Przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, spółka prawa cywilnego i osobowa.
Przedsiębiorstwo państwowe-jest samodzielnym i samo finansującym się podmiotem gospodarczym posiadającym osobowość prawną. Jako samodzielna jednostka przedsiębiorstwo państwowe jest wyodrębnione zarówno pod względem organizacyjnym, ekonomicznym, jak i prawnym. Osobowość prawna zapewnia przedsiębiorstwu możność samodzielnego działania.
Cechy przedsiębiorstw państwowych.- Jako osoba prawna może dokonywać czynności w zakresie prawa cywilnego, a więc samodzielnie nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, kierując się własnym interesem i podejmując własne decyzje. Jednocześnie przedsiębiorstwo samo podnosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania.
Tryb tworzenia przedsiębiorstw-mogą być tworzone przez naczelne, centralne lub terenowe organy administracji państwowej oraz przez banki państwowe. Organy, które tworzą przedsiębiorstwo, nazywane są organami założycielskimi. Utworzenie, p.p. następuje w wyniku wydania aktu administracyjnego, jakim jest akt o utworzeniu przedsiębiorstwa. Wydanie takiego aktu poprzedzone jest postępowaniem przygotowawczym, które ma na celu zbadanie i ocenę potrzeby oraz warunku utworzenia przedsiębiorstwa.
Organy przedsiębiorstwa państwowego: ogólne zebranie pracowników lub delegatów-jest formą uczestniczenia załogi w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Ogólne zebranie ma prawo wyrażania opinii we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa, ma prawo uchwalania na wniosek dyrektora statutu przedsiębiorstwa, podejmowania uchwał w sprawie podziału zysku przeznaczonego dla załogi; rada pracownicza-wybierana jest przez ogół pracowników na 2 lata. Kompetencje rady są szerokie i mają charakter trójki: stanowiący, opiniodawczy i kontrolny. Posiada uprawnienie do podejmowania uchwał, co do łączenia, podziału i likwidacji przedsiębiorstwa, powoływania i odwoływania dyrektora; dyrektor-organ zarządzający przedsiębiorstwem i reprezentujący je na zewnątrz. Podejmuje on samodzielne decyzje i ponosi za nie odpowiedzialność. Dyrektora powołuje rada pracownicza spośród kandydatów wyłonionych w drodze konkursu.
Fundusz przedsiębiorstwa: założycielski; własny
Prywatyzacja p.p.- przekształcenie p.p. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa i udostępnieniu akcji w tej spółce osobom trzecim; prywatyzacja p.p. w drodze likwidacji przez: sprzedaż, wniesienie do spółki, oddanie na czas oznaczony do odpłatnego korzystania spółce, do której przystąpi większość pracowników likwidowanego przedsiębiorstwa.
Spółdzielnia-dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą
Cechy spółdzielni: dobrowolność-oznaczająca, że zarówno wstępowanie, jak i występowanie ze spółdzielni wynikać może jedynie z przekonania o słuszności takiego kroku; nieograniczona liczba członków-oznaczająca, że spółdzielnia jest zrzeszeniem otwartym dla wszystkich, którzy odpowiadają kryteriom określonym w statucie; zmienność funduszu udziałowego-która jest wynikiem zmienności składu osobowego i nieograniczonej liczby członków; prowadzenie działalności gospodarczej, społecznej i oświatowo-kulturalnej- oznaczającej, że spółdzielnie może prowadzić nie tylko działalność ekonomiczną, lecz ma na celu również rozwój intelektualny swych członków.
Założenie spółdzielni-poprzedzone jest określeniem celu i zakresu działania, uchwaleniem statutu spółdzielni. Ustawa określa minimalną liczbę założycieli -10-jeżeli założycielami są osoby fizyczne, 3-jeżeli założycielami są osoby prawne, 5-gdy zakładana jest spółdzielnia produkcji rolnej. Po uchwaleniu statutu założyciele powinni wybrać organy spółdzielni. Ostatnim etapem jest rejestracja. Z momentem wpisu do rejestru spółdzielnia nabywa osobowość prawną.
Przystąpienie do spółdzielni-następuje w drodze złożenia deklaracji przez kandydata i przyjęcia go przez określony w statucie organ.
Prawa członków spółdzielni: członkowie mają czynne i bierne prawo wyborcze do organów spółdzielni, prawo do udziału w walnym zgromadzeniu, prawo do przeglądania sprawozdań oraz rachunku wyników.
Obowiązki członków spółdzielni-wniesienie zadeklarowanych udziałów. Każdy członek musi zadeklarować przynajmniej jeden udział, jeśli statut nie stawia większych wymagań. Każdy z członków zasiadając w jej organach lub biorąc udział w walnym zgromadzeniu, ma tylko jeden głos.
Organy spółdzielni: walne zgromadzenie-jest najwyższym organem spółdzielni. Prawo uczestnictwa w nim ma każdy członek, chyba, że zastąpione jest ono zebraniem przedstawicieli, którego kompetencje są takie same jak walnego zgromadzenia. Do kompetencji natęża: podejmowanie uchwał w kwestiach podstawowych jak: uchwalanie kierunków rozwoju działalności gospodarczej oraz społecznej i kulturalnej, rozpatrywanie sprawozdań rady, udzielenie absolutorium członkom zarządu, uchwalanie zmian statutu, podejmowanie uchwał w sprawie łączenia, podziału oraz likwidacji spółdzielni; rada nadzorcza-sprawuje kontrolę i nadzór nad działalnością spółdzielni, a w szczególności zarządu. Do zadań rady należy: badanie sprawozdań okresowych oraz finansowych, dokonywanie ocen okresowych wykonania przez spółdzielnię jej zadań, rozpatrywanie skarg oraz odwołań od rady; zarząd-jest organem kierującym działalnością spółdzielni i reprezentującym ja na zewnątrz. Do kompetencji zarządu należy: podejmowanie decyzji we wszystkich sprawach nie zastrzeżonych w statucie lub w ustawie innym organom. Zajmuje się sprawami członkowskimi(z wyjątkiem, gdy zarząd jest jednoosobowy), pracowniczymi, zwoływaniem walnych zgromadzeń.
Źródła finansowania majątku spółdzielni: fundusze własne: fundusze własne, wkładów, celowe: inwestycyjne, socjalne; fundusze obce: kredyt bankowy.
Tryb likwidacji spółdzielni: w drodze połączenia się z inną spółdzielnią; likwidacja spółdzielni-polega na zakończeniu przez spółdzielnię działalności, upłynnieniu jej majątku, zaspokojeniu wierzycieli, zwrocie udziałów i przekazaniu pozostałego majątku na cele wskazane przez walne zgromadzenie. Likwidacje przeprowadza likwidator. Po zakończeniu procedury likwidacyjnej następuje wykreślenie spółdzielni z rejestru, kończące jej byt jako osoby prawnej; upadłość- następuje w razie niewypłacalności.
Spółka-jest formą zrzeszenia dwóch lub więcej osób, zmierzających do osiągnięcia wspólnego celu lub mających na celu wspólne prowadzenie przedsiębiorstwa zarobkowego.
Kodeks cywilny-reguluje najstarszą ze wszystkich form spółek, tj. spółkę cywilną.
Kodeks handlowy-reguluje kolejno: spółkę jawną, komandytową, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjną.
Spółka cywilna-może być wykorzystywana jako forma prawna zarówno w celu prowadzenia wspólnej działalności w ciągu pewnego czasu, jak i do przeprowadzenia jednej wspólnej akcji przez wspólników. Nie ma osobowości prawnej.
Umowa spółki-przez ta umowę wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.
Majątek i udziały wspólników w spółce cywilnej-wniesione przez wspólników wkłady, a także nabyte przedmioty własności i prawa oraz środki pieniężne składają się na wspólny majątek wspólników. Właścicielami wspólnego majątku są wspólnicy, a nie spółka. Każdy ze wspólników posiada swój udział w majątku wspólnym. Za zobowiązania spółki cywilnej wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie. Oznacza to, że odpowiadają oni zarówno swym majątkiem wspólnym, jak i każdy z nich odpowiada solidarnie całym swym majątkiem indywidualnym.
Prawa i obowiązki wspólników: każdy z wspólników jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki i może prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Reprezentowanie -tj. reprezentacja wszystkich wspólników w stosunkach zewnętrznych, a więc przede wszystkim możliwość składania i przyjmowania oświadczeń woli w zakresie praw majątkowych.
Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i stratach spółki. Istnieje możliwość wystąpienia wspólnika ze spółki zawartej na czas nie oznaczony w drodze wypowiedzenia udziału.
Rozwiązanie spółki cywilnej-spółka rozwiązuje się na mocy samego prawa-gdy określony umową cel został osiągnięty, ulega rozwiązaniu z upływem oznaczonego czasu, gdy pozostał w niej tylko jeden wspólnik; rozwiązanie spółki przez wspólników-w drodze podjęcia przez nich jednomyślnej uchwały w tej kwestii bądź rozwiązanie spółki przez sąd na wniosek wspólnika. Gdy spółka ulega rozwiązaniu, następuje jej likwidacja-polega ona na zrealizowaniu wierzytelności spółki oraz na zapłaceniu jej długów. Z majątku pozostałego zwraca się wspólnikom ich wkłady. Pozostałą nadwyżkę dzieli się między wspólników. Rozwiązanie spółki nie oznacza automatycznie ustania odpowiedzialności wspólników wobec osób trzecich. Za ewentualne długi spółki odpowiadają oni nadal solidarnie.
Odmiany spółki cywilnej: spółka okazyjna-jest spółką utworzoną na sprzyjających okolicznościach w celu przeprowadzeniu pojedynczej transakcji; konsorcjum-jest odmianą spółki cywilnej tworzoną przez kilka przedsiębiorstw w celu realizacji przez nie wspólnego celu o znacznej wartości przekraczającej możliwości pojedynczego przedsiębiorstwa; spółka cicha-charakteryzuje się tym, że występuje w niej tzw. cichy wspólnik, czyli osoba, która przekazuje kapitał na rzecz jednego ze wspólników. Ten fakt nie jest ujawniony w umowie spółki a cichy wspólnik uczestniczy w dochodach spółki.
Rodzaje spółek osobowych: spółka jawna-jest to spółka, która prowadzi we wspólnym imieniu przedsiębiorstwo zarobkowe w większym rozmiarze, a nie jest inną spółką handlową; nie ma osobowości prawnej, lecz może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Musi być wpisana do rejestru handlowego. Utworzenie spółki jawnej następuje przez zawarcie umowy na piśmie. Za zobowiązania spółki odpowiada każdy wspólnik wobec wierzycieli bez ograniczeń, całym swym majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką; spółka komandytowa-jest spółką, w której występują wspólnicy dwóch kategorii: jedni, odpowiadający nieograniczenie za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, i drudzy, którzy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do określonej wysokości, zwanej sumą komandytową. Ma osobowość prawną. Prawo prowadzenia spraw spółki, a także prawo jej reprezentowania, przysługuje w zasadzie tym wspólnikom, którzy odpowiadają nieograniczenie za zobowiązania spółki. Rozwiązanie spółki następuje generalnie z takich samych przyczyn i w takim samym trybie, jak w spółce jawnej; spółka partnerska-jest to spółka utworzona przez partnerów w celu wykonywania wolnego zawodu to znaczy architekta, adwokata, radcy prawnego, aptekarza, pielęgniarki, położonej, biegłego rewidenta. Umowa tej spółki zawierana jest w formie aktu notarialnego. Każdy z partnerów ponosi odpowiedzialność tylko i wyłącznie za własne działanie; spółka komandytowo-akcyjna- jest spółką mieszaną, zawierającą elementy charakteryzujące spółki osobowe i kapitałowe. Występują w niej dwie kategorie wspólników: komplementariusz - który ponosi pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki i reprezentuje spółkę na zewnątrz, i akcjonariusz-który jest właścicielem akcji. Umowa tej spółki sporządzana jest w formie aktu notarialnego. Gdy w spółce tej jest 25 akcjonariuszy powoływany jest wtedy zarząd.