DEFINICJA I KRÓTKA HISTORIA EEG

Elektroencefalografia (EEG) jest metodą rejestracji spontanicznej czynności bioelektrycznej mózgu przy pomocy elektrod umieszczonych na powierzchni głowy. Sam zapis otrzymany przy pomocy tej metody nazywa się elektroencefalogramem (oznacza się go także skrótem EEG). Historia badań EEG zaczyna się w 1875 r., kiedy to Anglik Richard Caton poinformował o zarejestrowaniu prądów mierzonych na powierzchni kory oraz w głębi mózgu zwierząt. Podobne prace, związane z rejestracją prądów mózgowych prowadzili w tym samym czasie polscy uczeni, profesorowie Napoleon Nikodem Cybulski i Adolf Beck.
Za odkrywcę elektroencefalogramu u ludzi powszechnie uważany jest niemiecki lekarz i uczony Hans Berger (1873-1941). Początkowo Berger potwierdził doświadczalnie prace Catona i jego następców. Od 1920 roku, przy użyciu galwanometru strunowego Einthovena, Edelmena, a następnie firmowego urządzenia Siemensa badał czynność bioelektryczną ludzkiego mózgowia. W 1929 roku opublikował pierwsze zapisy elektroencefalograficzne rejestrowane z powierzchni czaszki, początkowo nad ubytkami kostnymi. W swym pierwszym doniesieniu Berger przedstawił podstawowe rytmy cechujące elektroencefalogram: alfa i niskonapięciowy beta. Następnie Berger publikował wiele prac, w których przedstawił różne zapisy elektroencefalograficzne człowieka, zarówno w stanach fizjologicznych, jak i patologicznych, w tym również zapis EEG padaczki.
Prace Bergera były kontynuowane przez wielu elektrofizjologów na całym świecie, należy tu wymienić nazwiska takie jak: Lord Adrian, Grey Walter, Gibbs, Lennox, Jasper. Obecnie EEG jest jedną z najbardziej podstawowych metod diagnostycznych w przypadku badania chorób neurologicznych, a w szczególności padaczki, co więcej jest też doskonałym narzędziem badawczym.

CHARAKTERYSTYKA EEG

EEG charakteryzuje się bardzo niską amplitudą rejestrowanego zapisu. Typowe EEG nie przekracza ok. 100 µV. Najwyższe wartości napięcia EEG, rejestrowane w czasie napadów padaczkowych mają zwykle kilkaset mikrowoltów. W porównaniu z dobrze znanym sygnałem EKG jest to więc badanie o amplitudzie sygnału dziesiątki razy mniejszej.
Można również podać charakterystyczny dla EEG zakres częstotliwości, dla rutynowo rejestrowanych zapisów jest to przedział od 1 Hz do kilkudziesięciu Hz. W zapisie EEG człowieka wyróżnia się kilka rytmów, dla których jednym z parametrów charakterystycznych jest właśnie częstotliwość. I tak rytm delta zawiera się w granicach 1 - 4 Hz, theta 4 - 8 Hz, alfa 8 - 13 Hz i beta powyżej 13 Hz. Rytmy te występują u ludzi w różnych warunkach i w różnym wieku.
Inną cechą charakterystyczną EEG jest oporność elektrod rejestrujących. Dla dobrych zapisów EEG powinna ona być utrzymywana poniżej 5 kOhm.

BADANIE EEG - OPIS DLA PACJENTÓW

Badanie EEG wykonywane jest w pracowni EEG przez odpowiednio przeszkolonego technika. Badanie rozpoczyna się zapisaniem danych osoby badanej. Następnie zostają założone na głowę pacjenta elektrody rejestrujące. Popularne obecnie typy elektrod to: elektrody grzybkowe , gdzie kontakt ze skórą umożliwia nasączona słoną wodą gaza oraz elektrody miseczkowe, gdzie kontakt ze skórą umożliwia specjalny żel. Elektrody grzybkowe mocowane są do głowy za pomocą gumowej siatki - tzw. czepka, a elektrody miseczkowe przyklejane kolodium. Samo badanie wykonywane jest najczęściej w pozycji leżącej lub siedzącej, z zamkniętymi oczami. W trakcie badania pacjent może być kilkakrotnie poproszony o otwarcie i zamknięcie oczu. Może być także proszony o intensywne, kilkuminutowe oddychanie. Przed oczami pacjenta może także wielokrotnie błyskać lampa błyskowa lub inne urządzenie generujące błyski świetlne. Całość właściwego, rutynowego badania EEG trwa zwykle ok. 20 minut. Badanie EEG nie boli! Po badaniu technik zdejmuje elektrody, w przypadku zastosowania elektrod miseczkowych są one odklejane. Wynik badania, w zależności od standardu przyjętego w pracowni otrzymuje się w ciągu kilku dni, może go także otrzymać bezpośrednio lekarz kierujący na badanie.

BADANIE EEG - INFORMACJE DLA TECHNIKÓW

Każde badanie powinno rozpocząć się zapisaniem danych pacjenta. Po tym etapie należy rozmieścić elektrody na głowie pacjenta. Należy dokładnie, zgodnie z systemem 10-20 pozycjonować elektrody. Wszystkie wątpliwości należy rozstrzygać poprzez pomiar głowy pacjenta, najlepszym rozwiązaniem są każdorazowe pomiary. Po umieszczeniu elektrod należy wykonać pomiar ich oporności. Oporności należy utrzymywać poniżej 5 kOhm. W razie występowania w czasie zapisu artefaktów należy ponownie kontrolować i poprawiać oporności. Przed przystąpieniem do właściwego zapisu należy zarejestrować fragment kalibracji (o ile jest to możliwe, część komputerowych aparatów EEG kalibruje się automatycznie). Po kalibracji należy wykonać właściwy zapis EEG, zgodnie z obowiązującymi w pracowni standardami i zaleceniami lekarza kierującego na badanie. Po wykonaniu badania, jeśli zmieniane były parametry zapisu (wzmocnienie, filtracje) należy ponownie wykonać zapis fragmentu kalibracji.

OPIS BADANIA

Badanie wykonywane jest w pozycji leżącej lub siedzącej. Na głowie umieszcza się od 16 do 24 elektrod w typowych miejscach zgodnie z międzynarodową konwencją (ryc. 6-11). Skóra głowy w miejscach wyznaczonych do zamocowania elektrod powinna być odtłuszczona przez wykonującego badanie alkoholem lub eterem. Dla poprawienia przewodnictwa elektrycznego powierzchnia elektrod zostaje pokryta specjalnym żelem lub pastą przewodzącą. W czasie badania pacjent powinien być zrelaksowany i pozostawać w bezruchu.
W trakcie badania EEG stosowane są metody wpływające na aktywność elektryczną mózgu:

- próba otwierania i zamykania oczu.

- 3 - 4 minutowa hiperwentylacja (30-40 głębokich oddechów na minutę).

- fotostymulacja - działanie błysków świetlnych o różnej częstotliwości (w czasie tego badania pacjent ma oczy zamknięte).

- sen fizjologiczny i podawanie środków farmakologicznych - stosowane są rzadziej.

APLIKACJA ELEKTROD - INFORMACJE DLA TECHNIKÓW

Przed przystąpieniem do rozmieszczania elektrod na głowie pacjenta należy dokładnie oznaczyć ich położenie zgodnie z zasadami przyjętymi w systemie 10-20. Następnie należy oczyścić ustalone miejsca skóry głowy - odtłuścić czystym alkoholem lub acetonem. Elektrody miseczkowe należy przykleić do skóry głowy przy pomocy kolodium, po przyklejeniu wypełnić miseczki żelem przewodzącym do EEG przy pomocy strzykawki z tępą! igłą. Inną metodą jest przyklejenie miseczek przy pomocy pasty elektrodowej np. Ten-20. Elektrody grzybkowe umieszcza się na głowie przy pomocy siatki gumowej, elektrody te powinny być nasączone roztworem soli fizjologicznej, która zapewnia kontakt elektryczny skóry głowy z elektrodą. Należy utrzymywać oporność elektrod poniżej 10 kOhm, lepiej poniżej 5 kOhm. Ważne jest utrzymywanie zbliżonych oporności wszystkich elektrod, dotyczy to także elektrody referencyjnej i uziemiającej. Po badaniu należy zdjąć elektrody, oczyścić skórę głowy z resztek żelu. Kolodium odkleja się przy pomocy acetonu.
Pacjentów w czasie wcześniejszego zapisywania na badanie należy poprosić o umycie głowy w przeddzień badania (nie w dniu badania!).

ELEKTRODY

Potencjał elektryczny na powierzchni głowy pacjenta mierzony jest stykowo. Odprowadzenia sygnału do aparatu EEG są zakończone elektrodami. Elektrody to elementy wykonane przeważnie z metali będące "łączem" pomiędzy elektroencefalografem a ciałem pacjenta. Wyróżnić można elektrody:

- miseczkowe - powszechnie stosowane elektrody pozłacane lub powlekane AgCl o kształcie miseczki do wewnątrz której nakłada się żelu kontaktowego, następnie elektrodę przykłada się we właściwym miejscu i przykleja.

- grzybkowe - elektrody o kształcie odwróconego grzybka, lub stempla, dotykają do skóry przez bufor z elektrolitu, którym nasączona jest gąbka lub gaza otaczająca końcówkę elektrody.

- węglowe - wykonane z węgla spieczonego z metalowym proszkiem, stosowane dla uniknięcia polaryzacji złącza elektroda-elektrolit.

- klipsowe - wykonane z metalu, stosowane do odprowadzeń usznych.

- igłowe - służą do wkłuwania pod skórę, wykonane z platyny lub jej stopów, zapewniają stabilność pomiaru jednak stwarzają ryzyko powstania zakażenia.

- specjalne - np. nosowo-gardłowe to elektrody wykonane z elastycznego drutu srebrnego izolowanego na całej długości z wyjątkiem zakończenia, wprowadzane podczas bania do jamy nosowo-gardłowej.

ARTEFAKTY

Do źródeł artefaktów natury biologicznej można zaliczyć:

- Ruch gałki ocznej

- Ruch mięśni szkieletowych

- Ruch ciała względem elektrod

- Pracę serca

- Pulsację tętniczą

- Wydzielanie potu i łoju

Do źródeł technicznych artefaktów można zaliczyć:

- Sieć energetyczną

- Aparaturę medyczną np. MRI

- Komputery

---