Objawy oponowe - grupa objawów neurologicznych, występujących w przypadku podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych. Najczęściej pojawiają się w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniu mózgu, w krwotoku podpajęczynówkowym. Mogą towarzyszyć guzom wewnątrzczaszkowym oraz być następstwem urazów.
Do objawów oponowych zaliczamy:
sztywność karku - obecna u 30% dorosłych z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych
objaw Kerniga - obecny u 5% dorosłych z zapaleniem opon mózgowo rdzeniowych
Objaw Kerniga (ang. Kernig's sign) - objaw związany z zajęciem opon mózgowych przez stan zapalny. Wyróżnia się dwa objawy Kerniga:
Górny: zginając tułów siedzącego pacjenta ku przodowi badający stwierdza odruchowe zgięcie kończyn dolnych w stawach kolanowym i biodrowym.
Dolny: w czasie biernego zginania kończyny dolnej w stawie biodrowym występuje przymusowe zgięcie w stawie kolanowym.
objaw Brudzińskiego - obecny u 5% dorosłych z zapaleniem opon mózgowo rdzeniowych
karkowy - przy biernym przygięciu głowy do klatki piersiowej występuje zgięcie kończyn dolnych w stawach kolanowych i biodrowych
policzkowy - ucisk na policzek poniżej kości jarzmowej powoduje uniesienie przedramion i ich zgięcie
łonowy - zdecydowany ucisk na spojenie łonowe powoduje zgięcie kończyn dolnych w stawach kolanowych i biodrowych.
objaw Amossa
Objaw Amossa (objaw trójnoga, ang. Amoss' sign) - Przy próbie sadzania chory podpiera się o wyprostowane kończyny górne, rozstawione na boki i ku tyłowi. Objaw występujący w zapaleniu opon i w postaci porażennej choroby Heinego-Medina (łac. poliomyelitis paralytica).
Opistotonus
Opistotonus (z gr. ópisthen 'z tyłu, na tyle' + tónos 'naprężenie') - polegający na sztywnieniu kręgosłupa i wygięciu go łukowato ku tyłowi z głową odgiętą do tyłu.
Jedną z przyczyn jest tężec wywoływany przez laseczkę tężca (Clostridium tetani), podczas której występuje nadmierny skurcz wszystkich mięśni. Najsilniejszymi mięśniami są mięśnie grzbietu, stąd pacjent wygięty jest łukowato do tyłu.
Nadmierny objaw może spowodować zmiażdżenie kręgów.
objaw Hermana
Objaw Hermana (objaw karkowo-paluchowy) - Dodatni objaw występuje, gdy podczas biernego przyginania brody pacjenta do klatki piersiowej dochodzi do zgięcia grzbietowego palucha. Występuje częściej w gruźliczym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych.
Objawem Hermana określa się również (rzadko) objaw podążania kończyny niedowładnej, występujący najczęściej u chorych z niedowładem połowiczym i utratą przytomności. Polega on na mimowolnej abdukcji kończyny niedowładnej podczas odwodzenia kończyny zdrowej.
objawy Flatau
Objaw Flataua - wspólna nazwa dwóch objawów oponowych. Objawy te mogą być dodatnie przy wzmożonym ciśnieniu śródczaszkowym oraz przy zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych.
Objaw Flataua górny (karkowo-mydriatyczny) - przy biernym pochyleniu głowy do przodu następuje rozszerzenie źrenic.
Objaw Flataua dolny (erekcyjny) - u małych chłopców przy kilkakrotnym pochyleniu tułowia ku przodowi pojawia się erekcja prącia. Obserwowany częściej w gruźliczym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych.
objaw Weila-Edelmana
Objaw Weila-Edelmana - objaw charakterystyczny dla zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, szczególnie przebiegającego z obrzękiem mózgu. W czasie wywoływania objawu Kerniga (dolnego) stwierdza się grzbietowe zgięcie palucha (tak jak w objawie Babińskiego).
bolesność uciskowa gałek ocznych
światłowstręt (photophobia)
nadwrażliwość na bodźce słuchowe
objaw policzkowy.