Pytanie 9

Zapobieganie upośledzeniu umysłowemu. Wielopłaszczyznowość profilaktyki.

1. sposoby rozwiązywania zagadnienia upośledzonych umysłowo dawniej a dzisiaj

1. w przeszłości

- pozbawienie życia upośledzonych umysłowo (ponieważ byli zbyt dużym ciężarem dla ówczesnego społeczeństwa)

-zapewnienie im warunków egzystencji, opiekę charytatywną

-leczenie jako forma zwalczania samego upośledzenia

-oddziaływanie pedagogiczne, wychowanie i nauczanie jako forma zwalczania konsekwencji upośledzenia

-ostatnio rozwijająca się profilaktyka, zapobieganie pojawianiu się i występowaniu upośledzeń

(we współczesnych poglądach dotyczących tego zagadnienia odrzuca się przede wszystkim pozbawianie życia, eutanazję, nawet głębiej upośledzonych osób oraz uznaje się za niewystarczającą opiekę charytatywną, która zapewnia im tylko egzystencję, wprowadzając w to miejsce nowocześnie pojęta opiekę jako troskę o zapewnienie optymalnych warunków potrzebnych do pełnego rozwoju psychicznego i fizycznego, a także przygotowanie te osoby do pracy i życia w społeczeństwie; a praca pedagogiczna jako przygotowanie do życia w społeczeństwie jest ważna oraz wiąże profilaktykę z leczeniem)

2. dzisiaj

-profilaktyka wraz z leczeniem jako formy zapobiegania i leczenia upośledzeń

-oddziaływania pedagogiczne, wychowanie i nauczanie, przygotowanie do życia (i pracy) jako formę zwalczania przede wszystkim konsekwencji upośledzeń i tylko w małym stopniu same upośledzenia

-opieka społeczna: całkowita lub częściowa (we współczesnym ujęciu), której rolą jest zapewnienie godziwych warunków życia, ułatwiających profilaktykę, rozwój psychiczny i fizyczny, gdy mimo profilaktyki i lecznictwa upośledzenie występuje oraz gdy mimo nauczania i wychowania nie udało się w pełni przygotować tych ludzi do samodzielnego życia.

PROCESOM ZAPOBIEGANIA I LECZENIA POWINNY TOWARZYSZYC ODDZIAŁYWANIA PEDAGOGICZNE!

ZAPOBIEGANIE MEDYCZNE

W zespołach upośledzenia umysłowego wywołanych przez przyczyny genetyczne poradnictwo genetyczne odgrywa doniosłą rolę profilaktyczną. Szczególnie w ostatnich latach kiedy powstały możliwości diagnozy prenatalnej, tzn. stwierdzenia u płodu, czy będzie on dotknięty danym zaburzeniem genetycznym czy nie, znacznie wzrosły możliwości zapobiegania upośledzeniu umysłowemu tego pochodzenia.

Diagnostyka prenatalna znajduje zastosowanie:

- w zapobieganiu zaburzeniom chromosomowym (wskazana u kobiet ciężarnych powyżej 35 roku życia, gdyż wiadomo, że ok. 50% dzieci z zespołem Downa rodzi się z matek starszych, u jednego z rodziców gdy jest obecność translokacji chromosomu lub uprzednie urodzenie dziecka z aberracją chromosomową)

-pozwala na wykrycie wielu zaburzeń metabolicznych

-pozwala na wykrycie wad ośrodkowego układu nerwowego

W niektórych chorobach uwarunkowanych genetycznie diagnostyka prenatalna nie jest możliwa, ale możliwe jest zapobieganie wtórne, które jest oparte na wczesnym rozpoznaniu zaburzenia metabolicznego, i postępowanie zmierzające do zapobieżenia powstaniu odchyleń w rozwoju np. fenyloketonuria po wczesnym rozpoznaniu można zastosować dietę fenyloalaninową, która zapobiega powstaniu upośledzenia umysłowego.

Np. inne:

-niedoczynność tarczycy

-możliwość zapobiegania zaburzeniom wywołanym przez konflikt Rh (przez zapobiegawcze podawanie kobietom Rh (-) globuliny anty-D

-zwalczanie chorób zakaźnych przez szczepienia zapobiegawcze ma znaczenie w zmniejszaniu częstości występowania upośledzenia umysłowego wywołanego przez wirusy i bakterie

Oprócz wymienionych form profilaktyki należy tu wymienić:

1. profilaktykę wtórną - celem jest zapobieganie nasilaniu się istniejącego już upośledzenia

2. profilaktykę trzeciorzędową - cel to zwalczanie i pomniejszanie stopnia tego upośledzenia

UDZIAŁ PSYCHOLOGÓW WE WTÓRNYM I TRZECIORZEDOWYM ZAPOBIEGANIU UPOŚLEDZENIU UMYŁOWEMU

1. ZADANIA PSYCHOLOGA (w palcówce służby zdrowia lub w poradni wychowawczo-zawodowej)

1. możliwie wczesna diagnoza odchyleń od normy w zakresie procesów orientacyjno-poznawczych, intelektualnych, emocjonalno-motywacyjnych i wykonawczych

2. wyjaśnienie jaka rolę w genezie powstania określonych odchyleń od normy odegrało środowisko wychowawcze

3. możliwe wczesna stymulacja procesów orientacyjno poznawczych, intelektualnych i wykonawczych, dostosowana do rodzaju i stopnia odchyleń od normy

4. pomoc rodzicom, nauczycielom czy wychowawcom w doborze właściwych metod stymulacji

2. ZADANIA PSYCHOLOGA W PLACÓWCE OŚWIATOWO WYCHOWAWCZEJ SPECJALNEJ

1. pomoc tej placówce jak i rodzicom w podniesieniu stopnia przygotowania do życia dzieciom odbiegającym od normy

2. stwarzanie optymalnych warunków rozwoju osobowości dzieci i młodzieży uczącej się w szkole specjalnej

3. inspirowanie i podejmowanie takich metod i środków oddziaływania w procesie dydaktyczno-wychowawczym gwarantujące jak najpełniejszą rehabilitacje uczniów

Program wczesnej stymulacji, który powinien znać psycholog, rodzic, nauczyciel:

1. rozwoju sprawności fizycznej z uwzględnieniem koordynacji wzrokowo-ruchowej

2. zmysłów- wzroku, słuchu, smaku, powonienia, dotyku, wibracji

3. kojarzenia i pamięci

4. mowy

5. nawyków życia codziennego dzieci w wieku 6-48 miesięcy oraz starszych

Programy wczesnej stymulacji tworzyli:

-R. Heber (stymulacja dziecka od 2 do 7 r. ż),

-L. Dunn i J. Smith (wczesna stymulacja rozwoju mowy dziecka),

-M. Frostig i D. Horn i A. M. Miller (system korekcyjno- wyrównawczy dla dzieci w

wieku 4-8 lat z zaburzeniami w zakresie percepcji i koordynacji wzrokowo-ruchowej)

DZIAŁALNOŚĆ ZAPOBIEGAWCZA PEDAGOGÓW

1. Profilaktyczna działalność pedagogów

- wykrywanie braków w zakresie wiadomości i umiejętności oraz trudności wychowawczych uczniów, ustalaniu powodujących je przyczyn, zwalczaniu ich, uzupełnianiu braków i korygowaniu odchyleń

-udział w coraz powszechniejszym organizowaniu procesu uświadamiania i samym uświadamianiu społeczeństwu przyczyn i sposobów zapobiegania oraz przeciwdziałania umysłowemu upośledzeniu dzieci

2. Formy pracy pedagoga dot. uświadamiania społ.

-nauczanie uczniów szkół normalnych (informowanie o specyfice upośledzeń oraz bezpośredni kontakt z osobami upośledzonymi umysłowo)

-zapoznawanie rodziców dzieci ze szkół normalnych i specjalnych oraz osób z otoczenia z istotą i rodzajami upośledzeń i odchyleń rozwojowych ich przyczynami i sposobami zapobiegania im i zwalczania

- profilaktyka poprzez nasilenie tego tematu w telewizji, radio, prasie i innych środkach masowego przekazu

Oddziaływanie pedagogiczne jest wraz z profilaktyką i nowocześnie pojętą opieką społeczną nad upośledzonymi podstawową formą współczesnego rozwiązywania problematyki tych ludzi. Z tym wiąże się rozbudowa szkolnictwa specjalnego by dla każdego było tam miejsce oraz konieczność podniesienia pracy pedagogicznej na tak wysoki poziom by stało się możliwe przygotowanie tych dzieci do optymalnie samodzielnego życia.

ZADANIA OPIEKI NAD UMYSŁOWO UPOSLEDZONYMI

1. zorganizowanie optymalnych warunków sprzyjających rozwojowi tych osób materialnych warunków życiowych (odpowiednie odżywienie, odpowiednie warunki w mieszkaniu i otoczeniu, zastosowanie regulaminu i rytmu w życiu tych osób opartego na maksymalnym wysiłku: nauka, praca oraz pełnym wypoczynku)

2. ukształtowanie przychylnej atmosfery i właściwego stosunku społeczeństwa do osób z odchyleniami od normy, pomoc tym osobom w rozwoju, nauce i życiu (uregulowanie sytuacji dziecka umysłowo upośledzonego w rodzinie: miłość, ciepło, bezpieczeństwo, opieka; wyeliminowanie dyskryminacji w stosunku do tego dziecka w szkole; wpływanie na otaczające dziecko pozarodzinne i pozaszkolne środowisko rówieśników i osób starszych; wpływanie na środowisko społeczne)

W wyniku tak różnorodnych form działalności skierowanej w stosunku do osób upośledzonych umysłowo obserwujemy zjawisko „akcyjności” czyli niektóre z poczynań w pewnych okresach nasilają się a inne pomniejszają lub zanikają. Koordynacja wszelkich poczynań w zakresie profilaktyki, kształcenia specjalnego, zatrudnienia i nowocześnie pojętej opieki jako form współczesnego rozwiązywania zjawiska upośledzeń ludzkich jest pożądana a nawet konieczna.

---