Koszty jakości są istotnym elementem służącym kierownictwu przedsiębiorstwa w ocenie systemu zapewnienia jakości, jego efektywności ekonomicznej. W związku z tym powinny stanowić podstawę dla wszelkich decyzji w tym zakresie, a także być uwzględniane w strategii firmy.
"Nazbyt rozbudowane działania na rzecz zapewnienia jakości mogą prowadzić do zwiększenia sumarycznych kosztów jakości, nie powodują w efekcie oczekiwanego spadku kosztów spowodowanych wadliwością.
Wysokość zarejestrowanych kosztów w przemyśle zachodnioeuropejskim rzadko kształtuje się poniżej 4% od obrotu, a najczęściej około 3-6%. W wyjątkowych przepadkach ich wysokość sięga 15% obrotów, a nawet wyżej. Koszty, których nie da się bezpośrednio zarejestrować, kształtują się znacznie wyżej. Ponieważ wartości ich nie są znane , więc bardzo często zapomina się lekkomyślnie o istniejącym w przedsiębiorstwie potencjale, mogącym doprowadzić do ich obniżki" [24] (rys.7.1.).
"Rachunek kosztów stanowi system wspomagający i umożliwiający zarządzanie jakością w przedsiębiorstwie" [25]. Rachunek ten powinien dostarczyć kierownictwu informacji, które mogą przyczynić się do osiągnięcia oczekiwanych zysków oraz wzrostu zaufania dotychczasowych i przyszłych klientów.
Rys. 6.1. "Góra lodowa" kosztów jakości
Źródło: Zarządzanie jakością..., op. cit., s.91.
"Ewidencja kosztów nawet najbardziej rozbudowana, nie jest potrzebna w przedsiębiorstwie, jeśli nie dostarcza informacji branych pod uwagę w procesie decyzyjnym na wszystkich szczeblach przedsiębiorstwa" [26].
Znajomość kosztów związanych z jakością stanowi istotną pomoc w procesie zarządzania jakością, a szczególnie w procesie podejmowania decyzji przez kierownictwo przedsiębiorstwa. Wskazują one na nakłady, jakie powstają w sferze zapobiegania wadom, sterowania jakością i ustalania wad, co pozwala na optymalizację produkcji. Pokazują także jakie wyroby lub ich grupy albo komórki przedsiębiorstwa powodują straty z uwagi na złą jakość. Wyjaśniają które działania korygujące są najbardziej efektywne ekonomicznie i prowadzą do poprawy produktywności oraz struktury kosztów wyrobu[27].
Konsekwentne wykorzystanie danych na temat jakości w procesie zarządzania przedsiębiorstwa pozwala na rozpoznanie niepożądanych odstępstw i trendów, optymalizacją kosztów zapobiegania wadom oraz kosztów oceny i wad, minimalizację kosztów produkcji, podejmowanie i realizowanie uzasadnionych ekonomicznie działań zmierzających do poprawy stanu wyrobów i produktywności oraz tworzenie wskaźników. Do tych wskaźników należą mierniki umożliwiające śledzenie rzeczywistych tendencji kosztów jakości w porównaniu z wartościami planowanymi, wykorzystywane przy planowaniu działań średnio- i długoterminowych, a także służące jako pomoc w ocenie ryzyka finansowego[28].
Koszty jakości stanowią dobry miernik oceny jakości w przedsiębiorstwie, a ich wskaźniki obrazują skutki ciągłego jej doskonalenia. Jednymi z wielu są wskaźniki:
- dynamiki kosztów jakości (całościowe, dobrej i złej jakości),
- wewnętrznej struktury kosztów jakości,
- udziału kosztów jakości w całości kosztów wytwarzania,
- udziału kosztów jakości w przychodach ze sprzedaży,
- relacji kosztów jakości do zysku i produkcji dodanej[29].
Według H. J. Harringtona system wykrywania kosztów złej jakości w przedsiębiorstwie sam w sobie nie przynosi żadnych korzyści, a przeciwnie dostarcza jego kierownictwu dodatkowych kłopotów[30]. Musi mu towarzyszyć efektywny proces poprawy, wykorzystujący zebrane dane celem skierowania wysiłków na ich eliminację i mierzenie postępu w tym zakresie.
Rachunek kosztów jakości prowadzony w przedsiębiorstwie służy nie tylko do określenia kosztów jakości danego przedsięwzięcia, czy określenia optymalnej jakości. Prowadzenie tego rachunku umożliwia także controlling kosztów jakości, czyli sterowanie tymi kosztami oznaczające "planowanie, regulowanie i kontrolowanie poziomu kosztów jakości dla racjonalizowania działań zapewniających jakość w procesie tworzenia produktów" [31].
Controlling systemu zapewnienia jakości i kosztów jakości nastawiony jest na przyszłość. Warunkiem analizy nieprawidłowości i odchyleń jest wyznaczenie celu postępowania, określenie środków i działań mających poprawić istniejącą sytuację oraz ich realizację. Efektem takiego postępowania jest proces stałej poprawy jakości. Poprzez natychmiastową poprawę błędów i wyciąganie z nich wniosków na przyszłość, możliwe staje się ograniczenie kosztów jakości i lepsze wykorzystanie posiadanych czynników produkcji[32].
Jeśli posiadane informacje zostaną w ten sposób wykorzystane, to tak rozumiany system posiada szereg zalet. Dzięki niemu jakość zmienia się z abstrakcyjnego pojęcia na coś co może podlegać sterowaniu. Pozwala to na całościowe podejście do problemów jakości w przedsiębiorstwie i stanowi także sposób znalezienia najlepszego rozwiązania problemów związanych z jakością. Określa również priorytety organizacyjno-techniczne przygotowania i wykonania produkcji, pozwala na zharmonizowanie celów jakościowych z generalnymi celami przedsiębiorstwa i daje narzędzia właściwego rozłożenia sterowalnych kosztów jakości dla maksymalizacji zysku. System ten wpływa na poprawę komunikacji między służbą jakości, a zarządem przedsiębiorstwa, poprawia efektywność wykorzystania środków produkcji, a także dostarcza metod wykrywania podstawowych problemów w przedsiębiorstwie. Stanowi także dużą pomoc w nowych wdrożeniach. Pozwala na skuteczne mierzenie efektywności procesów ciągłego doskonalenia produkcji. Będąca skutkiem działania systemu obniżka "kosztów złej jakości" to najlepsza droga zwiększenia zysku przedsiębiorstwa.
|