Książ

Zamek w Książu wzniósł w latach 1288-1292 książę świdnicko-jaworski Bolko I. W zamierzeniu miał on kontrolować ważny trakt do Czech. W okolicy Książa w XIII wieku istniał znaczny system obronny, w skład którego wchodziło około siedmiu obronnych kaszteli (między innymi Świebodziec usytuowany około kilometra od Książa).
 

Z racji swoich zalet obronnych i przygranicznego położenia Książ z jego twierdzą zwany był kluczem do wrót Śląska. W miejscu, gdzie obecnie stoi największa piastowska twierdza Śląska, już wcześniej istniało jakieś założenie obronne. Tamten gród jednak został zniszczony prawdopodobnie w 1263 roku. Zamek Bolka I miał plan nieregularny, a bramę wjazdową umacniała kwadratowa wieża. Miejsce było pod tę budowlę wybrane doskonale - z trzech stron znajdują się wysokie urwiska, pod którymi twierdzę opływa rzeka Pełcznica. Pierwsza murowana warownia Bolka I została rozbudowana przez Bolka II. Był on wnukiem Władysława Łokietka, a podczas swoich długich, bo 42-letnich rządów znacznie umocnił on i tak już silne księstwo. Kiedy umarł ostatni ze śląskiej linii Piastów, zamek przypadł jego bratanicy Annie, a gdy ta poślubiła cesarza Karola IV, przeszedł w ręce Luksemburgów.

Kolejni właściciele rozbudowywali swoją rezydencję. W 1387 roku zamek stał się własnością rodów rycerskich. W 1509 roku panami na zamku zostali Hobergowie; w latach 1718-1724 Konrad Ernest Maksymilian znacznie rozbudował swoją posiadłość. Zmiany te nadały zamkowi charakter barokowej rezydencji, niezwykle rozległej i bogatej. Kubatura samej głównej części wynosi 150 tysięcy metrów sześciennych. Podczas przebudowy powstała między innymi sala Maksymiliana z plafonem pędzla F.A. Schefflera, która po zniszczeniach wojennych została doskonale odtworzona. Przy przebudowie z czasów Konrada Ernesta Maksymiliana pracami kierował F. Hammer Schmidt ze Świdnicy, z którym współpracował malarz F.A. Scheffler, rzeźbiarz J.G. Schenck i sztukator Ramelli. Dotychczasowe założenie zostało powiększone o nowe skrzydła oraz powstał drugi dziedziniec. Zachowano wówczas w znacznej mierze części piastowskie. Z okresu przebudowy barokowej pochodzą dwie oficyny mieszkalne położone przy drodze oraz budynek biblioteki z głównym wjazdem i dwoma wieżami.

Kolejna przebudowa z początków XX wieku zatarła pierwotne elementy. Stan ten pogłębiły prace prowadzone podczas drugiej wojny światowej, mające na celu przystosowanie Książa na kwaterę Hitlera. Zniszczono wówczas znaczną część zabytkowych wnętrz. Pod zamkiem stworzono sieć tuneli, które od 1968 roku są udostępnione do zwiedzania. Przy ich kopaniu pracowali więźniowie filii obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Główny korpus zamku składa się z czterech skrzydeł, otaczających tzw. Czarny Dziedziniec. Znajduje się tu rząd herbów kolejnych właścicieli, poczynając od Piastów, kończąc na Hobergach. W całym tym głównym korpusie, mimo licznych przebudów, do dziś można odróżnić partie romańskie i gotyckie. Z budynków wyrasta potężna wieża wzniesiona za Bolka I, później kilkukrotnie nadbudowywana. Historia Książa jest w znacznej mierze historią Hobergów. Ród ten w 1846 roku zmienił nazwisko na Hochberg, a po przejęciu księstwa pszczyńskiego tytułował się ovon Pless. Przedstawiciel tego rodu - Jan Henryk XV - zawarł małżeństwo z księżną Daisy. To głównie dla niej dokonał wspomnianej przebudowy w początkach XX wieku. Przepychem rezydencja mogła konkurować z siedzibami najzamożniejszych rodów Europy. Warto również wspomnieć tu o obiekcie, znajdującym się po przeciwnej stronie Pełcznicy. Znajdują się tam ruiny zwane Starym Zamkiem. Są to jednak tylko sztuczne ruiny wzniesione podczas przebudowy z czasów Konrada Ernesta Maksymiliana Hoberga. Wcześniej co prawda istniał tu jakiś obiekt, ale nie można ustalić jego funkcji. Możliwe, że to był dworek, możliwe również, że istniało tu jakieś założenie obronne. Obiekt ten widoczny jest na jednym z rysunków pochodzących sprzed przebudowy.

Archiwa rodowe Hochbergów zachowały zapiski o jeżących włosy na głowie wydarzeniach z XVIII wieku. Do sądu Hochbergów w Książu, dotarł list od sołtysa, że niejaki Jerzy Eichner po śmierci stał się upiorem. Straszył ludzi, a najbardziej dzieci, straszył też konie i krowy, budził ze snu zmęczonych pracą rolników, a czasem wydawał też rozmaite dźwięki. W końcu zaczął nawet kaleczyć zwierzęta. Sąd postanowił ekshumować zwłoki i zobaczyć, co się dzieje z zakopanym ciałem. W trumnie znaleziono ciało z nienaruszonym sercem, wątrobą, jelitami i jednym z kolan. Uznano, że zło mogło zalęgnąć się właśnie w kolanie.

Postanowiono przenieść zwłoki poza wieś, a gdy, jak się okazało w późniejszym czasie, i to nie pomogło, uznano, że najlepszym sposobem będzie pocięcie ciała na kawałki i pochowanie ich w różnych miejscach, a także zasypanie dawnego dołu na cmentarzu kamieniami. Tak też zrobiono i chyba rzeczywiście pomogło...

Informacja

Przedsiębiorstwo Turystyczno-Usługowe Zamek Książ
ul. Piastów Śląskich 1
58-300 Wałbrzych
fax [phone]

---