„Z mądrości Talmudu”, Sz. Datner, wstęp

przejrzyjcie sobie Tylocha , tam są co istotniejsze nazwiska

Talmud- znaczy po starohebrajsku nauka, studium, tworzyło go około 4000 medrców myślicieli, nie wiadomo jak daleko sięgają jego tradycje ale zamkniety został:

-Jerozolimski koniec IVw. N.e.

-Babiloński koniec Vw.n.e.

Teraz p.Datner przechodzi przez historie narodu, daty:

722pne-zniszczenie północy państwa przez Asyryjczyków

586pne-niewola babilonska, zburzenie I Świątyni----------------------------------------------------------------------------

538pne- powrót czesci ludności tu

516pne-odbudowa- II Swiatynia tu powstaje Wielkie Zgromadzenie działające przez 200 lat

tu dynastia Achemenidów perskich -swoboda religijna początek

332-323pne- rzady Aleksandra Wielkiego- Judeofila TALMUDU

potem rzady dynastii Ptolemeuszów egipskich, Seleucydów syryjskich, gdzieś

167pne-powstanie machabejskie Antioch IV Epifanes

panowanie Hasmoneuszów

70ne- II Swiatynia zburzona------------------------------------------------------------------------------------------------------

132-135ne-powstanie Bar Kochby

pojęcia:

halachy- to przepisy religijne hagady- opowieści, przypowieści,legendy

bet midrasz- dom modlitwy, powstawały po zburzeniu Swiatyni

kopanin- stan kapłanski

Wielkie Zgromadzenie składało się ze 120 osób, źródło talmudyczne mówi tak: Mojżesz otrzymał Torę na Synaju, przekazał Jozuemu, ten staszym , ci prorokom ci wielkiemu Zgromadzeniu, które powtarzało

„Bądzcie łagodni w sądach, zgromadzcie wielu uczniow i zbudujcie ogrodznie wokół Tory”

Szymon Sprawiedliwy, członek zgromadzenia powtarzał:na 3 rzeczach opiera się śwait:Torze, pracy i czynnieniu dobra.

Owo ogrodznie wokół tory to własnie Talmud.

Ezdrasz w Vwpne. Postanowiłl przepisywac Pismo, powstał urząd zwany soferim-( od sofer- pisarz)

Odtąd dwa tory- nauka Tory pisanej i Tory ustnej

-W Zgrom, ustalilo imuporzadkowalo teksty modlitw, mogących zastąpić ofiary w Świątyni: Szema Izrael (słuchaj Izraelu) i Szemone esre(18 błogosławieństw)

-w czasie rządów Achemenidów ponadto stopniowo aramejski wypierał jeżyk hebrajski

-Po śmierci Aleksandra panowanie przejmują Ptolemeusze egipscy- stąd głęboka infiltracja grecka- dlatego ok.250rpne 72 uczonych dokonuj przekładu na grecki Pisma- powstaje Septuaginta

-s.12-13 to opisy wdarzeń z tych dat

-od czasu Hasmoneuszów działa Sanhedryn, nawet po powstaniu 132rne, złożony z 71 członków, który dalej sądził(23 sędziów- karne, 3-cywilne; na podst.Tory)

-nauczano- Ci nauczyciele to tanaici ,a ich nauka przekazywana z pokolenia na pokolenia to miszna

-Datner znowu skacze do r 70, zburzenia Świątyni i reaktywowania Sanhedrynu w Jawne, to okres rzymskich prześladowan Domacana, Krajana, Hadriana(po zdławieniu Bar kochby zmarl), Antoninus Pius-zabrania nauczac(tu jest strasznie duzo dat i nazwisk nie sadze ze jest to istotne)

-Wazne ze: Jehuda ha- Nasi, Rabbenu ha- Kadosz w 220-218 spisał przekazywana przez 600 lat Tore ustna, dzieło to nazwano Miszna:

6wielkich działów: 1)zerami-„nasiona, rośliny”

2)moed-„Świeta”

3)naszym-„kobiety”-o małżeństwie i rozwodach

4)nezkin-„szkody”-prawo

5)kodaszim-„świętości”-ofiary

6)toharot-„czystości”-o czystosciach i nieczystościach i sposobie oczyszczania,

63 traktaty, kontynuatorzy Miszny to amoraici.

300 lat pracowali oni i stworzyli Gemarę - wjaśnienie Miszny, MISZNA+ GEMARA=TALMUD

-do zamknięcia Talmudu Jerozolimskiego przysłużył się Rabbi Jochanan, ok.626 kart, 1 do 4 tomow

-przy Talmudzie Babilońskim(ważniejszym) pracowali uczniowie ha-Nassi: Raw i Szemuel i pozniejsi, 2447 kart, oprawiany tradycyjnie w 12 tomow

-w Talmudzie halacha przeplata się z agadą

-niekoniecznie wszystkie traktaty muszą się treściowo wiazac z działami

Datner pokazuje kilka kwestii w Talmudzie

1)Stosunek do Boga

-bojażń Boża czyli całkowite oddanie i miłość do jedynego Boga

-3 razy dziennie modlitwy zamiast ofiar świątynnych

-skrucha

2)Mędrcy

-córki najznamienitszych rodów wydawano za synów rodów sławnych mędrców Talmudu

-kurtuazja wobec nawet różnicy zdań innego mędrca(np. szkoły Hillela-liberalna i Szamaja-surowa)

-podporządkowanie większości

-rabbi- znaczy nauczyciel

-rabban-nauczyciel i mistrz

-znawcy Pisma

-nierzadko pamięciowo opanowywali Miszne

3)stosunek do pracy

-każdy nawet medzrzec powinien pracowac bo to oddala grzech

-powiedzenie”dzien krotki a pracy wiele”

4)stosunek do władzy

-rezerwa, ale świadomość potrzeby, bo gdyby nie ona człowiek człowieka pożarłby żywcem

-„władza grzebie tych którzy ja spawuja”

5)sądownictwo

-sprawiedliwosc przede wszystkim

-rowne traktowanie obu stron

- sedzia winien znac „70 jezykow',by nie musial zdawac się na tłumaczenia

-ostroznosc w wydawniu wyroku śmierci itp.

Legenda o Szammaju i Hillelu:króciutka ilustruje ich charakterki jak ktos chce to s.42 niekonieczna

6)zycie pozagrobowe

-Talmud- pokazuje ze Zyd wierzy niezbicie, Talmud rozróznia pojęcie świat doczesny i przyszły

-prawdopodobnie początki tej wiary to ok. VIwpne

-nie ma zgodności w Talmudzie kto będzie miał zycie przyszłe:

*jedni ze trzeba sobie zasłużyć

*drudzy ze caly Izrael

-Uczelnie talmudyczne pracują nad tworzeniem madrascy- komentarzy do ksiąg Pisma, mniejszych traktatów Talmudu-ale zasada ze nic nie można dopisywac, zwą się oni saboraitami-od sawar-myslec, mieć zdanie

-VIII w to oderwanie się Karaiów od Judaizmu, uznają wyłącznie Pismo

-w XI rozproszenie(szturm na Jerozolime krzyżowców w 1099), ośrodki w Hiszpanii, francji i Niemczech,potem i stad wygonieni- przede wszystkim Polska az do 1.IX.1939

POLSKA

-Statut kaliski B.Pobożnego1264

-Kazimierz Wielki i założenie Kazimierza

-XVIw po Wazę

-Największe ośrodki to:Poznan, Krakow, Lublin

-tu tez uczelnie talmudyczne

-POznan- Rabbi Mojżesz Minz

-kraków - Rabbi Jakub Polak

-i pan, którego imieniem nazwano synagogę i cmentarz( Remu) to rabin Krakowa: Rabbi Mosze ben Izrael Isserles,zwany Remu

-W Xix pojawia się wzorzec wybitnego talmudysty, ale i patrioty kraju w którym mieszka:Beer Meisels(w Kraku potem wawie)

-zorganizowana społeczność miala gminy wyznaniowe- kahały

-w 1930 powstaje w Lublinie „Jesziwę Mędrców Lublina”, założycielem i pierwszym rektorem był:Rabbi Majer Szapiro

To tyle. Gdyż 1/3 tekstu to hebrajskie nazwy, szczegółowe fakty nie do końca istotne.myslę że to wszystko co ma być.Przesyłajcie notatki swoje .

---