PODSTAWOWE OBJAWY PSYCHOPATOLOGICZNE
Na zaburzenia psychiczne składa się wiele czynników. Zwykle jeden z nich odgrywa rolę dominującą i przesądza o kategorii zaburzeń.
Patogenne czynniki chorób mogą być zawarte w trzech płaszczyznach :
psychologiczno - społeczna:
cechy osobowości człowieka,
postawy,
droga życiowa,
środowisko rodzinne, zawodowe, szkolne,
niepowodzenia życiowe,
inne sytuacje traumatyzujące
biologiczna: (podłoże somatyczne, biochemiczne i psychofizjologiczne człowieka):
urazy głowy,
nowotwory mózgu,
infekcje OUN,
zmiany metaboliczne i naczyniowe,
dysfunkcje hormonalne,
leki,
endogenna (uwarunkowania dziedziczno - konstytucjonalne).
ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA :
omamy (halucynacje) - polegają na przeżywaniu spostrzeżeń przy braku bodźca zewnętrznego i umieszczaniu ich w otaczającej rzeczywistości;
towarzyszy temu poczucie realności, chory nie ma wątpliwości, że widzi, słyszy lub czuje dotyk, smak lub zapach;
omamy rzekome (pseudohalucynacje) - są to również spostrzeżenia powstające bez bodźców zewnętrznych ale chory widzi je jak na filmie, w pewnej odległości przed sobą lub słyszy głosy wewnętrzne;
halucynoidy - są to zaburzenia spostrzegania, jednak chory potrafi ocenić je krytycznie i uważa je za objaw chorobowy; najczęściej są to krótkotrwałe błyski, szmery, dziwne smaki lub zapachy;
zmiany schematu ciała - np. wydłużenie się kończyn, zmiana ich położenia lub ciężaru;
ZABURZENIA MYŚLENIA - mogą obejmować zarówno
treść myślenia (urojenia, natręctwa myślowe, idee nadwartościowe),
jak i tok myślenia (rozkojarzenie, przyspieszenie lub spowolnienie myślenia) :
urojenia - są to fałszywe sądy pochodzenia chorobowego, wypowiadane z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości i nie korygowane mimo oczywistych dowodów, że są błędne; zawsze są objawem świadczącym o istnieniu choroby psychicznej :
prześladowcze
odnoszące (ksobne) - polegają na odnoszeniu do siebie spraw i wydarzeń, które dzieją się wokół,
oddziaływania,
owładnięcia,
wielkościowe,
grzeszności i winy,
nihilistyczne - poniżenia, upośledzenia, zubożenia i nicości,
hipochondryczne - dotyczą nieuzasadnionego przekonania chorego o nieuleczalnej chorobie lub całkowitej dysfunkcji poszczególnych narządów ciała,
zniekształcenia ciała,
zazdrości;
Urojenia można podzielić także na:
paranoiczne (są usystematyzowane i tworzą pewną, pozornie logiczną całość; dotyczą jednej sprawy, ważnej dla chorego)
oraz paranoidalne (nie są usystematyzowane, brak im wewnętrznej spójności, dotyczą wielu różnych spraw);
Urojenia odnoszące, oddziaływania i owładnięcia najczęściej występują w schizofrenii.
Urojenia grzeszności, winy, poniżenia, upośledzenia i nihilistyczne mogą towarzyszyć głębokiej depresji.
idee nadwartościowe - to przekonania o silnym zabarwieniu emocjonalnym, które zajmują centralne miejsce w systemie wartości danego człowieka; mogą mieć cechy fanatyzmu i braku tolerancji dla innych przekonań;
rozkojarzenie myślenia - polega na braku logicznego związku między zdaniami lub dłuższymi fragmentami wypowiedzi;
przyspieszenie toku myślenia - może przybierać formę gonitwy myśli; charakterystyczne dla stanów maniakalnych lub zaburzeń świadomości;
zwolnienie toku myślenia - jest często objawem stanu depresyjnego; towarzyszy mu głęboki smutek i spowolnienie lub zahamowanie ruchowe;
zahamowanie myślenia - to nagłe przerwanie wątku, uczucie pustki; występuje głównie w schizofrenii;
lepkość myślenia - nadmierne trzymanie się jednego tematu i wątku;
rozwlekłość myślenia - to nadmierne wprowadzanie ubocznych wątków, prowadzące do zagubienia głównego tematu;
myślenie autystyczne - typowe dla schizofrenii; charakteryzuje się skoncentrowaniem na doznaniach chorobowych, bez poczucia rzeczywistości, z wyraźnym dystansem i oddzieleniem się od świata;
ZABURZENIA PAMIĘCI I UWAGI
Upośledzenie zapamiętywania może mieć tło:
psychogenne (nie jest w stanie zapamiętywać informacji)
czynnościowe (wzruszenie, napięcie emocjonalne, znużenie, niedobór snu, nerwica)
lub organiczne (zespół otępienny, zespół amnestyczny Korsakowa)
niepamięć (amnesia) - luka pamięciowa, może obejmować okres od kilku minut do kilku lat; może być następstwem zaburzeń świadomości lub uszkodzenia tkanki mózgowej :
niepamięć śródczesna - całkowita niepamięć będąca wynikiem długotrwałej i głębokiej utraty świadomości (śpiączki);
niepamięć wsteczna - obejmuje okres poprzedzający utratę lub zaburzenie świadomości; występuje po urazach głowy ze wstrząśnieniem mózgu, po napadach padaczki, po próbach samobójczych przez powieszenie, po elektrowstrząsach;
niepamięć następcza - obejmuje okres, jaki miał miejsce po ustąpieniu zaburzeń świadomości lub po odzyskaniu przytomności;
konfabulacje - są to inaczej zafałszowania pamięci; chory wypełnia luki pamięciowe treścią zmyśloną, fałszywą lub nieprawdopodobną; są charakterystyczne dla zespołu psychoorganicznego (zespół amnestyczny Korsakowa);
Do zaburzeń uwagi należą :
mała trwałość,
nadmierna przerzutność
lub zaburzenia w przerzutności uwagi na inne przedmioty.
Najczęściej są one charakterystyczne dla stanów maniakalnych lub zmian o charakterze otępiennym.
ZABURZENIA PROCESÓW EMOCJONALNYCH
W zaburzeniach psychicznych zmianom patologicznym ulegają głównie nastroje i wzruszenia. Silne wzruszenie nosi nazwę afektu.
Afekt patologiczny - jest krótkotrwałym stanem psychotycznym, którego podłożem może być uszkodzenie mózgowia.
Występuje:
brak kontaktu z otoczeniem,
podniecenie,
gniew,
lęk,
agresja.
Charakteryzuje go:
nagły początek,
burzliwy przebieg,
krótki czas trwania,
silne objawy wegetatywne,
silne znużenie po wygaśnięciu emocji,
niepamięć wsteczna.
Nastrój może być:
patologicznie obniżony (depresja endogenna, nerwice),
umiarkowanie podwyższony - euforia (psychozy miażdżycowe, stwardnienie rozsiane, porażenie postępujące)
nastrój znacznie podwyższony (stany maniakalne).
Dysforia (nastrój gniewliwy) - chory jest skłonny do wybuchów gniewu i działań agresywnych. Towarzyszy temu obniżenie nastroju i drażliwość.
Charakterystyczna dla:
padaczki,
niedorozwoju umysłowego,
zaburzeń osobowości,
stanów pourazowych,
schizofrenii
stanów maniakalnych
Zobojętnienie uczuciowe - polega na utracie zainteresowań i emocjonalnym odsuwaniu się od najbliższych. Jest najczęściej objawem schizofrenii.
Chwiejność emocjonalna - oznacza zbyt łatwe przechodzenie z jednego nastroju w inny nastrój.
Jest charakterystyczna dla zespołu psychoorganicznego i schizofrenii.
Otępienie uczuciowe - charakteryzuje się nastrojem tępym, zmniejszoną sprawnością intelektualną, zaburzeniami pamięci i orientacji. Ma najczęściej podłoże organiczne.
ZABURZENIA AKTYWNOŚCI :
obniżona aktywność - występuje w zespołach depresyjnych oraz w schizofrenii,
podwyższona aktywność - jest charakterystyczna dla stanów maniakalnych,
spowolnienie i zahamowanie ruchowe - występuje w depresjach, osłupieniu katatonicznym, psychozach infekcyjnych,
pobudzenie ruchowe - może osiągać różne natężenie,
począwszy od lekkiego niepokoju ruchowego, takiego jak chodzenie po pokoju, niemożność siedzenia przez dłuższy czas w spokoju,
po maniakalne podniecenie ruchowe, gdy chorzy biegają, krzyczą, chwytają przedmioty;
Może występować w psychozach starczych, alkoholowych, zaburzeniach świadomości, schizofrenii, cyklofrenii, niedorozwoju umysłowym.
ZABURZENIA CZYNNOŚCI POPĘDOWYCH
wzmożenie lub obniżenie łaknienia : bulimia, anoreksja,
tendencje samobójcze - są oznaką zaburzeń popędu samozachowawczego;
mogą występować u chorych z omamami i urojeniami,
u chorych z zespołem depresyjnym,
w nagłych stanach podniecenia psychoruchowego,
w schizofrenii.
zaburzenia popędu płciowego - to obniżenie lub wzmożenie popędu oraz zaburzenia jego zaspokajania i ukierunkowania : pedofilia, ekshibicjonizm, oglądactwo, masochizm, sadyzm.
ZABURZENIA PRZYTOMNOŚCI
Przytomność jest to stan czuwania. Do utraty przytomności i do śmierci najczęściej prowadzą zmiany strukturalne w obrębie pnia mózgu.
Zaburzenia funkcjonowania tworu siatkowatego, podwzgórza i wzgórza oraz śródmózgowia powodują utratę przytomności o różnej głębokości i czasie trwania.
Utrata przytomności może być spowodowana przez :
uraz głowy,
zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych i mózgu,
naczyniowe uszkodzenie mózgu,
guzy i ropnie mózgu,
niedotlenienie i niedokrwienie mózgu,
zaburzenia elektrolitowe i endokrynologiczne,
zatrucia zewnątrzpochodne i wewnątrzpochodne (śpiączka mocznicowa, cukrzycowa, wątrobowa)
Utrata przytomności może nastąpić nagle lub narastać powoli.
Przy powolnym narastaniu występuje:
senność patologiczna (somnolentia),
stan półśpiączkowy (sopor)
i etap głębokiej śpiączki (coma).
ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI
Świadomość jest aktywnością psychiczną, która polega na odzwierciedlaniu rzeczywistości, na poczuciu przeżywania wrażeń psychicznych.
Zaburzenia świadomości dzielą się na:
ilościowe
jakościowe
Zaburzenia ilościowe to:
zawężenie pola świadomości (ograniczony zakres percepcji bodźców),
przymglenie świadomości
(niepełna orientacja, spowolnienie, niedokładne spostrzeganie i pojmowanie)
senność patologiczna
Zaburzenia jakościowe występują w postaci zespołów :
majaczeniowy (zaburzenia orientacji, omamy wzrokowe, urojenia),
pomroczny (zaburzenia orientacji, silne podniecenie ruchowe),
pomroczno - majaczeniowy,
pomroczno - jasny (orientacja zachowana, chory sprawia wrażenie roztargnionego lub sennego, działania automatyczne),
splątaniowy (pełna dezorientacja, zaburzenia toku myślenia o typie splątania, gonitwa myśli, zaburzenia spostrzegania, urojenia),
onejroidalny (zaburzenia orientacji, pseudohalucynacje).
Wspólną cechą zaburzeń świadomości jest wysoki poziom lęku i niepokój ruchowy.