1

Stres, kryzys
interwencje psychologiczne w kryzysie

Co to jest stres? Definicja stresu biologicznego

Selye, lekarz 1932r.

Gdy istnieje zagrożenie życia, organizm alarmuje sam siebie,

aby się obronić przed zagrożeniem.

Formy obrony: Ucieczka lub atak

To, czy reakcja alarmowa organizmu wystąpi zależy od warunków

subiektywnych organizmu.

Zagrożenie dla organizmu to stresor.

Stres to:

1. reakcja alarmowa organizmu na zagrożenie;

2. stan bronienia się organizmu.

Fazy biologicznej reakcji na fizyczny stres

1. Stresor → reakcja alarmowa organizmu. Autonomiczny system nerwowy jest aktywizowany do obrony. Zwiększa się poziom hormonów adrenaliny.

2. Organizm adaptuje się do stanu stresu przez mechanizmy radzenia sobie

3. Jeśli stresor dalej działa lub organizm nie poradził siebie → wyczerpanie organizmu (umiera lub doznaje uszkodzeń).

(Selye 1950).

Koncepcja stresu biologicznego przeniesiona na grunt psychologii

1. Stresory = bodźce, które wymagają adaptacji:

• Nudzenie się

• Bodźce , których nie można kontrolować

• Wydarzenia katastroficzne

• codzienne trudności; zatrzymanie w korku

• deprywacja snu

• śmierć bliskiej osoby

• niezdany egzamin

• chroniczne trudności w pracy

• Konflikty małżeńskie

1. Stres to reakcja obronna organizmu na zagrożenie z otoczenia:

Brak równowagi emocjonalnej

• Pogorszone funkcjonowanie

• Wzrost poziomu hormonów adrenaliny

• Wzrost przewodnictwa skóry

Różnice indywidualne w reakcji na stres zależą od oceny poznawczej wymagań sytuacji i własnych możliwości

Reakcja na stresor psychologiczny jest indywidualna i zależy od:

oceny poznawczej (1) wymagań sytuacji i (2) własnych możliwości

Kiedy osoba uznaje, że wymagania sytuacji przekraczają jej zasoby i możliwości poradzenia sobie, wtedy doświadcza psychologicznego stresu.

Przykład: Dwie rodziny straciły dom w powodzi

Jedna ma pieniądze i przyjaciół, którzy pomogą

Druga nie ma ani pieniędzy ani przyjaciół

W ocenie poznawczej sytuacji stresującej i własnych możliwości sprostania jej pośredniczy system przekonań

(1) Działa wydarzenie stresujące → (2) system przekonań → (3) emocjonalne konsekwencje.

Odwołanie się do racjonalnych przekonań w wyjaśnieniu zdarzenia o charakterze negatywnym powoduje adekwatne emocjonalne konsekwencje, jak smutek, żal, przykrość, oraz determinację, aby zmienić to, co można zmienić w celu zapobieżenia pojawieniu się znowu podobnego zdarzenia.

Z kolei odwołanie się do nieracjonalnego sytemu przekonań powoduje nieadekwatne emocjonalne konsekwencje, jak depresja, wrogość, lęk, poczucie daremności w podejmowaniu wysiłku, poczucie bezwartościowości.

Wsparcie społeczne pośredniczy w ocenie sytuacji stresującej i możliwości sprostania jej

Te same doświadczenia życiowe mają różny wpływ na różne osoby.

Fizyczne i emocjonalne efekty stresu są różne w zależności od wsparcia społecznego.

Gdy ma się przyjaciół i można poprosić o pomoc, gdy jest się w potrzebie, ocenia się sytuację stresującą jako mniej zagrażającą.

Indywidualne różnice w reakcji na stres są uwarunkowane różnicami w sposobach radzenia sobie ze stresem

Sposoby radzenia sobie ze stanem stresu są dwa:

1. z problemem lub

2. z emocjami, jakie tworzy problem (Lazarus i Folkman 1984)

Ad1. Rozwiązywanie problemu = działanie lub poszukiwanie informacji

Poszukiwanie wsparcia do rozwiązania problemu

Ad 2. Redukcja emocji negatywnych na stres przez odwrócenie uwagi od problemu , odprężanie się, szukanie pocieszenia u ludzi.

Efektywność tych dwóch sposobów zależy od sytuacji:

Ad 1. Gdy ma się wpływ na sytuację = Rozwiązywanie odpowiednie.

Ad 2 Gdy się nie ma wpływu na sytuację = redukcja emocji odpowiednia. Jeśli

Problem nie jest rozwiązywalny, wtedy rozwiązywanie go nasila frustrację, nie dając

psychologicznych korzyści (Terry i Hynes 1998).

Unikanie „chcę, aby tej sytuacji nie było” jest nieefektywna metodą, gdy problem można rozwiązać (Stanton i Snider 1993; Suls i Fletcher 1985).

Np. Odwracanie uwagi może być korzystne, gdy się przechodzi operację chirurgiczną. Niekorzystne, gdy się odkryje guzek piersi, który może być rakiem.

Teoria kryzysu Największe zasługi dla rozumienia zjawiska kryzysu oraz planowania interwencji terapeutycznych na podstawie tej teorii mają Lindemann (1944), Caplan (1961a, 1964), i Rapoport, (1962).

Termin „kryzys” odnosi się do reakcji człowieka na sytuację zagrażającą zaspokojeniu jego istotnych potrzeb.

Charakteryzuje się: dezorganizacją zachowania i uczuć oraz przeżywaniem przykrych emocji.

Kryzys wywołują nieoczekiwane wydarzenia stresujące, jak śmierć bliskiej osoby, wypadek, operacja, strata pracy, rozpad małżeństwa oraz sytuacje wymagające przystosowania się do nowego etapu w życiu, jak pobyt w przedszkolu, rozpoczęcie nauki w szkole lub uczelni wyższej, zawarcie małżeństwa, zostanie rodzicem, przejście na emeryturę.

Podstawą teorii kryzysu jest koncepcja homeostazy, która mówi, że ludzie dążą do zachowania stanu równowagi w zakresie funkcjonowania emocjonalnego.

Z drugiej zaś strony stale napotykają na sytuacje, które stanowią zagrożenie dla tej równowagi. Zwykle te zagrożenia są krótkotrwałe i ludzie radzą sobie z nimi za pomocą znanych sposobów rozwiązywania problemów.

Wprawdzie człowiek odczuwa napięcie zanim sobie poradzi z sytuacją stresującą, jednak jest ono niewielkie, ponieważ okres ten jest krótki, zaś na podstawie przeszłych doświadczeń wie, że uda mu się przywrócić stan równowagi.

W pewnych sytuacjach jednak zagrożenie jest tego rodzaju, że nie może sobie z nim tak łatwo poradzić za pomocą znanych sposobów. Wtedy właśnie doświadcza kryzysu.

Cztery fazy kryzysu (Caplan 1964)

1. Najpierw jednostka reaguje na sytuację zagrażającą zwiększonym napięciem i stosuje nawykowe sposoby rozwiązywania problemu

2. Jeśli sposoby te nie przynoszą rozwiązania problemu i zagrożenie trwa, napięcie wzrasta i następuje dezorganizacja funkcjonowania. Jednostka ponownie próbuje zastosować te same sposoby i znowu nie udaje jej się poradzić sobie z zagrażającą sytuacją.

3. Napięcie rośnie dalej i powoduje zwiększenie mobilizacji sił organizmu. W tym momencie możliwe jest, że człowiek zastosuje nowe metody rozwiązania problemu i problem rozwiąże, może też zmienić jego ocenę, tak, że przestaje uważać za problem wymagający rozwiązania, albo zrezygnuje z jego rozwiązania

4. Jeśli osoba nie rozwiązała problemu, nie zmieniła jego oceny, ani nie zrezygnowała z rozwiązywania go, to napięcie rośnie do „punktu załamania” i następuje dezorganizacja osobowości.

Cztery cechy kryzysu (Caplan 1964)
podstawą planowania interwencji terapeutycznych służących rozwiązaniu kryzysu:

1. Kryzys ma charakter przejściowy i w ciągu około pięciu tygodni jest rozwiązywany, w sposób adekwatny lub nieadekwatny. (W pierwszym przypadku daje szansę na rozwój psychologiczny, zaś w drugim powoduje podatność na wystąpienie zaburzeń psychicznych).

2. Korzystne rozwiązanie kryzysu zależy głównie od działania danej osoby i interwencji innych ludzi. Natomiast takie czynniki, jak natura problemu, osobowość człowieka i jego przeszłe doświadczenia mogą stanowić obciążenie.

3. Podczas kryzysu ludzie nie tylko doświadczają zwiększonej potrzeby uzyskania pomocy, ale też sygnalizują ją innym.

4. Ludzie doświadczający kryzysu są o wiele bardziej otwarci i podatni na zewnętrzną interwencję niż wtedy, gdy są w stanie równowagi.

Cele i zasady interwencji w kryzysie

Podstawowym celem interwencji kryzysowej jest odtworzenie poziomu funkcjonowania klienta sprzed kryzysu (Marmor, 1979; Straker, 1977).

Doświadczenia związane z rozwiązywaniem problemu powodującego kryzys uczą lepszego sposobu radzenia sobie z innymi kryzysami, których może pacjent doświadczyć w przyszłości.

Zasady interwencji terapeutycznych wynikają z teorii kryzysu.

Po pierwsze, pacjent uzyskuje pomoc w ciągu 24 godzin od zgłoszenia się po pomoc. Jeśli pomoc opóźnia się o ponad dwa tygodnie, traci się spontanicznie wyzwoloną otwartość klienta na jej przyjęcie.

Po drugie, udzielanie pomocy nie trwa dłużej niż pięć tygodni. To ograniczenie w czasie zwiększa motywację klienta do pracy nad rozwiązaniem problemu.

Po trzecie, interwencja dotyczy rozwiązania tego problemu, który spowodował kryzys.

Etapy interwencji stosowanej w kryzysie (Ewing, 1978; Cadden, 1964; Wolberg, 1980):
1. Określenie problemu, który wywołał kryzys.

Zdarza się, że klienci mają niejasne pojęcie na temat problemu, który kryzys wywołał, świadomie bądź nieświadomie unikają mówienia o nim. Jeśli pacjent nie formułuje problemu w jasny sposób, terapeuta prosi o opisanie sytuacji, która poprzedziła podjęcie decyzji o zgłoszeniu się do terapii. Ta sytuacja bowiem wiąże się z problemem.

Anna, l.30, absolwentka medycyny.

Porzucił ją narzeczony, z którym była związana uczuciowo i liczyła na to, że się z nią ożeni. (Stresor)

To wywołało lek przed przeżywaniem straty i lek przed samotnością

Obrona przed doznawaniem lęku= nie uznawała rozstania za fakt dokonany, starała się przekonać byłego narzeczonego, że jest odpowiednią kobietą dla niego.

Stale analizowała, co złego zrobiła i co mogłaby zrobić inaczej, żeby jej nie rzucił.

Szukała sobie zajęć, aby być stale zajęta i nie czuć lęku. Bała się być sama w

mieszkaniu, aby nie odczuwać leku przez samotnością.

(Negatywne emocje)

Izolowała się od ludzi w poczuciu, że jest porzucona, więc gorsza i dlatego nie może na nikogo liczyć.

(Pogorszenie funkcjonowania)

(system przekonań) +(brak wsparcia)

2. Ocena zasobów pacjenta.

1. Historia zdrowia i informacje o reakcjach na poprzednie wydarzenia stresujące pomagają terapeucie stworzyć sobie obraz funkcjonowania klienta przed wystąpieniem kryzysu.

2. Motywacja pacjenta do zmiany jest ściśle związana z wynikiem interwencji kryzysowej, ponieważ leczenie trwa krótko i nie ma czasu na pracę nad oporem przed zmianą.

• Terapeuta wnioskuje o motywacji pacjenta na podstawie informacji o tym, co robił on, aby problem rozwiązać, zanim się zwrócił o pomoc oraz czy zgłasza się do leczenia z własnej woli czy pod presją innych osób.

• Terapeuta wnioskuje o motywacji pacjenta także na podstawie historii zdrowia. Jeśli pacjent bywał u wielu specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym, może przypuszczać, że szuka pomocy, a sam nic nie robi, aby uzyskać zmianę.

• Jeśli terapeuta ma wątpliwości co do motywacji klienta,, mówi mu o nich i nie podejmuje terapii zanim nie uzyska pewności, że motywacja do zmiany występuje.

• Pacjentka nie rozwiązała poprzedniego kryzysu podobnej natury.

• Rok temu umarł pacjentki ojciec, z którym była związana uczuciowo i do tej pory nie pogodziła się z tą stratą. Stanowiło to obciążenie dla rozwiązywania kryzysu aktualnego.

• (obciążenie).

• Jednak sama szukała pomocy w AOP - motywacja

3. Kontrakt

• Umowa, jaki problem będzie rozwiązywany i w jakim czasie, jakie są obowiązki pacjenta i terapeuty.

• Problem jest dokładnie zdefiniowany. Na przykład: „brak efektywnego planu uczenia się”, a nie: „trudności w nauce”.

• Czas trwania terapii jest także wyraźnie określony, na przykład: „Pięć tygodni, od dzisiaj do 3 listopada”.

• Obowiązki pacjenta polegają na dotrzymywaniu terminów spotkań, podejmowaniu aktywnej pracy nad rozwiązaniem problemu, otwartym informowaniu o problemie, szukaniu i stosowaniu rozwiązań problemu, unikaniu zachowań, które przyczyniają się do utrzymywania go.

• Do obowiązków klinicysty należy dotrzymywanie terminów spotkań, pomoc klientowi w zrozumieniu, na czym polega problem, jakie ma zasoby pomocne w rozwiązaniu problemu, jaki udział ma jego zachowanie w utrzymaniu problemu i uświadomieniu sobie, że istnieją inne sposoby rozwiązania problemu oraz pomoc we wspólnym szukaniu rozwiązania.

• Celem terapii pacjentki

• nie dopuścić do izolowania się od ludzi i obniżenia jej oceny samej siebie,

• doprowadzenie do tego, aby zaczęła myśleć o własnym życiu bez udziału w nim narzeczonego i o nowych relacjach.

• (Doprowadzić do poziomu funkcjonowania takiego, jak przed zadziałaniem stresora.

5. Taktyki.
   4.1. Słuchanie.

Terapeuta z jednej strony musi słuchać pacjenta, okazywać mu zrozumienie i umożliwiać wyrażanie uczuć, z drugiej zaś aktywnie kierować leczeniem: ucinać dygresje, podawać informacje i szukać rozwiązania problemu.

4.2. Wykorzystywanie zasobów interpersonalnych.

• Terapeuta wykorzystuje wpływ i pomoc znaczących osób w otoczeniu klienta do rozwiązania problemu. Włącza do terapii rodzinę i przyjaciół. Jeśli problem ma żródło w interakcjach z bliskimi, włącza do rozwiązywania problemu te osoby.

• Pacjentka mogła liczyć na wsparcie i zrozumienie trzech osób z swoich bliskich: szwagra, przyjaciólki i kolegi z grupy strudenckiej. Osoby te zadeklarowały chęć pomagania jej.

• I zostały zaproszone do terapii

4.3. Wykorzystanie zasobów instytucji.

• Jeśli do rozwiązania problemu klient potrzebuje informacji lub usług, których klinicysta nie jest w stanie mu dostarczyć, na przykład pomocy finansowej, pożyczki, metody środków antykoncepcyjnych, leczenia medycznego czy porady prawnej, terapeuta odsyła go do odpowiednich instytucji.

4.4. Terapeuta adwokatem klienta.

• Jeśli problem klienta wiąże się z tym, że pewne osoby lub instytucje nie odpowiedziały na jego potrzeby, terapeuta zachęca go, aby spróbował uzyskać zaspokojenie tych potrzeb w bardziej efektywny sposób lub zwrócił się w tym celu do innych osób lub instytucji. Jeśli sprawa jest pilna, terapeuta interweniuje bezpośrednio w imieniu klienta.

• Terapeuta rozmawiał z przyjaciółką pacjentki i szwagrem, aby uwrażliwić ich na potrzeby pacjentki i na jej nie komunikowanie potrzeb a oczekiwanie na zaspokojenie.

4.5. Konfrontowanie pacjenta z jego rolą w utrzymywaniu problemu.

• Jeśli pacjent swoim zachowaniem przyczynia się do powstania i utrzymywania problemu, terapeuta konfrontuje go z konsekwencjami tego zachowania, aby uświadomić mu jego rolę. Na przykład, do powstania problemu mogą przyczyniać się autodestrukcyjne zachowania, nadmierne używanie mechanizmów obronnych lub nierealistyczne cele.

• Terapeuta pokazywał pacjentce udział w

• 1. Odczuwaniu lęku

• Im bardziej boi się odczuć przykrość spowodowana stratą i lęk,przed samotnością tym silniejszy lęk odczuwa.

• 2 tworzeniu poczucia, że na nikogo liczyć nie może i izolowaniu się od bliskich.

• Pacjentka uznała, że to oni powinni wiedzieć, czego od nich potrzebuje, ponieważ ona by to wiedziała. Była rozczarowana brakiem inicjatywy z ich strony, Ten brak inicjatywy ze strony bliskich był potwiedzeniem jej poczucia, że na nikogo nie moze liczyć.

4.6. Dawanie informacji.

• Jeśli klient działa w sposób niedostosowany, ponieważ jego zachowanie opiera się na błędnych informacjach, terapeuta daje mu informacje oparte na faktach albo kieruje go do odpowiedniego źródła informacji.

• Pacjentka bała się, że przykrość związana ze stratą nie minie, a przeciwnie nasili się. Terapeuta poinformował ją, że jest to normalna reakcja na stratę czegoś czy kogoś ważnego, jest ona przejściowa i minie oraz że przeżywanie uczuć związanych ze stratą daje szansę na wyczerpanie się ich.

• Informacje te uspokoiły pacjentkę i sprawiły, że była bardziej skłonna do współpracy i podejmowania trudnych dla niej zadań.

4.7.Szukanie efektywnych sposobów rozwiązania problemu

• Terapeuta pomaga pacjentowi znaleźć i przeanalizować wszystkie możliwe sposoby rozwiązania problemu.

• Rozważa sposoby, których klient próbował, aby rozwiązać problem aktualny oraz te, których używał do rozwiązania problemów powodujących kryzysy w przeszłości.

• Analizowanie strategii rozwiązania problemu może doprowadzić klienta do znalezienia i wypróbowania nowego sposobu lub zmodyfikowania starego, który był nieskuteczny.

• Jeśli eksplorowanie aktualnych i przeszłych strategii rozwiązywania problemów nie prowadzi do znalezienia potencjalnie efektywnego sposobu poradzenia sobie z aktualnym problemem, wówczas terapeuta zachęca klienta do „burzy mózgu”, tzn. wymyślania wszystkich możliwych strategii.

• Terapeuta precyzuje te, które wydają się obiecujące i zachęca do ich wypróbowania. W niektórych przypadkach terapeuta sam sugeruje klientowi strategię.

• Terapeuta zaproponował pacjentce , aby przeżywała stratę i lęk, że będzie sama, pokazując jej , że strategia nieprzeżywania, gdy umarł ojciec spowodowała, że nie uwolniła się od przeżyć żałoby związanej z śmiercią ojca.

4.8.Dawanie rad

• Jeśli trzeba „popchnąć” klienta do działania w kierunku prowadzącym do rozwiązania problemu, terapeuta stosuje dawanie rad. Terapeuta oczekuje, że pacjent przyjmie radę, traktując ją jako sugestię do wypróbowania. Pacjent może przejawiać opór przed przyjęciem rady lub traktować ją jako gotową receptę na rozwiązanie problemu. W takich przypadkach terapeuta nie stosuje dawania rad.

4.9. Zalecenia do wykonania przez pacjenta

• Terapeuta planuje zadania i prosi klienta o ich wykonanie. Przedstawia je jako sposób ćwiczenia umiejętności radzenia sobie, które mogą pomóc mu w rozwiązaniu problemu. Na przykład, rodzice, których problem wiąże się z nieposłuszeństwem syna, mają za zadanie ćwiczyć odpowiadanie: „nie” na jego żądania.

• Przejawianie takiego zachowania nie rozwiązuje problemu, ale dostarcza rodzicom umiejętności radzenia sobie z nim, co w rezultacie może doprowadzić do jego rozwiązania.

• Terapeuta używa zaleceń z ostrożnością. Jeśli istnieje ryzyko, że wykonanie zalecenia spowoduje negatywne konsekwencje, informuje o tym pacjenta i uczy, jak ma sobie z nimi poradzić.

Przykład Zalecenia pacjentka

• 1. przezwanie uczuć związanymi ze stratą i z lekiem przed samotnoscią .

• Miała za zadanie codziennie pisać listy do narzeczonego i wkładać je do szuflady. Kilka razy dziennie miała za zadanie przywoływać lęk przed samotnością i rozważać najgorsze konsekwaencję tego, że jest lub będzie sama.

• Efekt zmiejszył się jej lęk przed samotnością, jest w stanie przebywać sama w mieszkaniu, pogodzila się ze stratą narzeczonego i myśli o tym, aby znaleźć sobie kogoś innego, chociaż uczuciowo nie jest jeszcze gotowa do nowego związku.

• 2. prosiła o spotkania osoby bliskie.

• Pacjentka wykonywała z niechęcią zalecenie dotyczące proszenia o spotkania swoich bliskich.

• W rezultacie jednak była zadowolona ze spotkań, czuła się mniej samotna.

• 3. uczestniczyć w spotkaniach towarzyskich.

• Zdarzyło się, że otrzymała zaproszenie na przyjęcie, z którego nie zamierzała skorzystać, ponieważ, jak uzasadniała „inne będą z mężczyznami, ja sama”. Terapeuta sugerował, aby poszła na przyjęcie. Z niechęcią przyjęła sugestię. W czasie tego przyjęcia zainteresował się nią pewien mężczyzna, spotkała się z nim, powiedziała, że może się z nim spotykać, ale nie wie jaki będzie dalszy los tych spotkań, ponieważ jeszcze nie jest gotowa do nawiązania kontaktu uczuciowego. Fakt, że „nie przylgnęła do niego, jedynie po to, aby nie być sama” uznała za duże osiągnięcie. To spotkanie dostarczyło jej ważnego doświadczenia, fakt, że młody, przystojny mężczyzna zainteresował się nią pomogło w poprawie naruszonego i obniżonego poczucia własnej wartości przez fakt, że została porzucona.

• Efekty

• Przestał unikać spotkań z ludzmi.

5. Kończenie terapii.

• 1 Są osoby, które kończą terapię z poczuciem sukcesu, optymizmem i nie czują się uzależnieni od terapeuty. W ich przypadku terapeuta jedynie wzmacnia te pozytywne odczucia i informuje, że jeśli zechcą podjąć dalszą terapię, to mają taką możliwość.

• 2. Dla niektórych pacjentów natomiast koniec terapii jest zagrożeniem. Wyrażają poczucie zależności, smutek, lęk i starają się przedłużyć terapię przez poruszanie innych problemów lub komunikują, że uzyskane w terapii korzyści zmniejszają się.

• Terapeuta koncentruje się na uczuciach leżących u podłoża takiego zachowania, a nie na nowym problemie lub pogorszeniu.

• Przypomina o umowie dotyczącej czasu terapii i pomaga klientowi rozpoznać i zwerbalizować chęć przedłużenia terapii.

• Następnie zachęca go do wyrażenia emocji powodujących chęć przedłużenia psychoterapii, na przykład mówi o własnych emocjach związanych z jej zakończeniem.

• Podkreśla dokonania pacjenta, ustala termin spotkania kontrolnego za kilka tygodni i proponuje klientowi skierowanie go do innego terapeuty w celu uzyskania dodatkowej pomocy.

• 3. Są pacjenci, którzy mają trudności z zakończeniem leczenia, ale ich nie wyrażają. Okazują jedynie obojętność.

• Terapeuta wtedy stara się sprowokować rozmowę na temat uczuć związanych z zakończeniem terapii.

• 4. Są pacjenci, którzy przerywają terapię przed ustalonym terminem zakończenia, aby nie skonfrontować się z końcem leczenia. Terapeuta wówczas kontaktuje się z pacjentem telefonicznie i pyta o powód zakończenia leczenia. Jeśli pacjent odpowiada, że nastąpiła korzystna zmiana lub nie podaje żadnego powodu, terapeuta jedynie informuje go, że może skorzystać z dalszej pomocy terapeutycznej. Jeżeli przerwanie terapii przez pacjenta przed ustalonym terminem wiąże się z chęcią sprawdzenia, czy terapeucie zależy na nim, to podjęta przez terapeutę próba kontaktu telefonicznego jest potwierdzeniem zainteresowania pacjentem.

• Terapeuta zawsze kończy terapię zgodnie z terminem ustalonym w kontrakcie, z wyjątkiem przypadków, gdy istnieje ryzyko, że pacjent pozbawi życia siebie lub inną osobę.

• Pacjentka wyrażała obawy dotyczące kończenia relacji terapeutycznej. Obawiała się, że jej stan może się pogorszyć bez pomocy terapeuty. Terapia jednak została zakończona w ustalonym terminie. Terapeuta wyjaśnił, że smutek i obawy o przyszłość mogą się pojawiać i że jest to normalne i ma uzasdnienie w jej sytuacji i doświadczeniach. Gdyby potrzebowała psychoterapii wówczas może się zgłosić do innego terapeuty w AOP.

6. Spotkanie kontrolne.

Bez względu na to, jaki jest rezultat terapii, terapeuta sprawdza, w jakim stanie jest pacjent po kilku tygodniach od zakończeniu terapii. Celem spotkania kontrolnego jest sprawdzenie skuteczności interwencji, uzyskanie informacji zwrotnych od pacjenta, użytecznych w poprawieniu umiejętności terapeuty oraz sprawdzenie, czy pacjent podjął dalszą terapię i czy ma potrzebę jej podjęcia.

Spotkanie kontrolne nie doszło do skutku, ponieważ pacjentka wyjechala za granicę, o czym zawiadomiła telefonicznie.

Terapeuta pomagający w kryzysie

• Terapeuta stosujący interwencje kryzysowe jest aktywny, dyrektywny, zaangażowany, informacje przekazuje w sposób bezpośredni.

• Jest pragmatyczny, to znaczy wykorzystuje każdą możliwość, aby doprowadzić pacjenta do rozwiązania problemu.

• Terapeuta uczy i doradza, bywa, że jest „adwokatem” w sprawie klienta.

• Dąży do zmian w zachowaniu klienta, ponieważ jest przekonany, że to one zapoczątkowują zmiany innego rodzaju, jak lepsze rozumienie sytuacji, zwiększenie świadomości siebie i lepszą ocenę siebie.

• Terapeuta kieruje się pragmatyzmem w wyborze technik. Robi to, co wydaje mu się być skutecznym w przypadku danego pacjenta. Wybór technik zależy do tego, jak terapeuta spostrzega pacjenta i jego sytuację.

• Prezentuje podejście eklektyczne, wybiera techniki stosowane w różnych podejściach terapeutycznych.

---