Pyt. 35. ROZWÓJ OPIEKI NAD DZIECKIEM
W rozwoju opieki nad dzieckiem wyróżniamy 6 następujących etapów:
Od 0 do 1 roku (niemowlęctwo) - istnieje tu całkowita wzajemna zależność opiekuńcza obu stron procesu opieki, wynikająca z zupełnej niezdolności podopiecznego do samodzielnej egzystencji; całość potrzeb podopiecznego jest zaspokajana przez opiekuna i stąd wszystkie mają charakter ponadpodmiotowych. Opieka sprawowana jest całkowicie przez bezpośrednie czynności opiekuńcze opiekuna; na tym etapie nie ma jeszcze czynnego współdziałania podopiecznego w zakresie zaspokajania jego potrzeb.
Od 2 do 3 lat (wiek żłobkowy) - następuje zapoczątkowanie procesu uniezależniania się opiekuńczego od i opiekuna i odwrotnie, pojawiają się skromne, dobre zaczątki czynnego współdziałania podopiecznego w zakresie zaspokajania jego potrzeb; opanowanie przez niego zasobu najprostszych, elementarnych czynności; zapoczątkowanie postępującej redukcji i modyfikacji potrzeb ponadpodmiotowych podopiecznego oraz odpowiadających im zabiegów i czynności opiekuna.
Od 4 do 8 lat (wiek przedszkolny i pierwsze lata szkoły) - rozpoczyna się u podopiecznego proces uświadamiania sobie swej roli i pozycji w stosunku opiekuńczym; następuje stopniowe opanowanie przez niego bardziej złożonych czynności samoobsługowych i na tej podstawie osiągnięcie znacznej niezależności funkcjonalnej od opiekuna; zaspokajanie ważnego zakresu swych psychospołecznych potrzeb dokonuje się głównie na drodze aktywności zabawowej. Widoczna staje się duża uległość wobec opiekuna i podatność na jego sugestie oraz tendencja do naśladownictwa. Pojawiają się pozytywne postawy emocjonalne i uznanie opiekuna; zwiększa się zakres samodzielności i samoobsługi opartej na dużej ruchliwości i kumulacji doświadczeń (tzn. „ja sam”).
Od 9 do 15 lat - osiągnięcie przez podopiecznego poziomu względnie pełnej świadomości swej roli w stosunku opiekuńczym; opanowanie szerokiego zakresu samoobsługi złożonej obejmującej samodzielną realizacje całych kompleksów zadań, służącym jego potrzebom i osiągniecie dużych umiejętności i sprawności w tym zakresie; poszerza się jego samodzielność życiowa (z wykonawstwo na inicjowanie, planowanie, podejmowanie decyzji, samokontrolę w zakresie zaspokajania i regulowania swych potrzeb); następuje wchodzenie w rolę odpowiedzialnego opiekuna wobec młodszych i słabszych; następuje stopniowe przechodzenie opiekuna z czynności opiekuńczych bezpośrednich na pośrednie (tzn. pokaz, pouczanie, przykład, wymaganie, kontrolowanie, korygowanie i ocenianie) lub przekazań zadań opiekuńczych innym opiekunom.
Od 16 lat do wkroczenia w coraz bardziej samodzielne życie - samodzielność życiowa i samoobsługa podopiecznego osiąga w tym okresie nową wyższą jakość: potrafi sam organizować swoje życie w skali tygodni, miesięcy, zaspokajając swe różne potrzeby, przez stworzenie mu przez opiekuna odpowiednich warunków i zapewnienie mu odpowiednich środków (np. uczeń mieszkający w internacie lub student w domu akademickim). Ponosi w dużym stopniu sam skutki popełnionych błędów, skutki własnej bierności. Przejmuje na siebie od opiekuna odpowiedzialność za zaspokajanie większości swych potrzeb.
Obejmuje on pewien przejściowy okres po „akcie” usamodzielnienia - podopieczny przejmuje na siebie całkowicie konieczność zapewnienia sobie materialnych warunków egzystencji; osiąga względnie pełną pełna samodzielność i niezależność życiową w ich stadiach początkowych, głównie dzięki podjęciu pracy zawodowej, zapewniającej niezbędne środki materialne i określona pozycję społeczną; jego dotychczasowa rola podopiecznego ulega przekształceniu na role dojrzałego i niezależnego członka społeczeństwa.
Zaproponowany podział na 6 etapów nie stanowi tu jedynej alternatywy. Należy liczyć się z możliwością innych podziałów, które mogą iść w trzech kierunkach:
Większego rozrzedzenia (uogólnienia) okresów;
Większego ich zagęszczenia (szczegółowości);
Innej konfiguracji
Możliwości te musza wynikać z ustalenia typowych i istotnych dla pewnych odcinków czasowych sprawowanej opieki, oznak.
Określone w przybliżeniu odcinki czasowe rozpatrywanego procesu oraz ich charakterystyczne cechy mogą ulegać znacznym modyfikacjom, zależności od wielu czynników. Chodzi tu głównie o czynniki wynikające z właściwości przedmiotu i podmiotu opieki, struktury stosunku opiekuńczego, socjalizacji oraz warunków życia społecznego.