OBJAWY NEUROLOGICZNE
ataksja
tylnopowrózkowa (bezład) - zaburzenia czucia głębokiego (proprio- i eksterorecepcji)
móżdżkowa (asynergia) - zaburzenia czynności móżdżku ; niezborność ruchowa
dysmetria jeden z najważniejszych objawów niezborności ruchowej ; niemożnośc zahamowania ruchu w dowolnym momencie ; brak właściwej miary w ruchach ; uszk.móżdżku
hipermetria / hipometria brak kontroli używania siły do wykonywanych czynności
adiadochokineza objaw niezborności ruchowej w wyniku uszkodzenia móżdżku ; niemożność wykonywania naprzemiennych ruchów ręki. Badanie zaawansowania zakłócenia ruchów przeprowadza się w ten sposób, że prosi się chorego, aby wykonywał ruchy przypominające wkręcania żarówki lub pisanie na klawiaturze komputera. W takcie wykonywania ruchów dowolnych dochodzi do drżenia (zwanego `zamiarowym'), jakiego nie ma w spoczynku.
oczapląs poziomy chory nie jest w stanie utrzymać gałek ocznych w pozycji nieruchomej, zwłaszcza podczas patrzenia w bok. Zjawisko może się nasilać w trakcie patrzenia w kierunku uszkodzonej półkuli móżdżku
arefleksja - brak odpowiedzi odruchowej
hyporefleksja - osłabienie odpowiedzi odruchowej
występują w przypadku przerwania łuku odruchowego lub, odpowiednio naruszenia któregokolwiek z jego elementów. W przypadku odruchu ścięgnistego zachowane muszą być wszystkie jego elementy, a więc:
sprawność czynnościowa motoneuronów gamma (unerwijących wrzeeciona mięśniowe)
sprawność czynnościowa zakończenia pierścieniowo-spiralnego
sprawność czynnościowa włókien aferentnych typu IA (przewodzenie z zakończenia pierścieniowo-spiralnego)
prawidłowe połączenie synaptyczne między włóknem aferentnym IA a motoneuronem α
sprawność motoneuronu α
sprawność synapsy nerwowo-mięśniowej
prawidłowa pobudliwość włókien zewnątrzwrzecionkowych mięśnia
sprawny mechanizm molekularny skurczu
hyperrefleksja - wzmożenie odruchów rdzeniowych ; następstwo przerwania szlaków korowo-rdzeniowych lub zaburzenia ich działania ; skutkiem jest brak impulsacji hamującej do neuronów ruchowych ALFA w ośrodkoach ruchowych ; prowadzi to do zwiększenia pobudliwości motoneuronów ALFA ; wystepują skurcze kloniczne
astenia -szybka męczliwość, osłabienie siły mięśniowej (Parkinson, SLA, Miastenia i wiele innych)
astazja - niemożność utrzymania pozycji stojącej ;
abazja - zniesienie zdolności chodzenia ; chorzy na abazję zachowują pełne funkcje kończyn dolnych w pozycji leżącej, jednak doprowadzeni do pozycji pionowej po kilku krokach przewracają się
apraksja - upośledzenie sekwencji precyzyjnych, celowych ruchów przy braku niedowładu, objawów móżdżkowych i zaburzeń czucia ; uszkodzenie okolicy czołowej przedruchowej i styku skroniowo-ciemieniowo-potylicznego lub ciała modzelowatego ; niemożność integrowania informacji czuciowej, potrzebnej do prawidłowego zaprogramowania ruchu ; zaburzenia apraktyczne są często wynikiem udarów, guzów, spotyka się je również w chorobie Alzheimera
zespół dolnego neuronu ruchowego - uszkodzenie neuronów ruchowych rogów przednich rdzenia kręgowego / uszkodzenie ich aksonów / zwyrdonienie synaps nerwowo-mięśniowych; wiotkość mięśni ; brak troficznego wpływu neuronu ruchowego na mięsień zanik mięśniowy
zespół górnego neuronu ruchowego
ograniczone uszkodzenie kory ruchowej (pierwszorzędowych ośrodków ruchu w zakręcie przedśrodkowym kory mózgu - pole 4 Brodmanna) objawiające się porażeniem/niedowładem mięśni twarzy lub 1 kończyny (monoplegia, monopareza) strony przeciwnej.
Uszkodzenie drogi piramidowej w obszarze torebki wewnętrznej objawiające się porażeniem/niedowładem (hemiplegfia/hemipareza) strony przeciwnej.
Objawy
Niedowład / porażenie
Zwiększone napięcie mięśni / spastyczność
Nasilenie odruchów ścięgnistych (wzmożone odruchy własne mięśni)
Pojawienie się odruchów patologicznych (np.: Babińskiego)
Nadpobudliwość neuronów ruchowych rdzenia
spastyczność
W warunkach zdrowego organizmu motoneurony rdzenia podlegają hamowaniu pochądzącym głównie z:
Pierwszorzędowego pola tłumiącego czynność ruchową - PNMA (poniżej pierwszorzędowej korowej reprezentacji ruchu)
Dodatkowego pola tłumiącego czynność ruchową - SNMA (kora mózgu zakrętu czołowego górnego)
Ośrodki hamujące odruchy własne mięśni (odruch na rozciąganie)
PNMA
SNMA
jądra podstawy mózgu (jądra układu ruchowego podkorowego)
Ośrodki torujące odruchy własne mięśni:
jądro czerwienne
układ siatkowaty zstępujacy pobudzajacy (pnia mózgowia)
jądra przedsionkowe boczne
ośrodki haujące mogą działać bezpośrednio na motoneurony rdzenia kręgowego, jak i pośrednio wpływając na ośrodki torujące odruchy własne mięśni.
Brak roli hamującej powyższych ośrdoków będzie powodowało wzmożone torowanie motoneuronów i prowadzi będzie do spastyczności.
objaw scyzorykowy ( odwrócony odruch na rozciąganie; w spastyczności) - rozlużnienie mięśnia w chwili okreslonego rozciągnięcia.
Próg pobudliwości receptorów B (ciałek Golgiego w ścięgnach) jest 100-krotnie wyższy niż receptorów A (zakończeń pierścieniowo-spiralnych).
Rozciąganie mięśnia powoduje narastające pobudzenie rec.A, a więc w spastyczności jest przyczyną coraz silniejszego napięcia mięśni.
Gdy rozciągnięcie ścięgien przekroczy próg pobudliwości rec.B dochodzi do hamowania motoneuronów ALFA w rdzeniu poprzez interneurony, a więc zmniejszania napięcia skurcz mięśnia ustępuje
sztywnośc - wzmożone napięcie mięśni objawiające się stałym napięciem zginaczy i prostowników w wyniku którego t pełnym zakresie ruchu odnotowujemy wzmożony opór, który nie ulega zmianie pod wpływem szybkości ruchu biernego
objaw rury ołowianej - jest dowodem wzmozonego napięcia mięśniowego (sztywności) i charakteryzuje się plastycznym oporem w całym zakresie ruchu.
objaw koła zębatego - charakterystyczny objaw napinania i rozlużniania mięśni antagonistycznych we wzmozonym napięciu mięśniowym; widoczny dokładnie w stawie łokciowym podczas prostowania
drżenie spoczynkowe (statyczne) - rytmiczne, naprzemienne zmiany napięcia mięśni wzajemnie antagonistycznych spowodowane uszkodzeniem jąder kresomózgowia (Parkinson)
drżenie zamiarowe (ataktyczne) - pojawia się w czasie ruchu celowego, zazwyczaj w końcowej fazie ruchu.
drżenie postawne (posturalne) - pojawia się w przypadku przyjęcia określonej postawy, najczęstszą przyczyną jest drżenie samoistne lub nerwicowe
pląsawica - szybkie, mimowolne, niekiedy bardzo złożone, lecz bezcelowe skurce mięśni o różnej i zmiennej lokalizacji (hiperkinezja)
atetoza - powolne, mimowolne ruchy robaczkowe, powodujące niecelowe ustawienie obwodowych części kończyn ; niekontrolowane zmiany napięcia; dotyczy mięśni bardziej proksymalnych (hiperkinezja)
hipokinezja - zmniejszenie ruchliwości ; począwszy od KKG aż do zupełnego bezruchu (akinezji), mowa jest monotonna, niewyrażna
mioklonie - niekontrolowane, nagłe skurcze pojedynczych mięśni lub grup mięśni, wyzwalane z różnych okolic OUN (kory, móżdżku, tworu siatkowatego, a także rdzenia)
dystonia - na ruch dowolny nawarstwiają się ruchy mimowolne (często bolesne) w wyniku nainania się jednocześnie agonistów i antagonistów
akatyzja - niemożnośc siedzenia ; poruszanie kończynami, częste zmiany pozycji ; dreptanie
mowa skandowana polega na oddzielnym wymawianiu każdej sylaby słowa i kładzenie przy tym odpowiedniego akcentu głosowego ; obniżone napięcie mięśni
afazja zaburzenie mowy na skutek uszkodzenia tkanki mózgowej, powodującego upośledzenie mówienia lub rozumienia mowy, występujące najczęściej w uszkodzeniu dominującej półkuli mózgu (b.często u osób prawostronnych z udarem P-stronnym)
Wyróżnia się kilka postaci afazji, które są związane z zaburzeniami mowy impresyjnej:
akustyczno-gnostyczna (skroniowa) zwana często afazją Wernickiego - osoba nie potrafi różnicować zbliżonych fonemów. Pacjent nie jest w stanie zrozumieć mowy tworzonej przez innych lub samego siebie. Choć proces tworzenia mowy jest płynny, tzn. osoba nie ma problemów artykulacją, to jego mowa na charakter żargonowy. Pacjent mówi niegramatycznie, w sposób niezrozumiały. Ze względu na trudność rozumieniu mowy nie jest w stanie kontrolować tego, co mówi. Osoby te bezładnie mieszają słowa lub zastępują właściwe słowa zwrotami innymi (parafazje werbalne). Pacjenci są nieświadomi swoich problemów językowych. Chory nie rozróżnia głosek i nie rozumie mowy, nie potrafi powtarzać, pisać i czytać. W lżejszej formie afazji rozumie proste słowa. W formie ciężkiej nie rozumie żadnych. Mowa jest zachowana, ale wyrazy bywają używane w odmiennym znaczeniu.
afazja nominalna - pacjent różnicuje fonemy, ale nie potrafi przyporządkować słowa do przedmiotu (słyszy słowo, ale nie wie, co to jest). Afazja ta występuje na skutek zaburzenia okolicy skroniowej i wzrokowej.
afazja akustyczno-mnestyczna - Zlokalizowana w głównej partii okolicy skroniowej po jej wewnętrznej stronie. Zaburzenie wynika z uszkodzenia pamięci werbalnej. Polega na niemożności zrozumienia i utrzymania w pamięci poszczególnych elementów. Chory nie rozumie dłuższych wypowiedzi, a czasem nawet tych składających się z dwóch wyrazów. Ma kłopoty z mową samodzielną i z powtarzaniem. Przy nazywaniu przedmiotów potrafi nazwać pierwszy z nich, ale przy następnym używa poprzedniej nazwy.
afazja semantyczna - Pacjent nie rozumie do końca mowy, tzn. rozumie fonemy i poszczególne słowa, pamięta, co powiedzieliśmy, ale nie rozumie gramatyki. Jest to zaburzenie rozumienia struktur logiczno-gramatycznych. Pomimo rozumienia wszystkich ogniw pacjent nie rozumie, co zostało powiedziane. Ponadto ma problemy z myśleniem abstrakcyjnym, rozumieniem istotnych elementów i sensu wypowiedzi. Chory zamienia głoski podobne brzmieniowo, próbuje odnajdywać podobne brzmienia wyrazów. Obok wyrazów poprawnie wymawianych występują błędne, brakuje między nimi powiązań, formy gramatyczne są nieprawidłowe. Chory zapomina wyrazy.
afazja słuchowa - Chory słyszy dźwięki, ale nie potrafi ich prawidłowo powtórzyć, choć umie mówić.
Istnieje też kilka rodzajów afazji związanej z zaburzeniami mowy ekspresyjnej:
afazja Broca - nazywana inaczej eferentną afazją ruchową. Charakteryzuje się trudnościami w płynnym nadawaniu mowy (rozumienie mowy nie jest zaburzone). Wypowiadanie poszczególnych głosek i sylab nie jest zaburzone. Osoba ma zwykle problemy z wymówieniem ciągu głosek lub sylab.
afazja amnestyczna - Chory ma trudności ze znalezieniem określonego słowa opisującego dany przedmiot. Jego zachowanie przypomina sytuację, w której zapomniał on konkretnej nazwy. W momencie podpowiedzi kilku pierwszych zgłosek, sylaby, chory przypomina sobie i precyzyjnie określa pokazany przedmiot. Złą podpowiedź pacjent natychmiast rozpoznaje. Człowiek dotknięty afazją amnestyczną często unika stosowania konkretnych nazw, zastępując je opisami. Np. w momencie pokazania choremu klucza dostajemy odpowiedź: „No ten do otwierania, tych... tych co się wychodzi”.
afazja dynamiczna - Pacjent rozumie mowę, powtarza poprawnie, ale nie potrafi samodzielnie formułować myśli i odpowiadać na pytania. Myślenie ma formę skrótową i chory nie potrafi przełożyć jej na mowę głośną.
nabyta afazja z padaczką (Zespół Landau-Kleffnera) (ICD-10 F80.3)
afazja nazewnicza - postać afazji, w której przedmiotom lub osobom przyporzadkowuje sie nieprawidlowe nazwy
dyzartria - jeden z typów zaburzeń mowy, wynikający z dysfunkcji aparatu wykonawczego (języka, podniebienia, gardła, krtanii). Dysfunkcja może być spowodowana: uszkodzeniem mięśni, unerwiających ich nerwów czaszkowych, jąder tych nerwów, dróg korowo-jądrowych, układu pozapiramidowego.
W wyniku ich uszkodzenia powstaje tzw. mowa dyzartryczna, której charakteryzuje się tym, że jest powolna, niewyraźna, afoniczna (czyli bezgłośna) z tzw. przydźwiękiem nosowym, które jest spwodowane opadnięciem podniebienia miękkiego i sprawia wrażenie mowy z "kluskami w ustach". Tworzenie samogłosek jest zwykle zachowane, a w zależności od miejsca uszkodzenia, dominują zaburzenia artykulacji określonych spółgłosek.
agnozja - „czucie bez zrozumienia” ; niemożnośc rozpoznawania przedmiotów przy zachowanych zmysłach wzroku, dotyku i słuchu ; uszkodzenie pól zmysłów
wzrokowa
dotykowa (astereognozja) - czucie dotyku zachowane
słuchowa
hiper- / hipo- / an- algezja - wzmożenie, osłabienie i zniesienie czucia bólu ; odnoszą się do skóry dotknietej procesem chorobowym
allodynia - wrażenie czucia bólu na skórze zdrowej
1