PATOLOGIA KOŃCZYN DOLNYCH
Patologia to nieprawidłowa budowa i czynności narządów organizmu. Dział patologii zajmujący się zmianami chorobowymi układu kostnego i kości to osteopatologia.
Kończyny to parzyste narządy ruchu. Kończyny górne stanowią narząd chwytny, kończyny dolne narząd podporowy, służący także do przemieszczania się. Układ szkieletowy kończyn górnych i dolnych składa się z kości długich, kości palców i kości różnokształtnych.
Kończyna górna składa się z ramienia, przedramienia i ręki.
Kończyna dolna składa się z uda, podudzia i stopy. Zakres ruchów w kończynie dolnej jest znacznie mniejszy niż w górnej, inna jest bowiem podstawowa funkcja kończyny.
Stopy stanowią fragment postawy ciała zarówno w jego statyce, jak i dynamice. Stabilizacja stopy gwarantuje prawidłowy chód, ma to istotny wpływ na stan stawów kolanowych, biodrowych oraz kręgosłupa, co jest szczególnie ważne w okresie wzrostowym człowieka.
Okoliczności powstawania wad stóp
- Wady wrodzone,
- przedwczesna pionizacja z pominięciem raczkowania,
- stosowanie zbędnego lub niewłaściwego sprzętu pomocniczego do pionizacji i nauki chodzenia (obuwie, chodziki),
- ograniczenie aktywności ruchowej (siedź, stój itp.),
- zła interpretacja zachowań dziecka (bagatelizowanie wyciągniętych do opiekuna rąk, co zazwyczaj obrazuje zmęczenie dziecka, niechęć do spacerów),
- schorzenia miejscowe obszaru obwodowego kończyn dolnych (np. stopy, staw skokowo - goleniowy) na tle urazowym, zapalnym oraz wrodzonym,
- schorzenia ogólnoustrojowe powodujące osłabienie organizmu (niewydolność energetyczna),
- stosowanie przygodnego, często niewłaściwego obuwia.
Najczęstszymi wadami w obrębie stóp są:
a) stopa płaska - stopa, w której doszło do obniżenia sklepienia podłużnego i ustawienia w nawróceniu kości stępu;
b) stopa koślawa - stopa, w której pięta ulega skręceniu na zewnątrz i opiera się o podłoże brzegiem przyśrodkowym;
c) stopa wydrążona - stopa o podwyższonym sklepieniu podłużnym i skróconą odległością między guzem piętowym a głowami kości śródstopia.
Stopa płaska (płaskostopie)
Jest to wada kończyn dolnych polegająca na obniżeniu łuków wysklepiających stopę. W prawidłowych warunkach stopa opiera się o podłoże trzema punktami: piętą, głową pierwszej i głową piątej kości śródstopia. Pomiędzy wymienionymi elementami przebiegają trzy główne łuki stopy: podłużny przyśrodkowy, podłużny boczny i poprzeczny przedni. Obniżenie tych łuków prowadzi do płaskostopia (ryc.) Pod względem lokalizacji spłaszczenia stopy rozróżniamy:
a) stopy płaskie podłużnie z koślawością kości piętowej lub bez koślawości,
b) stopy płaskie poprzecznie z koślawością lub bez koślawości palucha,
c) stopy płasko-koślawe ze zniesieniem obu łuków.
Postępowanie korekcyjne sprowadza się do przywrócenia prawidłowych warunków anatomicznych stopy, korzystania ze specjalnie wyprofilowanych wkładek, oraz wyrobienia odruchu, a następnie nawyku prawidłowego ustawiania i obciążenia stóp zarówno w odciążeniu jak i w obciążeniu ciężarem ciała.
Przeciwwskazania: długotrwałe stanie, marsz z dużym obciążeniem, dźwiganie ciężarów, skoki i zeskoki na twarde podłoże, stanie w dużym rozkroku, siad klęczny z podudziami rozsuniętymi na zewnątrz, gra w piłkę nożną, jazda na nartach techniką oporową, jazda na łyżwach.
Paluch koślawy
Wada ta powstaje na skutek opadnięcia sklepienia poprzecznego stopy, przywiedzenia, podniesienia i zrotowania na zewnątrz pierwszej kości śródstopia oraz odwiedzenia palucha ku bokowi. Paluch koślawy zazwyczaj leczy się ortopedycznie. Działanie korekcyjne jest w zasadzie ograniczone i sprowadza się przede wszystkim do redresji. Polega ona na zakładaniu peloty na paluch i utrzymywaniu jej w trakcie snu. Należy unikać ciasnych skarpet, wąskiego obuwia oraz obuwia na wysokim obcasie, przeciążania stóp.
Stopa wydrążona
Powstaje na skutek nadmiernego wysklepienia stopy. Łuk podłużny stopy jest powiększony, a więc skrócony. Nadmiernie wysklepionej stopie towarzyszy zazwyczaj „szponowate” ustawienie palców. Wada ta jest najbardziej zauważalna u dzieci pomiędzy 10 a 14 rokiem życia. Powstaje na skutek wrodzonych zaburzeń w dolnej części rdzenia kręgowego. Leczenie polega głównie na stosowaniu wkładek ortopedycznych i specjalnego obuwia w przypadku niewielkich zniekształceń. Zniekształcenia dużego stopnia kwalifikuje się do leczenia operacyjnego. W początkowym stadium wady można stosować obuwie ortopedyczne i ćwiczenia czynne jak: zgięcia grzbietowe stóp przy zgiętym paluchu i ruchy odwodzenia przedniego odcinka stopy przy zgiętym paluchu. Ćwiczenia te dają pożądane rezultaty tylko w przypadku nieznacznie zaznaczonej wady po wcześniejszym rozluźnieniu stopy poprzez masaż lub kąpiele solankowe.
Mechanizm powstawania zmian patologicznych
- Osłabienie mięśni i/lub przeciążenie stopy,
- przeniesienie funkcji na układ więzadłowo- torebkowy,
- deformacja struktur miękkich,
- deformacja kośćca.
Statyczne badanie wad stóp
Jest to typowe badanie polegające na statycznej obserwacji stóp i kolan dziecka wykonywane
zwykle podczas wizyty lekarskiej. Znajomość tego badania pozwala ocenić wystąpienie lub
brak wad postawy u dziecka jedynie w pozycji statycznej.
W przypadku kolan szpotawych, gdy dziecko stoi ze złączonymi stopami pomiędzy kolanami
pozostaje szeroki odstęp.
Wady postawy a szczególnie wady stóp to duży problem medyczny i społeczny. Profilaktyka oraz wczesne leczenie wad postawy jest najskuteczniejszym sposobem rozwiązania tego problemu. Skuteczna profilaktyka oraz odpowiednio wczesne leczenie wymaga diagnozy, o którą może być trudno w polskich warunkach ponieważ nie istnieje system monitoringu wad stóp.
W zależności od rodzaju patologii niejednokrotnie można ją korygować bez ingerencji chirurgicznej, za pomocą obuwia ortopedycznego, wkładek ortopedycznych, ćwiczeń rehabilitacyjnych i zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjno-ortopedyczny, jak również protezami kończyn.
Obuwie
Wykonane w specjalnej technologii, pozbawione powszechnie spotykanych w obuwiu
dziecięcym i młodzieżowym cech konstrukcyjnych, mogących zakłócić obraz rzeczywistej
fizjologii i potrzeb stóp w okresie wzrastania.
- Ujawniające prawidłowość morfologiczno - czynnościową stóp lub istniejące wady, bądź ich symptomy.
- Konstrukcja uwzględniająca prawidłowe ustawienie poszczególnych osi.
- Konstrukcja uwzględniająca potrzeby grup wiekowych.
Zestaw wkładek
Umożliwiają korekcję ujawnionych wad lub sygnalizują potrzebę kontaktu z lekarzem. Dzięki zastosowaniu odpowiednich surowców najwyższej jakości są absolutnie przyjazne dla stopy i pozwalają jej na przybranie prawidłowej pozycji w bucie.
Leczenie
Po zastosowaniu wkładek obuwie powinno być stale na nogach, ponieważ w tym czasie trwa korekcja wady. Okres stosowania wkładek wynosi około 8 miesięcy. U małych dzieci może trwać krócej, u młodzieży dłużej i zależy od stopnia utrwalenia wady.
Brak jakiejkolwiek ingerencji, może spowodować wady postawy i patologię chodu, które mogą być i nader często są następstwem wad stóp.
W najgorszej sytuacji są osoby po amputacji nogi, którym zagoiły się rany, a po opuszczeniu szpitala natychmiast nie podjęły rehabilitacji i nauki chodzenia. Jeśli tego nie zrobiły - dotyczy to szczególnie młodych ludzi - to szybko nabawiają się przykurczy mięśni, w wyniku czego późniejsza rehabilitacja jest u nich znacznie trudniejsza i dłuższa. Sam fakt posiadania protezy nie chroni przed kalectwem, niezbędna jest od razu rehabilitacja i nauka chodzenia. Po rehabilitacji taka osoba powinna zostać jak najszybciej zaopatrzona w porządną docelową protezę, która umożliwi jej aktywne życie. Tu, niestety, jest finał. Z limitu funduszu nie da się wykonać dobrej protezy dla młodego człowieka. Zostaje on podwójnie niepełnosprawny: z powodu amputacji oraz słabego zaopatrzenia, które prowadzi do wykluczenia społecznego.
Klasyczna twarda stopa musi być inna w różnych miejscach i dopasowana do wagi użytkownika i jego aktywności. Stopy węglowe robi się więc zwykle na zamówienie. Kobiety częściej niż mężczyźni chcą protezę, która wyglądem przypomina prawdziwą nogę. Jest to możliwie dzięki specjalnemu kosmetycznemu pokryciu. Podnosi to jednak jej cenę.
Aby stopa trzymała się na kikucie, potrzebny jest lej. Musi być wygodny i dobrze przywierać do kolana.
Inny ważny element to staw kolanowy. On decyduje o bezpiecznym i symetrycznym chodzeniu.
Jak można aktywizować osobę po amputacji, która nie ma protezy? Jak osoba na domowym wózku może znaleźć pracę, skoro nie ma wózka aktywnego?
Akcesoria pomagające w codziennych czynnościach i w pracy, wózki, protezy, pomoce adaptujące sprzęt komputerowy, urządzenia przystosowujące przestrzeń w domu i przestrzeń publiczną - wszystko to ma pomóc osobom z niepełnosprawnością w samodzielnym i aktywnym życiu.
Protezy kończyn dolnych:
-Protezy uzupełniające stopę
-Protezy podudzia
-Protezy uda
-Protezy przy wyłuszczeniu w stawie biodrowym
-protezy tymczasowe służące do nauki chodzenia
-protezy ostateczne kończyn dolnych dla wszystkich poziomów
3