowych, w przewodzie pokarmowym ulega przemianie maleńkie cząsteczki możliwe do wchłonięcia przez organizm. W surowicy krwi tłuszcz wiąże się z cząsteczkami białka-powstają tzw. lipoproteidy. W komórkach błony śluzowej jelita cienkiego wytwarzane są najważniejsze lipoproteidy:

• cholesterol

• HDL- cholesterol- lipoproteidy o wysokiej gęstości

• LDL- cholesterol- lipoproteidy o niskiej gęstości

• VLDL- cholesterol- lipoproteidy o bardzo niskiej gęstości

• triglicerydy

Wyniki dużych programów badawczych wykazały, że ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego zależy od stężenia cholesterolu; im wyższe stężenie, tym większe zagrożenie wystąpienia miażdżycy i jej następstw: choroby wieńcowej, dusznicy bolesnej i nagłego zgonu sercowego. Decydującą rolę dla wczesnego wykrycia tych chorób ma ustalenie osobniczych czynników ryzyka.

Czynniki ryzyka wystąpienia miażdżycy

W miażdżycy w ścianach tętnic odkładają się złogi cholesterolu, powodując stopniowe „zwapnienie” naczyń. Prowadzi to do stwardnienia tętnic, zaburzenia przepływu krwi i może powodować całkowite zamknięcie światła naczyń. Istnieją czynniki, które przyspieszają lub nasilają przebudowę naczyń tętniczych- są to tzw. czynniki ryzyka. Do czynników ryzyka należą:

TABELA nr 1

Lekarze obecnie są zdania, że do określenia ryzyka zachorowania na miażdżycę danej osoby należy brać pod uwagę graniczne wartości lipidów krwi oraz liczbę indywidualnych czynników ryzyka.

Cholesterol

Może być wytwarzany w organizmie wszędzie. Jest niezbędnym elementem budowy błon komórkowych i lipoproteid oraz substancją potrzebną do produkcji niektórych hormonów i kwasów tłuszczowych. Ponieważ cholesterol źle rozpuszcza się w osoczu, we krwi transportowany jest w postaci złożonych związków, które zbudowane są głównie z frakcji HDL cholesterolu i w mniejszym zakresie z frakcji LDL i VLDL.

TABELA nr 2,3

Estry cholesterolu

W surowicy krwi cholesterol występuje w postaci wolnej (25-40%) i w postaci estrów (60-75%). Pomiary cholesterolu we krwi służą przede wszystkim ocenie ryzyka wystąpienia miażdżycy.

LDL- cholesterol może reagować z komórkami ściany tętnic i sprzyja odkładaniu się tłuszczów w ścianie naczynia. Z tego powodu frakcja LDL ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju miażdżycy.

HDL- cholesterol może wychwytywać nadmiar cholesterolu, a nawet zmniejszać już istniejące złogi lipidów w ścianie naczyniowej. HDL jest określany mianem „dobrego” cholesterolu.

VLDL- cholesterol oznaczany jest w razie pojawienia się podejrzenia o nadmiar lipoproteid we krwi. Nie wiadomo czy frakcja VLDL przyczynia się do rozwoju miażdżycy

TABELA nr 4,5

Triglicerydy

Stanowią mieszaninę elementów, z których zbudowane są tłuszcze. Pomiary triglicerydów we krwi służą ocenie ryzyka wystąpienia miażdżycy oraz kontroli skuteczności leczenia obniżającego poziom tłuszczów we krwi.

TABELA nr 6,7

Uwaga!

Nadmiar lipoproteid we krwi zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, Badania wykazały jednoznacznie, że największe niebezpieczeństwo występuje gdy:

• stosunek frakcji LDL do frakcji HDL jest większy niż 5 i jednocześnie

• stężenie triglicerydów we krwi przekracza 200 mg/dl

^1 Czynniki ryzyka wystąpienia miażdżycy
na które można pozytywnie wpłynąć	które nie podlegają żadnym wpływom
zaburzenia przemiany lipidów nadciśnienie tętnicze palenie papierosów nadwaga cukrzyca mała aktywność fizyczna hormonalne środki antykoncepcyjne	uwarunkowania genetyczne choroba układu sercowo-naczyniowego przed 50. rokiem życia podeszły wiek

^2 Wartości prawidłowe - cholesterol kobiety i mężczyźni ≤ 200 mg/dl

dl- decylitr = 0,1 litra

^3Stany i choroby, przy których występuje podwyższone stężenie cholesterolu	Stany i choroby, przy których występuje obniżone stężenie cholesterolu
dieta bogatocholesterolowa nabyte lub wrodzone zaburzenia przemiany tłuszczów wrodzona hipercholesterolemia niedoczynność tarczycy miażdżyca otyłość cukrzyca choroby nerek stres psychiczny	dieta ubogocholesterolowa ciężkie uszkodzenie wątroby nadczynność tarczycy przewlekłe biegunki
^4 Wartości prawidłowe - estry cholesterolu kobiety i mężczyźni HDL- cholesterol ≤ 35 mg/dl LDL- cholesterol wartości idealne < 155 mg/dl wartości idealne przy dodatkowych czynnikach ryzyka < 135 mg/dl umiarkowane ryzyko 155-190 mg/dl wysokie ryzyko >190 mg/dl VLDL- cholesterol ≤ 40 mg/dl

^5Stany i choroby, przy których występuje podwyższone stężenie LDL- cholesterolu	Stany i choroby, przy których występuje obniżone stężenie LDL- cholesterolu
zaburzenia przemiany materii miażdżyca	zaburzenia przemiany materii miażdżyca

^6 Wartości prawidłowe - triglicerydy kobiety i mężczyźni ≤ 200 mg/dl

^7 Stany i choroby, przy których występuje podwyższone stężenie triglicerydów

miażdżyca wrodzone zaburzenia przemiany tłuszczów choroby nerek choroby wątroby niedoczynność tarczycy zapalenie trzustki cukrzyca otyłość nadużywanie alkoholu

---