Zjawiska
Bezwładność to zachowanie (niezmienność) prędkości ciała, gdy nie działa na nie żadna siła lub działające siły równoważą się, np. przy gwałtownym hamowaniu autobusu przewracamy się do przodu.
Ciążenie powszechne to zjawisko wzajemnego przyciągania się ciał, np. wszystkie ciała swobodne spadają na ziemię.
Dyfuzja to samorzutne mieszanie się różnych substancji, np. przechodząc koło piekarni czujemy zapach pieczonego chleba.
Fala elektromagnetyczna to rozchodzenie się w przestrzeni zmiany pól: elektrycznego i magnetycznego, np. promieniowanie γ, rentgenowskie, ultrafioletowe, światło, promieniowanie podczerwone, mikrofale, fale radiowe.
Fala głosowa to fala sprężysta o częstotliwości 20 - 20000 Hz, np. artysta wykonuje arię operową.
Fala sprężysta poprzeczna to rozchodzenie się zaburzenia ośrodka, którego cząsteczki wprowadzono w drgania prostopadłe do kierunku rozchodzenia się tego zaburzenia, np. jeden koniec długiego sznura przyczepiono do klamki od drzwi, a drugim wykonano pionowe ruchy w górę i w dół, równocześnie obserwując sznur.
i z powrotem po tym samym torze, po pewnym czasie ustaje, np. dziecko huśta się na huśtawce.
Indukcja elektromagnetyczna to powstawanie prądu elektrycznego (indukcyjnego) w zamkniętym obwodzie (zwojnicy, gdy zmienia się pole magnetyczne wewnątrz tej zwojnicy), np. w elektrowni wodnej, spadająca woda obraca łopatki turbiny, połączonej z układem wielu ramek, wykonanych z przewodnika i obracających się między biegunami magnesów (w ramkach powstaje prąd elektryczny.
Indukcja elektrostatyczna to przesunięcie swobodnych elektronów w przewodniku, który znalazł się w polu elektrostatycznym, np. w budynek uderzył piorun.
Interferencja fal (interferencja światła) to nakładanie się fal, np. płomień świecy obserwujemy z odległości ok. 2 m przez cienką chusteczkę jedwabną lub wykonaną z tworzywa sztucznego.
Izochronizm wahadła to niezależność okresu drgań wahadła od amplitudy drga tego wahadła, np. jednym z pierwszych zegarów był zegar wahadłowy.
Odbicie fali (odbicie światła) to zmiana kierunku rozchodzenia się fali w tym samym ośrodku po jej dojściu do przeszkody, np. powstawanie obrazu w lustrze.
Polaryzacja izolatora to przesunięcie ładunków wewnątrz atomów lub cząsteczek w izolatorze, który znalazł się w polu elektrostatycznym, np. przyciąganie skrawków papieru przez naelektryzowany przedmiot.
Prąd elektryczny to uporządkowany ruch elektronów w przewodniku metalowym, zachodzący pod wpływem sił elektrycznych, np. żarzenie włókna żarówki.
Ruch jednostajny to ruch, w którym ciało w jednakowych odstępach czasu przebywa jednakowe drogi, np. szybkościomierz skutera wodnego wskazuje przez 10 minut taką samą wartość.
Ruch po okręgu to ruch, którego torem jest okrąg, np. Ziemia obiega Słońce.
Ruch prostoliniowy jednostajnie opóźniony to ruch, w którym w każdej sekundzie wartość prędkości maleje tak samo, np. piłkę rzucono pionowo w górę.
Ruch prostoliniowy jednostajnie przyspieszony to ruch, w którym w każdej sekundzie wartość prędkości wzrasta tak samo, np. jabłko spada z drzewa
Tarcie to zjawisko spowodowane chropowatością powierzchni stykających się ciał, np. po betonowej lub ubitej szosie możemy z łatwością chodzić, a po gładkim lodzie nie.
Ugięcie fali (dyfrakcja), dyfrakcja światła to rozchodzenie się fali we wszystkich kierunkach po przejściu przez wąską szczelinę, np. jeśli przez małą szczelinę do ciemnego pokoju wpada światło, w całym pokoju robi się nieco jaśniej.
Załamanie światła to zmiana kierunku wiązki światła przy przejściu do ośrodka, w którym rozchodzi się ono z inną szybkością, np. powstawanie obrazów w soczewkach.
WIELKOŚCI FIZYCZNE
Amplituda drgań to maksymalne wychylenie ciała z położenia równowagi. Jednostką amplitudy drgań jest 1 m.
Ciepło to część energii wewnętrznej przekazywana od ciała o temperaturze wyższej do ciała o temperaturze niższej. Jednostką ciepła jest 1 J.
Ciśnienie informuje nas o tym, jaka jest wartość siły nacisku ciała na jednostkę powierzchni, na którą to ciało działa. Jednostką ciśnienia jest 1 Pa.
Częstotliwość drgań to liczba pełnych drgań wykonywanych przez ciało w czasie 1 s. Jednostka [1 Hz].
Długość fali to droga, jaką przebywa fala w czasie, gdy dowolna cząsteczka ośrodka wykonuje jedno pełne drganie (czyli w czasie jednego pełnego okresu). Jednostką długości fali jest 1 m. λ = vT ; λ = v/f; [λ] = 1m
Energia kinetyczna to energia, jaką posiada ciało poruszające się w wybranym układzie odniesienia. Jednostką energii kinetycznej jest 1 J.
Energia mechaniczna to suma energii kinetycznej i potencjalnej układu ciał. Jednostką energii mechanicznej jest 1 J.
Energia potencjalna grawitacji to energia, jaką posiada ciało podniesione na wysokość h względem umownego poziomu zerowego (jeden z rodzajów energii mechanicznej). Jednostka [J].
Energia wewnętrzna to suma energii kinetycznych chaotycznego ruchu cząsteczek ciała i potencjalnych wynikających z ich wzajemnych oddziaływań siłami międzycząsteczkowymi. Jednostką energii wewnętrznej jest 1 J.
Ładunek elektryczny ciała to liczba nadmiarowych lub niedomiarowych elektronów w ciele pomnożona przez ładunek jednego elektronu (ładunek elementarny). Jednostką ładunku elektrycznego ciała jest 1 C.
Moc prądu elektrycznego to iloraz pracy prądu elektrycznego i czasu, w którym ta praca została wykonana. Jednostką mocy prądu elektrycznego jest 1 W.
Moc to iloraz pracy i czasu, w którym została ona wykonana. Jednostką mocy jest 1 W.
Napięcie elektryczne między dwoma punktami informuje nas o tym, jaką pracę wykonują siły elektryczne przy przemieszczeniu ładunku 1 C miedzy dwoma punktami pola elektrostatycznego. Jednostką napięcia elektrycznego między dwoma punktami jest 1 V.
Natężenie prądu informuje nas o tym, jaki ładunek elektryczny przepływa w jednostce czasu przez poprzeczny przekrój przewodnika, w dowolnym miejscu obwodu. Jednostką natężenia prądu jest 1 A.
Okres drgań to czas, w którym ciało drgające wykonuje jedno pełne drganie. Jednostką okresu drgań jest 1 s.
Pęd ciała to iloczyn masy i prędkości ciała. Jednostką pędu ciała jest 1 (kg • m)/s.
Poziom natężenia dźwięku to wielkość fizyczna związana z energią przenoszoną przez falę akustyczną; decyduje o tym, jak głośny jest dźwięk. Jednostką poziomu natężenia dźwięku jest 1 dB.
Praca mechaniczna to iloczyn wartości siły działającej na ciało zgodnie z przemieszczeniem i wartości przemieszczenia (pod warunkiem, że F = const, ruch prostoliniowy). Jednostką pracy mechanicznej jest 1 J.
Praca prądu elektrycznego to praca, która jest wykonywana przez prąd elektryczny. Jednostką prądu elektrycznego jest 1 J.
Przyspieszenie ziemskie to przyspieszenie, z jakim spadają ciała swobodne (jeśli pominiemy opór powietrza). Jednostką przyspieszenia ziemskiego jest 1 m/s2.
Siła dośrodkowa to siła będąca przyczyną ruchu ciała po okręgu. Jednostką siły dośrodkowej jest 1 N.
Siła elektrodynamiczna to siła działająca na przewodnik, przez który płynie prąd elektryczny, jeśli ten przewodnik znajduje się w polu magnetycznym. Jednostką siły elektrodynamicznej jest 1N.
Siła elektryczna to siła działająca na ciało naelektryzowane, umieszczone w polu elektrostatycznym. Jednostką siły elektrycznej jest 1N.
Siła grawitacji (siła ciężkości, w przybliżeniu - ciężar) to siła, jaką Ziemia przyciąga każde ciało. Jednostką siły grawitacji jest 1 N.
Siła tarcia to siła przeszkadzająca ruchowi jednego ciała po drugim. Jednostką siły tarcia jest 1 N.
Siła wypadkowa to siła, której działanie powoduje taki sam skutek, jak działanie kilku innych sił równocześnie. Jednostką siły wypadkowej jest 1 N.
Siły wewnętrzne to siły działające między ciałami wyróżnionymi jako układ. Jednostką sił wewnętrznych jest 1 N.
Siły zewnętrzne to takie siły, które działają na ciała wyróżnione jako układ; ich źródłami są inne ciała, nie wchodzące w skład układu. Jednostką sił zewnętrznych jest 1 N.
Szybkość w ruchu jednostajnym (wartość prędkości) to stosunek drogi przebytej przez ciało do czasu, w którym ta droga została przebyta. Jednostką szybkości w ruchu jednostajnym jest 1 m/s.
Temperatura wzrasta wraz ze wzrostem średniej energii kinetycznej cząsteczek ciała. Jednostką temperatury jest 1 K lub 1o C.
Wartość przyspieszenia informuje nas o tym, jaki przyrost szybkości nastąpił w jednostce czasu. Jednostką wartości przyspieszenia jest 1 m/s2.
POJĘCIA:
Amperomierz to przyrząd do pomiaru natężenia prądu.
Elektromagnes to zwojnica, w której wnętrzu umieszczono stalowy rdzeń.
Izolator to substancja, w której nie ma swobodnych elektronów i która nie przewodzi prądu elektrycznego.
Odbiorniki to elementy obwodu elektrycznego, w których prąd wykonuje pracę.
Pole elektrostatyczne centralne to pole elektrostatyczne wytworzone przez naelektryzowane ciało kuliste; linie biegną promieniście we wszystkich kierunkach.
Pole elektrostatyczne jednorodne to pole elektrostatyczne wytworzone przez naelektryzowane przeciwnie równoległe do siebie płyty.
Pole magnetyczne to własność przestrzeni polegająca na tym, że na umieszczoną w niej igiełkę magnetyczną działa siła.
Prądnica to urządzenie, w którym energia mechaniczna jest zamieniana w energię elektryczną.
Silnik elektryczny to urządzenie, w którym kosztem energii elektrycznej jest wykonywana praca mechaniczna (energia elektryczna jest zamieniana na energię mechaniczną).
Transformator to urządzenie służące do przetwarzania napięcia przemiennego na napięcie przemienne o innej wartości maksymalnej.
WZORY:
Związek między częstotliwością i okresem ruchu drgającego
f = 1/T
[f] = 1/s
Prawo Coulomba
F = (kq1q2)/r2
U/I = const = R
[R] = 1V/1A = 1Ω
Praca prądu elektrycznego
W = UIt = (U2t)/R
Moc prądu elektrycznego
P = UI = U2/I = I2R = W/t
Długość fali w danym ośrodku
λ = vT
λ = v/f
[λ] = 1m
Ciśnienie
p = F/s
[p] = 1N/1m2 = 1Pa (paskal)
Natężenie prądu
I = q/t
[I] = 1C/1s = 1A
Ruch jednostajny
s/t = V = const
[V] = m/s
Ruch prostoliniowy zmienny
Vśr = scał/tcał
Jeśli ruch odbywa się z postojami, to czas tcał liczy się łącznie z nimi.
Ruch jednostajnie przyspieszony
a = ΔV/t
przy V0 = 0: V = at
s = (at2)/2
[a] = m/s2
Drogi przebyte w kolejnych sekundach mają się do siebie jak kolejne liczby nieparzyste;
s1: s2: s3: … = 1: 3: 5: …
Pęd ciała
→ →
p = mV
[p] = (kg • m)/s
Zasada zachowania pędu dla dwóch ciał, które początkowo spoczywały
m1V1 = m2V2
Druga zasada dynamiki
→ →
Fwyp = ma
[F] = 1N = 1kg • (m/s2)
Prawo powszechnej grawitacji
F = (Gm1m2)/r2
Praca
W = Fs
[W] = 1N • 1m = 1(kg • m2)/s2 = 1J
Moc
P = W/t
[P] = 1J/1s = 1W
Dla ciał poruszających się ruchem jednostajnym: P = FV