Osadnictwo pojawiło się najpierw nad brzegami Bugu a w XVI w. wkroczyło w głąb lasów. Ludność zamieszkująca wsie puszczańskie ma różnorodne pochodzenie; wywodzi się z Mazowsza Kurpiów i Podlasia, a nawet z Rusi. Na przełomie XIII i XIV w. wschodnie rubieże Puszczy Kamienieckiej były opanowane przez Rusinów, a później, do schyłku XVI w. należały do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pozostałością tamtych, odległych czasów są ruskiego pochodzenia nazwy wiosek Sokółka czy Kołodziąż koło Sadownego. Gmina Sadowne stanowi jedną z większych terytorialnie jednostek administracyjnych powiatu węgrowskiego. Ma charakter wybitnie rolniczy.
Nadbużański Park Krajobrazowy obejmuje powierzchnię 47 136,5 ha, a otuliny 39 352,2 ha. Głownie są tu bory sosnowe, porastające ubogie, piaszczyste siedliska. W letni dzień powietrze jest przesycone olejkami eterycznymi i aromatem kwitnących roślin. Te wspaniałe leśne miejsca dają człowiekowi wytchnienie, spokój ducha i radość życia, a żyjącym tu zwierzętom schronienie i pożywienie.
Wyjątkowe jest tu nagromadzenie starych dębów szypułkowych, z których niejeden ma być może i ponad 400 lat. Wyróżniające się skupiska dębowe znajdują się obok wsi Jerzyska, a zwłaszcza koło Grabin, Ociętego i Sójkówka.
Żyją tu łosie, jelenie, sarny, dziki, lisy, borsuki, kuny leśne i domowe, bobry. Są czarne i8 białe bociany, żurawie, myszołowy, jastrzębie, pustułki, czapla siwa, bekas, bąk, derkacz, słonka i wiele innych.
Błonia pomiędzy Bugiem, jeziorem Kotło i strugą Wielączą przedstawiają się bardzo atrakcyjnie. Na Bugu jest spora wyspa; na północnym horyzoncie wysoka skarpa Międzyrzecza Łomżyńskiego, na niej wieś Bojany-nieopodal sosnowe bory Puszczy Białej.
Ludzie tu żyjący oddają rzece i otaczającej przyrodzie zapał, łączą z nią swe życie, Bug jest ich pasją. Przemierzają lasy, obserwują przyrodę, chronią i badają zwierzęta oraz rośliny, ciągle zagrożone przez bezmyślnych braci, którzy nie dostrzegają otaczającego ich piękna, którzy łamią dzikie prawa przyrody, i którym się wydaje, że są ponad wszystkim. A przecież to przyroda i rzeka daje życie, dyktuje warunki i to życie odbiera.
Dolina Bugu jest nadzwyczajna. Nadbużański taras zalewowy z łąkami, nadrzecznymi piaszczyskami i starorzeczami należy do najcenniejszych krajobrazowo i przyrodniczo obszarów polskiego niżu. Bug i otaczające go łęgi to naturalny pomost ekologiczny łączący dwie puszcze, położone po dwóch stronach rzeki. Przez setki lat stanowił granicę pomiędzy dobrami książąt mazowieckich (później królewskimi) na południowym brzegu a posiadłościami na brzegu północnym, od schyłku XI w. należącymi do biskupów płockich.
Był taki czas, gdy każdy zamożniejszy szlachcic miał na Bugu własne statki, na których swoje zboże spławiał do Gdańska. Mimo, że nie płyną już rzeką zboża, a brzegiem nie ciągną karawany kupców to jednak gdy nastaje przedwiośnie mkną po bezchmurnym niebie w kluczach i stadach wędrowne ptaki.
Nadbużańskie łąki są ulubionym żerowiskiem bocianów. W widocznej z wału ochronnego wsi Płatkownica znajduje się aż dwadzieścia gniazd bocianich, w całej gminie Sadowne-118, a na południowym brzegu Bugu w Nadbużańskim Parku Krajobrazowym-288.
Przez lata ogromnie zmienił się pejzaż wiosek mazowieckich. Jednak koło Wilczogąb można odnaleźć i chłonąć rustykalną atmosferę pastwisk i łąk nadrzecznych, w lecie pełnych domowego bydła, gęsi i kaczek oraz dzikiego ptactwa z czajkami i rybitwami na czele. Całą wieś otacza niski wał usypany jeszcze w XIX w., dzisiaj porośnięty w wielu miejscach krzewami. Miał chronić wieś przed wylewami Bugu. Teraz tę rolę spełnia dużo wyższy wał nadrzeczny wybudowany w latach 80-tych XX w. oraz przepompownia na Wielączy.
Region sadowieński to najbardziej na północ wysunięty skrawek ziemi węgrowskiej. Wyżej położone, pagórkowate tereny południowe przechodziły na północy w szeroki pas rozległej niziny nad Bugiem, corocznie zalewanej przez jego wody. Tu przeważały moczary i rozlewiska tak Bugu, jak i jego drobnych dopływów: Wilączy, Bojówki, Ugoszczy i jeszcze drobniejszych strumieni. O dawnym krajobrazie świadczą nazwy: Zajezierze, Zarzetka, Zalesie, Podborze, Sadoleś, Grabiny, Sokółka, Czaplowizna itp.
Najstarsze osiedla osadowiły się na pagórkach w pobliżu Bugu lub nad jego brzegiem: Rażny (w 1425r.), Morzyczan (1429r.), Płatkownica, a tylko Kołodziąż w głębi puszczy. Podczas pierwszej większej akcji karczowania puszcz i zagospodarowywania regionu sadowieńskiego, w pierwszej połowie XVw., za panowania królów Aleksandra i Zygmunta Starego powstały w 1504r. Wilczogęby (dawniej Wilączogęby), Sadowne (1514r.), Zieleniec, Sokółka, Brzózka, Grabiny. We wszystkich wsiach regionu sadowieńskiego w drugiej połowie XV w. (za Zygmunta Augusta) uprawiano około 180 włók samej ziemi ornej, nie licząc łąk i pastwisk, a zamieszkiwało ją około 2000 osób. Jednak po powodziach o epidemiach oraz wojnach szwedzkich - za Jana Kazimierza w latach 1655-1667 oraz Augusta II Sasa w latach 1701 - 1710 nastąpił upadek gospodarczy. Brzózka, Sokółka, Grabiny zniknęły a dopiero za Stanisława Augusta Poniatowskiego pod koniec XVIII w. zaczęły odbudowywać się wsie, powstawały nowe osiedla i szybko wzrastała liczba ludności.
W Sójkówku, Sadolesiu i Płatkownicy rosną stare dęby - niektóre chronione jako pomniki przyrody.
Na starorzeczu Bugu-Bużysku koło Morzyczyna wyprowadzają lęgi gęsi gęgawy, co jest wielkim ewenementem.
W rezerwacie „Mokry Jegiel” (gwarowe określenie świerka - jeglija) są drzewostany olszowo-jesionowe z udziałem świerka, rosnące w wilgotnych i mokrych siedliskach torfowiska niskiego. Przeważają olsy, występują też kontynentalny bór mieszany i subkontynentalny bór wilgotny. Jest tu jesion wyniosły (dorasta do 40 metrów wysokości). 25 lat temu był tu orlik krzykliwy. Słonki, bekasy, kszyki, dudki, grubodzioby i bociany czarne, żurawie i brodźce, samotnie wyprowadzają lęgi. Są też lisy, dziki i sarny.
Blisko stacji Sadowne znajduje się torfowisko Kules a w nim jeziorko dystroficzne (duża zawartość związków próchnicznych i znaczne zakwaszenie wody). Proces rozkładu nagromadzonych związków organicznych zużywa dużą ilość tlenu, powodując jego niedobór i zahamowanie mineralizacji. Jeziorko stopniowo staje się coraz płytsze, zaczyna zarastać i przekształca się w torfowisko.
Na torfowisku największą powierzchnię zajmuje bór bagienny zwany mszarem (bardzo rzadki w Polsce zespół leśny). Pośród niego są: borówka bagienna (łochynia), bagno zwyczajne oraz żurawina. Czasem są tu żurawie, cyraneczki, perkozy oraz wodniki i płaskonosy.
Pośród pól i łąk oraz w bezpośrednim sąsiedztwie zagród wiejskich Sadownego, Grabin, Ociętego, Sadolesia, Płatkownicy rosną ogromne drzewa - dęby. Dla mieszkańców Ociętego dęby te są symbolem siły i świętości. Najtęższy ma aż 630 cm obwodu na wysokości piersi.
4 km od stacji i 3 km leśnej drogi od Krupińskiego znajduje się Czaplowizna - oficjalnie przysiółek Szynkarzyzny. Nie wiadomo czy nazwę zawdzięcza pierwszemu osobnikowi o przezwisku Czapla czy gniazdującym tu dawniej czaplom. Jest też rezerwat „Czaplowizna” - występuje tu 45 gatunków ptaków. Bogaty zespół ptasi zawdzięcza się zróżnicowaniu siedlisk i różnorodnym, dobrze zachowanym zbiorowiskom roślinnym. Również Dolinka Dzięciołka pod Czaplowizną od wczesnej wiosny do pełni lata zamienia się w królestwo wielkich ptaków, a przy końcu zimy rozpoczynają się godowe loty kruków. Są tu myszołowy i jastrzębie, sokoły, pustułki, czarne bociany oraz żurawie. Natomiast o świcie i zmierzchu można dostrzec łosie.
W 1434r. okoliczne ziemie Płatkownicy przejęła kapituła kościoła kolegiackiego św. Jana w Warszawie w zamian za pożyczkę. Dochody z tych dóbr były przeznaczone na potrzeby kościoła i utrzymanie kanoników kapituły. W 1530r. istniało tu 482 czynnych barci pszczelich. Nazwa Płatkownica pochodzi od słowa „płat”. Kiedyś wieś była czynszowa a czynsz wypłacany przez chłopów za uprawianą przez nich rolę nazywany był płatem.
Po wygaśnięciu krwi Piastów mazowieckich Płatkownica weszła w skład dóbr królewskich. W 1654r. mieszkało w niej 50 rodzin. Wojciech Broda miał na Bugu młyn; we wsi były aż dwie karczmy. Właśnie w tym roku do Polski przybyły siostry wizytki i królowa Ludwika Maria żona Jana Kazimierza ufundowała im klasztor i m.in. podarowała kilkanaście wsi. Wśród nich znalazły się właśnie te okolice, które pozostały klasztorną własnością aż do III rozbioru Polski.
Po utracie niepodległości dobra znalazły się w rękach rządu carskiego. W 1821r. objął je Stanisław Zamoyski a trzy lata później jego syn Andrzej. W celu zagospodarowania stale zalewanych wodą terenów nadbużańskich sprowadzał od 1829r. obeznanych z tego rodzaju gospodarką kolonistów z Niemiec. Zagospodarowali oni tereny dzisiejszych wsi Sójkówek i Ocięte oraz częściowo Płatkownicy i Sadolesia. Początkowo należeli do parafii ewangelickiej w Węgrowie, później zbudowali w Płatkownicy własny kościół, mieli też w okolicy kilka domów modlitwy z izbami szkolnymi. Do 1939r. aż 25% mieszkańców stanowili Niemcy. Jednak po przegranej wojnie musieli opuścić swoje gospodarstwa. Pozostały po nich jedynie resztki ewangelickich cmentarzy z połamanymi krzyżami i kamiennymi pozostałościami nagrobków.
Wieś Wilczogęby istniała już w XV w. i najpierw nazywała się Wilącza. Później nazywano ją Wilączogęby, Wilczogąby, dziś używa się określenia Wilczogęby. Obok uchodzi do Bugu rzeczka Wilącza (kiedyś Wielącza lub Wielącz). Staropolskie „wilać” znaczyło „kręcić się”. Ale może być inne pochodzenie nazwy - od prasłowiańskiego „wjel” - które w Polsce można odnaleźć w nazwach wielu obszarów podmokłych.
Nieco dalej płynie Bojewka, która źródła ma koło wsi tej samej nazwy. A jeszcze dalej płynie rzeczka Ugoszcz (nazwa pochodzi od wyrazu „ugościć”), mająca swój początek również obok wsi tej samej nazwy
We wsi Wilczogęby wznosi się obelisk z tablicą z nazwiskami. W maju 1944r. ekspedycja niemiecka zjechała do wsi. Za podjęcie zrzutu broni na polach wsi grupa mieszkańców podejrzanych o przynależność do AK została zmasakrowana w miejscowej remizie strażackiej i wywieziona do obozów. Część z nich zmarło już w drodze. Na tablicy kilkakrotnie widnieje nazwisko Wycech. Z tych stron pochodził też znany działacz ruchu ludowego, Czesław Wycech- w latach 1957-71 marszałek Sejmu PRL Odegrał on ważną rolę w życiu regionu sadowieńskiego kształtując życie społeczne i polityczne. Kilka lat pracował w Wilczogębach jako nauczyciel, był organizatorem koła młodzieży wiejskiej w Sadownem, ruchu politycznego, działaczem ruchu nauczycielskiego w skali powiatu. Pracował w straży pożarnej w Wilczogębach, wydawał i redagował miesięcznik „Praca szkolna”.
Podczas I Wojny Światowej w 1915r. powstała zakonspirowana placówka Organizacji Wojskowej. Należała do niej młodzież z Wilczogąb i wsi sąsiednich, komendantem był Władysław Wycech, a jego zastępcą Jan Puścian (obaj z Wilczogąb). Siedzibą placówki było domostwo Antoniego Wycecha w Wilczogębach, popularnego w gminie działacza, o dużym wpływie na życie społeczne wsi i całego regionu sadowieńskiego. W latach rewolucji 1905-1907 był on inspiratorem wystąpień chłopskich. Od 1907r. pełnił przez kilkanaście lat funkcję sędziego gminnego. W czasie okupacji jego dom stał się miejscem zebrań.
Tu w okolicy archeolodzy odkryli cmentarzysko pozostałe po osadzie istniejącej w czasach przedhistorycznych około 1800 lat temu.
W pierwszych dniach maja 1939r. we wsi Wilczogęby odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika marszałka Józefa Piłsudskiego. Ludzie tłumnie na nią ciągnęli gdyż miał w niej uczestniczyć osobiście marszałek. „Dziadek” jednak nie przyjechał, ludzie byli zawiedzeni, ale nikt wtedy nie wiedział o ciężkiej chorobie Wodza.
Pomnik przetrwał okres okupacji. W czasach stalinizmu władza ludowa usuwała wszelkie pamiątki po Wielkim Polaku. Zniknęła z pomnika tablica poświęcona marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, a na jej miejscu pojawiła się inna „Poświęcony pamięci mieszkańców wsi Wilczogęby, którzy w latach 1918-1945 oddali życie za Ojczyznę, za wolność i sprawiedliwość społeczną”. Uwieńczeni na pomniku byli żołnierzami Polskiej Organizacji Wojskowej, wojny polsko-bolszewickiej 1920, kampanii wrześniowej 1939r. oraz ruchu oporu podczas okupacji hitlerowskiej - Związku Walki Zbrojnej, a od 1942r. Armii Krajowej.
Pomnik stoi do dnia dzisiejszego - przypomina walkę trzech pokoleń mieszkańców wsi o wolność, niepodległość i sprawiedliwość społeczną
W średniowieczu ziemie te należały do dóbr Rażny stanowiących własność książąt mazowieckich. (Nazwa Rażny może pochodzić od imienia Rasz,Raszek-czyli Racibor).
Przysiółek między Wilczogębami i Rażnami-Suć znaczy po prostu „sypać”- np. popiół na głowę w środę popielcową. Przysiółek leży na wzniesieniu nad Bugiem najpewniej podsypanym by siedliska nie zalewały powodzie. Dopiero od ćwierćwiecza Suć jest odgrodzony od rzeki wałem ochronnym, przez kilkaset lat wzgórek odgrywał ważną rolę w życiu jego mieszkańców.
Nazwa Sadowne pochodzi od „sadowienia”. Wieś początkowo należała do parafii Brok. Osadzono ją pośrodku przeznaczonej do wykarczowania puszczy. Założenie i urządzenie takiej wsi powierzono najbardziej doświadczonemu osadnikowi, który zostawał wójtem. Zbierał kandydatów do osiedlenia się, a następnie wyznaczał miejsca pod budynki oraz działy do karczowania. Sam otrzymywał dział największy. Zanim osadnicy oczyścili pola i zagospodarowali się, korzystali z „woli” i byli zwolnieni od wszelkich danin. Po wygaśnięciu owej „woli” czyli po 20 latach obowiązywały ich świadczenia na rzecz pana ziemi. Płacono je w zbożu, zwierzętach lub drobiu. Płacono też dziesięciny, czyli powinności na rzecz parafii.
W 1514r. ustanowiono wójtostwo w Sadownem, nadając mu dwie włóki ziemi. W 1524r. wydano dokument fundacyjny i uposażeniowy dla kościoła i proboszcza w Sadownem. Nadano wtedy plebanowi cztery włóki ziemi, dziesięciny z Kołodziąża i Sadownego, prawo do łowienia ryb w Bugu oraz stawie zwanym Jaź i korzystania z lasów. Na wniosek ks. Kan. Stanisława Bonieckiego h. Bończa (zm. po 1558r.) oraz ks. Mikołaja Żukowskiego 13 września 1524r. został wydany akt erekcyjny kościoła w Sadownem.
Pierwszy mały, drewniany kościół pw. Św. Jana Chrzciciela i św. Mikołaja Biskupa zbudowano w latach 1524-1525. Na wniosek ks. Walentego Jeziorkowskiego w 1580r. Kapituła Warszawska poszerzyła wcześniejsze uposażenia kościoła sadowieńskiego, a sto lat później sprowadziła tutaj wielu osadników zwanych Kurpiami.
Na miejscu pierwszej świątyni w 1747r. ks. Antonii Kazimierz Ostrowski postawił tymczasową kaplicę i plebanię, a w 1748 r. - na miejscu poprzedniej - zbudował drewnianą, „na podmurowaniu” z dwiema wieżami świątynię pw. Św. Jana Chrzciciela i św. Kazimierza.
Obecny murowany kościół w stylu neogotyckim został zbudowany w latach 1906-1909 na miejscu starej świątyni.
W 1915r. wojska rosyjskie zarekwirowały trzy dzwony, które rewindykowano w 1923r. Na początku II wojny światowej ok. 13 września 1939r. Niemcy spalili wikariat i budynki gospodarcze, a świątynię zamienili na tymczasowy obóz dla polskich jeńców wojennych, niszcząc przy tym i rabując wiele sprzętów liturgicznych. W chwili obecnej m.in. w kościele znajduje się późnogotycka rzeźba Matki Boskiej pochodząca z około połowy XV w. oraz obrazy Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVII w. i Chrzest Chrystusa z okresu baroku. Niedaleko za kościołem jest cmentarz, na którym leżą żołnierze, oraz osoby, które służyły ojczyźnie swą pracą. Jest tu kwatera pięćdziesięciu żołnierzy, którzy polegli w walkach wrześniowych. Pochowany jest tu por. Henryk Małkiński ps. „Kulesza” - żołnierz AK i dowódca placówki Sadowne, zastrzelony 21 września 1944r. przez milicjanta, w czasie ucieczki z aresztu. Jest tu też grób st. strz. Podchorążego Włodzimierza Zabokrzyckiego „Mazura” - partyzanta AK z oddziału „Poraja” (Władysława Prażmowskiego).
Dziś Sadowne jest siedzibą urzędu gminy. W czasie powstania styczniowego w roku 1863 odbyło się w okolicy wiele bitew i potyczek. W latach okupacji ginęli niewinni ludzie. Hitlerowcy zamordowali 216 polskich mieszkańców gminy, kilkuset sadowieńskich Żydów osadzili najpierw w getcie w Stoczku, a potem zgładzili w Treblince. Ponad 450 osób wywieziono na przymusowe roboty do Rzeszy. Kilkakrotnie wysadzono pod Sadownem pociągi, zorganizowano atak na sadowieńską mleczarnię, udzielano pomocy zbiegłym Żydom oraz rosyjskim żołnierzom, którym udało się uciec z obozu jenieckiego w Ostrówku.
W Sadownem od 1978r. istnieje Muzeum Ziemi Sadowieńskiej. Pomysłodawcą utworzenia placówki był Bogusław Kić, ówczesny gminny dyrektor szkół w gminie Sadowne.
W muzeum istnieją dwa podstawowe działy: historyczny i etnograficzny. Zbiory są różnorodne; trafiają tu zarówno przedmioty wartościowe, jak też codziennego użytku, interesujące znaleziska, pamiątki rodzinne - wszystko co ma związek z przeszłością regionu.
W dziale etnograficznym są m.in. czółna, narzędzia rybackie i sieci na ryby, barcie, ule, narzędzia kowalskie, szewskie, narzędzia do obróbki zboża, przedmioty związane z wyposażeniem gospodarstwa domowego, itp.
W dziale historycznym zgromadzone są pamiątki z okresu I i II wojny światowej - mundury, odznaczenia, sprzęt wojskowy, dokumenty, eksponaty związane z okresem okupacji oraz działalnością ruchu oporu. Znajduje się tu np. tablica upamiętniająca zniesienie pańszczyzny z 1864r. Ten carski dekret był decyzją polityczną mającą na celu pozyskanie ludności tuż po stłumieniu powstania. Uwolniona od pańszczyźnianej zależności ludność regionu sadowieńskiego wzmacniała się od drugiej połowy XIX w. gospodarczo, troszczyła się o oświatę dla dzieci, zaczynała organizować się społecznie. Chłopi tutejsi wystawili pomnik upamiętniający uwłaszczenie, z tablicą „Monarsze Aleksandrowi II na szczerą Pamiątkę” ale pod koniec I wojny światowej pojawiła się inna tablica z napisem „Tadeuszowi Kościuszce w setną rocznicę 1817-1917 Rodacy.” Był to czas tuż przed odzyskaniem niepodległości, gdy stawiano wszędzie pomniki bohatera narodowego.
Istnieje też w muzeum Izba Pamięci Narodowej, której planowane jest nadanie imienia Bogusława Kicia.
Stacja Sadowne Węgrowskie leży pośrodku lasów i aż trzy kilometry od wsi Sadowne. Blisko stacji, przy drodze do Sokółki rośnie sosna pospolita o nazwie „Szczudłak”. Na południe od niej znajdują się mokradła o charakterze torfowisk przejściowych - dominują tu łany żurawiny i bagna zwyczajnego. Na północ od stacji są wydmy z sosnowymi borami - Bogackie Góry.
Kilka kilometrów na zachód od Sadownego, w Grabinach, przy drodze do Zarzetki, stoi kapliczka z rzeźbą św. Jana Nepomucena.
Ponieważ Jan Wenflin z Pomuk zginął w Wełtawie, jego figurę stawiano zazwyczaj u brodu, nad stawkiem lub sadzawką. Nepomucen miał strzec przed powodziami oraz przynosić deszcze w czasie suszy. Istnieje legenda, że podczas powodzi, które często tu się zdarzały przed zbudowaniem wałów ochronnych, Nepomucen był zabierany przez wodę. Zawsze jednak wracał sam na swoje miejsce. Ostatni raz podobno zdarzyło się w 1979 lub 1981r.
Grabiny zostały założone przez mieszczanina gdańskiego Dobrosza. Wieś nazywała się najpierw Dobroszewem albo Niemcową Wolą ( albo Dobrosz był Niemcem albo za takiego go uważano). W czasie wojen szwedzkich XVII w. wieś została doszczętnie zniszczona, a jej pola zaczął ponownie ogarniać las.
Wieś Krupińskie założono w 1684r. nad rzeką Ugoszczą, która w okolicach Brzuzy wpada do Bugu. Rzeczka jest niewielka, źródła ma w pobliżu wsi tej samej nazwy, która leży w Lasach Miedzyńskich na północ od Węgrowa. Nazwa wsi wywodzi się od popularnego tu nazwiska Krupa lub Krupiński. W 1684r. w dokumentach występuje nazwa KRUPIEŃSKIE, w 1790r.-KRUPIŃSKIE, a w 1795r.-KUŹNICA KRUPIEŃSKA.
Krupińskie leżało w dobrach Rażniewskich po przejęciu dóbr przez Zamoyskiego. W 1821r. wieś znalazła się w kluczu dóbr Kołodziąż. Wieś otrzymała na własność w 1864r. z reformy uwłaszczeniowej około 6,7 włók (200 mórg i 80 prętów) ziemi ornej, łąk, pastwisk i ogrodów oraz 5 morgów i 87 prętów nieużytków.
Wzmianka o wsi pochodzi z 1673r. a w aktach kościelnych występuje od 1684r. W 1787r. znana była z kuźni i kowali. Znajdowały się tu pokłady rudy darniowej, które eksploatowano w XVIII-XIX w. Ruda darniowa zawierała niewiele żelaza, jednak wytop był opłacalny, gdyż żelazo było bardzo poszukiwane. Kuźnicę zakładano w miejscu, w którym oprócz rudy znajdowała się bieżąca woda i obfitość drewna pozwalającego na wyrób węgla drzewnego. To wszystko było w Krupińskim i dlatego właśnie tutaj powstał taki zakład, składający się z pieca do zwęglania drewna oraz właściwej kuźnicy, czyli pieca do wytopu żelaza. Na miejscu wykuwano gotowe wyroby, np. lemiesze, osie do kół, zęby do bron, noże, gwoździe. W okolicy pracowało kilka takich „przedsiębiorstw”, a największe znajdowało się koło wsi Sadowne i jego pozostałością jest nazwa jednej z części wsi- Kuźnica. Były to zakłady prymitywne, ale właśnie one w poważnym stopniu przyczyniły się do zmian zachodzących na głębokiej polskiej prowincji w XIXw, będąc dla wsi forpocztą rewolucji przemysłowej i technologicznej.
W połowie XIXw. znajdował się nad rzeczką Ugoszcz młyn motorowy drewniany , który początkowo był poruszany za pomocą turbiny wodnej. Znajdowały się tu duże stawy wodne, gdzie za pomocą śluz regulowano poziom wody dla potrzeb młyna. Młyn ten w okresie okupacji uległ zniszczeniu , a po wojnie został odbudowany. Obecnie jest on napędzany energią elektryczną. Jest wykorzystywany dla potrzeb rolników regionu sadowieńskiego, jak również sąsiednich gmin Stoczka i Broku.
Cała osada młynarska składająca się z młyna wodnego i tartaku wraz z domem mieszkalnym, zabudowaniami gospodarczymi oraz 47 morgami i 28 prętami ziemi w 1870r. została sprzedana Franciszce Strzałkowskiej.
W centrum Krupińskiego rośnie Dąb Wolności mający 380cm w obwodzie i 23m wysokości. Na północ znajdują się kilkusetletnie dęby szypułkowe. Na zachód od wsi zaczyna się kraina piaszczystych wydm. Kozie Góry to właściwie jedna, dość długa wydma łukowa o kilku wierzchołkach. Nazwę wzięła od kóz, jak potocznie określa się samice sarny.
Liczba mieszkańców wsi Krupińskie kształtowała się różnie. W 1764r. mieszkało 7 osób. W 1808 mieszkały 42 osoby w 7 domach. W 1827r. mieszkało 61 osób w 8 domach. W 1850r. było 104 mieszkańców. W 1880r. były 164 osoby a w roku 1921 mieszkało 170 osób w 15-stu lub 26-ciu domach. Wszyscy mieszkańcy byli narodowości polskiej. W 1944r. było 135 osób w 24 domach, w 1946-160 osób, w 1950-164 osoby, w 1953-170 osób, w 1960- 154 osoby, w 1967-150 osób w 33 domach, w 2000-90 osób (45 mężczyzn i 45 kobiet), w 2002r.-88 osób.
Obecnie we wsi Krupińskie mieszka 90 osób. Aktualny sołtys-Marianna Urbankowska
Wywłoka to wioska, w której istnieją już tylko dwa gospodarstwa oraz domki letniskowe. Nazwa nie ma jednoznacznego pochodzenia. Wywłoką zwany był w przeszłości ten „co zrzucił szaty księże” lub „ten, co się włóczy”. Kiedyś powszechnie używany był na Mazowszu tzw. włók (pierwowzorem były dwa drzewka ścięte z koroną i liśćmi, do których zaprzęgało się konia). Nazwa Wywłoka lub Wywłóka może też pochodzić od miary gruntu - włóki, albo najstarszego typu sieci „włók”. Sieć ta miała 20m długości i 1m szerokości, na obu końcach zaczepione były pionowe drągi, które trzymało dwóch rybaków siedzących w małych czółnach. Płynęli oni równo pod prąd - włók zanurzony w wodzie, przecinał prawie całą szerokość rzeki. W odpowiednim momencie szybko kierowali się ku sobie zataczając niewielki łuk i wciągali sieć do czółen.
Oprócz istniejącej jeszcze przed uwłaszczeniem szkoły początkowej w Sadownem powstały wkrótce potem szkoły w Rażnach (z siedzibą w Grabinach), Morzyczanie i Wilczogębach. Należy to zawdzięczać przede wszystkim Józefowi Wydechowi - wójtowi.
Najbardziej zasłużonymi nauczycielami byli Paweł Gała uczący przez 24 lata w Grabinach oraz Franciszek Szczycielski również uczący 24 lata w Wilczogębach.
W 1907r. powstało w Sadownem kółko rolnicze, którego prezesem został Henryk Radecki, a następnie Władysław Borkowski. Do zarządu wchodzili chłopi z Sadownego, Ociętego, Wilczogąb, Rażen i Sokółki. Aż do wybuchu wojny w zarządzie pozostał Antonii Wycech z Wilczogąb.
W 1911r. założono w Sadownem spółdzielnię spożywców oraz stowarzyszenie oszczędnościowo - pożyczkowe (1914r.) - jednak rozwijały się one słabo.
Podczas pierwszej wojny światowej w 1915r. na terenie gminy Sadowne powstała zakonspirowana placówka Organizacji Wojskowej. Należała do niej młodzież z Wilczogąb i wsi sąsiednich, komendantem był Władysław Wycech a jego zastępcą Jan Puścizn (obaj z Wilczogąb). Siedzibą placówki było domostwo Antoniego Wycecha w Wilczogębach, popularnego w gminie działacza, o dużym wpływie na życie społeczne wsi i całego regionu sadowieńskiego. W latach rewolucji 1905 - 1907 był on inspiratorem wystąpień chłopskich. Od 1907r. pełnił przez kilkanaście lat funkcję sędziego gminnego. W czasie okupacji jego dom stał się miejscem zebrań.
Po odzyskaniu niepodległości w regionie sadowieńskim zaczęły powstawać koła młodzieży, straże pożarne, kółka rolnicze, koła gospodyń wiejskich, spółdzielnia spożywców i spółdzielnia oszczędnościowo - pożyczkowa. Również rozbudowywana stopniowo sieć szkół powszechnych objęła zasięgiem cały region. Po zapewnieniu wszystkim dzieciom nauczania w zakresie czterech klas nastąpił drugi etap - podnoszenia stopnia organizacyjnego szkół. Niestety akcja upowszechnienia szkoły siedmioklasowej załamała się - tylko w Sadownem, dzięki staraniom wójta Jana Kicia, działacza ludowego, wybudowano jednopiętrowy murowany budynek, a w Grabinach - drewnianą szkołę.
Spośród nauczycieli, którzy odegrali ważną rolę w życiu regionu sadowieńskiego, inicjując i prowadząc różnorodne placówki gospodarcze i kulturalne (koła młodzieży, straże pożarne, kółka rolnicze, kursy wieczorowe, odczyty, organizacje teatrów amatorskich) oraz kształtując życie społeczne i polityczne należy wymienić Czesława Wycecha - marszałka sejmu PRL w latach ???????????, Wacława Polkowskiego, Stanisława Rytla, Stanisława Iwaniuka i Wincentego Sapielaka.
Czesław Wycech pracował w Wilczogębach, był organizatorem koła młodzieży wiejskiej w Sadownem, ruchu politycznego, działaczem zawodowego ruchu nauczycielskiego w skali powiatu. Pracował w straży pożarnej w Wilczogębach, był czynnym działaczem PSL „Wyzwolenie”, wydawał i redagował miesięcznik „Praca Szkolna”.
Wojsko nienieckie zniszczyło linie komunikacyjne, rujnowało i paliło mosty, wysadziło tory kolejowe. Zniszczono wszelkie budynki i urządzenia na stacji Sadowne, wypalono wiele wsi, m.in. Kołodziąż, Zieleniec, Sadowne, Rażny i Wilczogęby.
Pierwszym wójtem po wyzwoleniu został Józef Gajewski z Sójkówka (wrzesień - listopad 1944r.) a od 12.04.1952r. do 31.12.1954r. wójtem był Bronisław Tracz z Sokółki, ojciec dzisiejszego wójta gminy Sadowne - Zdzisława Tracza.
W dwudziestoleciu międzywojennym powstały straże pożarne. Straż skupiała najaktywniejszych chłopów, otwierała im pole do pracy społecznej i uczyła współdziałania. W siedzibie straży odbywały się zebrania i spotkania miejscowej ludności, organizowano wiejskie zabawy i inne imprezy, powstawał przy niej najczęściej amatorski zespół teatralny, a nawet orkiestra, jak w Wilczogębach.
W czasie walk wojennych, remizy strażackie w Sadownem i Wilczogębach zostały spalone; odbudowano je po wojnie.
Dzięki staraniom Bogusława Kicia, w 1963r. powstała straż pożarna w Szynkarzyźnie. Początkowo było tylko 16 członków. W krótkim czasie zdobyto uznanie społeczeństwa, dzięki czemu udało się zakupić plac pod budowę remizy i ogrodzić go siatką.
W Morzyczanie Włościańskim straż pożarna powstała w roku 1924. Jej założycielami byli Stanisław Kalbarczyk, Paweł Wacław Kłusek i Zdzisław Kowalski. Z inicjatywy strażaków w Morzyczanie Włościańskim, w 1955r. została założona straż w Morzyczynie Włókach.
Potrzebę powołania do życia straży w Zalesiu odczuł Rafał Koroś, dzięki któremu w 1947 r. rozpoczęto budowę remizy strażackiej, którą ostatecznie wykończono w 1967r.. Straż pożarna w Zalesiu miała spore trudności, wynikające prawdopodobnie z braku tradycji organizacyjnych wsi oraz zbyt częstych zmian w składzie jej zarządu.
Ośrodek Zdrowia w Sadownem powstał w 1953r. Czternaście lat później , w zakres pracy wchodziły: poradnia ogólna, poradnia dentystyczna, punkt położniczy, punkt szczepień, gabinet zabiegowy. Do najwcześniejszych kierunków działania Ośrodka należały szerzenie oświaty sanitarnej i opieka nad szkołami.
W roku szkolnym 1944/45 izb lekcyjnych było 17 a uczniów 821. W Morzyczanie była pięcioklasowa szkoła, a w Bojewie, Grabinach, Płatkownicy, Sadolesiu, Sokółce, Szynkarzyźnie, Wilczogębach i Zieleńcu - czteroklasowe. W następnym roku powstała szkoła czteroklasowa w Rażnach oraz Kołodziążu - sześcioklasowa.
Już w roku szkolnym 1948/49 izb lekcyjnych było 24, uczniów-1041. W następnych latach szkoły i budynki rozbudowano, a po wprowadzeniu reformy nastąpiło rozszerzenie obowiązku szkolnego do ośmiu klas. W Gimnazjum nauka odbywała się w klasach szkoły podstawowej ale po południu. Natomiast Liceum Ogólnokształcące w Sadownem zostało zorganizowane jesienią 1945r.
Gmina Sadowne zajmuje obszar o powierzchni 145km2. Położona jest w powiecie węgrowskim, województwo mazowieckie.
W 1921r. spis ludności w gminie Sadowne wykazał353 osoby wyznania Mojżeszowego oraz 469 kolonistów niemieckich w Płatkownicy, 144 w Ociętem, 137 w Sadolesiu, 110 w Sójkówku. W czasie okupacji Żydów wymordowano a mniejszość niemiecką przeniesiono z gminy na inne tereny (jej gospodarstwa na mocy reformy rolnej z 1944 r. przejęli polscy rolnicy.)
Na początku XX w. ks. Stefan Obłoza, ówczesny proboszcz parafii Sadowne, w czasie porządkowania archiwum parafialnego, odnalazł niezwykły rękopis. Jest nim wiersz pisany dawną polszczyzną, opisujący warunki życia ludzi zamieszkujących tereny nadbużańskie. Nieznany autor, zapewne pleban, wymienia w nim Rażny, Szykarzyznę (Sękarę) i Brzuzę.
4 marca 1943r. oddział żandarmerii i Wermachtu spacyfikowały gminę Sadowne. Zaaresztowały kilkadziesiąt osób z kilku wiosek i spędziły na plac przy szkole podstawowej w Grabinach. Tam rozstrzelali 10 skazańców strzałem karabinowym z bliskiej odległości w tył głowy. Obecnie w tym miejscu stoi pomnik postawiony przez miejscowe społeczeństwo ku czci zamordowanych w dn. 4.03.1943r. oraz poległych w walkach i zaginionych w latach 1939-1945.