Olechnowicz „Wyzwalanie aktywności dzieci głębiej UU” cz. III- Współpraca w parach w obecności uważnego i ingerującego N.

Malowanie palcami na wspólnym arkuszu

1. Założenia eksperymentu:

- przyczyną stereotypowości jest monotonia wrażeń doznawanych przez dzieci ze szkoły przyzakładowej oraz dyrektywny styl nauczania N (dyktowanie co narysować)

- czynnikiem mogącym wyzwalać aktywność twórczą była sytuacja zaprogramowana jako trójkąt terapeutyczny: N sprawujący uważną obecność- uczeń-uczeń

- skupienie uwagi dwóch partnerów (dzieci) na wspólnym działaniu będzie wyzwalało gotowość do porozumiewania się (niestereotypowa aktywność)

- jeden z partnerów powinien być aktywizujący, ale nie dążący do dominacji i „gaszenia” kolegi

2. Niedyrektywne postępowanie N:

N polecił uczniom usiąść w parach naprzeciw siebie i malować jednym zestawem farb na arkuszu to na co mają ochotę. Nie udzielał żadnych wskazówek ani nawet pochwał. Dzieci mogły przerwać malowanie w dowolnym momencie. Skład diad był niezmienny, by uczniowie mogli stopniowo nawiązywać współpracę, doskonalić jej formy i nawiązywać przyjaźnie.

3.Malowanie palcami- wartości metody

- nie stawia przed trudnościami technicznymi, dlatego uwaga dziecka nie jest odwracana od treści społecznej sytuacji

- metoda ta ma wartość projekcyjną, co umożliwiło wyprowadzenie wniosków na temat ewolucji nie tylko współdziałania, ale też i nastroju oraz przeżyć uczestników eksperymentu.

- jest metodą sprzyjającą odblokowaniu wokalizacji i werbalizacji.

4. Ewolucja partnerstwa w diadach

Etapy zmian organizacji pracy

1) w obrębie terytorium

- ustawienie partnerów twarzą w twarz

- ustawienie ramię w ramię

- zamiana miejsc

2) naśladowanie wzorów partnera- partner podporządkowany naśladuje wzór partnera, a ten dominujący stopniowo udostępnia koledze przyjęcie pozycji równorzędnej

3) rozmieszczenie rysunków:

- początkowo na osobnych terytoriach

- malowanie na wspólnej podstawie (np. trawa, podłoga)

- wspólna praca

4) planowanie wspólnego tematu- przejście od braku współpracy do wspólnego planowania tematu oraz uzgadniania podtematów szczegółowych i sposobu ich wykonania

5) zgranie się p, partnerów, wspólna organizacja pracy, wzbogacenie treści kompozycji.

Etapy ewolucji kontaktu

1. ignorowanie siebie i swoich kompozycji

2. spojrzenia na partnera i jego pracę

3. wymiana uśmiechów, wspólne przejawianie zaangażowania

4. porozumienie słowne, wyrazy uznania dla partnera i jego pracy

5. współdziałanie i współprzeżywanie uczuć, zaprzyjaźnienie się partnerów.

Etapy ewolucji werbalizacji i jej treści pojęciowej

1. milczenie

2. krótkie, luźne uwagi o pracy swojej i partnera

3. wypowiedzi równoległe

4. wypowiedzi oceniające pracę własną i partnera

5. formułowanie zasady ogólnej dotyczącą sposobu współpracy (przejawy uogólniania)

6. ustalanie się równowagi dialogu, wypowiedzi są naprzemienne

7. stosowanie zwrotów omijających tryb rozkazujący (poprzedzanie propozycji tematy pytaniem retorycznym lub podanie propozycji) Świadczy to o rezygnacji partnera z jego pozycji dominującej

8. partnerzy zaczynają stosować formę „my”

9. podejmowanie tematów autodydaktycznych dotyczących rysunku. Omawianie rysunku i wzbogacanie treści omówień.

10. syntetyczne ujęcie kompozycji jako całości przez nadanie tytułu lub określenie akcji

11. pojawiają się tematy osobiste o charakterze zwierzeń

12. utrwalanie się przyjaźni przenoszonej na sytuacje poza eksperymentalne

5. Dziecko jako terapeuta

W diadach partner dominujący samorzutnie podejmował rolę terapeuty partnera podporządkowanego poprzez zachęcanie, chwalenie, podnoszenie statusu społecznego przez użycie formy „my”. Dzięki temu partner podporządkowany staje się bardziej otwarty a jego zachowania śmielsze i bardziej ekspansywne. Później następowało aktywizowanie partnera bardziej zahamowanego. W czasie eksperymentu ani razu nie wystąpiło zachowanie agresywne, co jest spowodowane prawdopodobnie tym że dzieci nie były poddane stresowi i praca odbywała się w atmosferze swobody oraz pod uważnym okiem N.

Aktywność jednego partnera staje się źródłem aktywności twórczej drugiego pod warunkiem że interakcja odbywa się poza ingerencją dorosłego.

6. Porównanie ewolucji współdziałania w diadach dzieci z NI oraz dzieci w normie.

-Praca przebiegała zasadniczo w takich samych etapach .

-Jeśli chodzi o oryginalność tematów prac, to początkowo u dzieci z NI były one bardziej banalne. Po ok. 6 sesji ilość tematów oryginalnych znacząco wzrosła. Po eksperymencie prace dzieci z NI były prawie tak oryginalne jak prace dzieci w normie. Można z tego wyciągnąć wniosek że to nie upośledzenie wpływa na stereotypowość rysunków lecz warunki w jakich dzieci żyją oraz że można rozwijać inwencję twórczą dzieci z NI.

- Podczas eksperymentu nastąpiła humanizacja rysunków dzieci z NI. Na początku rysowały o połowę mniej ludzi niż dzieci w normie, pod koniec było ich porównywalnie dużo.

- Dzieci znacznie wzbogaciły kompozycję swojego rysunku w toku eksperymentu. Używały też częściej czerwonej farby która świadczy o bogactwie uczuciowym

Lepienie na wspólnym terytorium (Marianna Żuchowska)

Obserwacje dowiodły taką samą ja w eksperymencie z malowaniem palcami drogę ewolucji kontaktu między partnerami. Praca sprzyjała zarówno socjalizacji jak i oryginalności działania oraz wzbogacaniu porozumienia słownego. Poza tym praca z materiałami przekształcalnymi wpływa korzystnie na zachowanie dzieci agresywnych, nadruchliwych , nadmiernie gadatliwych, ponieważ glina stawia opór i pomaga rozładować napięcie

Lepienie w parach dla dzieci zahamowanych i nadpobudliwych ( Małgorzata Szczepańska)

Badano 12 uczniów z przyzakładowej szkoły życia. Chłopcy pracowali w różnych układach:

- zahamowany z zahamowanym

- nadpobudliwy z nadpobudliwym

- zahamowany z nadpobudliwym

Ewolucja strategii współdziałania przebiegała tak jak w poprzednich eksperymentach. Chłopcy chętnie brali udział w zajęciach, nie zanotowano żadnego aktu poniżania czy dyskryminacji słabszego partnera.

Procesy socjalizacji i nawiązywania kontaktów interpersonalnych osób z NI w st. znacznym nie są uzależnione od tematyki i jakości wytworu, dlatego praca w diadach może być u nich z powodzeniem stosowana.

Warto jest dobrać partnerów tak, by żaden nie dominował zbytnio (podobna dynamika aktywności).

Praca w diadach może mieć walory wyciszające dzieci nadmiernie męczących i gadatliwych (np. jeden z chłopców przestał kląć)
Osoby zahamowane są aktywizowane przez pracę z innym dzieckiem i stają się śmielsze w nawiązywaniu kontaktów z innymi.

Jeśli zajęcia są dla dziecka ciekawe to przenosi to czego się nauczyło na sytuacje dnia codziennego. Tak było i w tym przypadku z zachowaniami prospołecznymi.

Eksperyment wpłynął pozytywnie na całą grupę- uczniowie wykazywali wobec siebie opiekuńczość, większą aktywność w zabawach grupowych poza sytuacja eksperymentalną.

Kompozycje krajobrazowe w piaskownicy (Barbara Gonciarz)

W eksperymencie wzięło udział 10 uczennic, które sprawiały poważne problemy wychowawcze. Poprzedziły go 4 sesje indywidualne by dzieci oswoiły się z materiałem. Użyto zestawu rekwizytów przedstawiających np. domy, drzewa, samochody, ludzi itd., które można było wbić w piasek w piaskownicy. Zadanie polegało na układaniu kompozycji.

Ewolucja kontaktów podczas pracy w diadach przebiegała tak jak w innych eksperymentach.

Kasia jest leniwa, Bożena sprawia poważne problemy wychowawcze, dokucza, używa wulgarnych słów, niszczy przybory, odzież, wykrada słodycze koleżankom, jest nieposłuszna.

Wpływ pracy w diadzie na zachowanie dziewczynek dotyczył głównie wzbogacenia aktywności słownej, wyparcia przekleństw (prawdopodobnie spowodowane swobodną atmosferą zajęć, brakiem nacisku dydaktycznego podczas którego występują momenty napięcia rozładowywane wyrzucaniem z siebie przekleństw.)

Wzbogacenie mowy dotyczyło (również w innych parach): form grzecznościowych, zwroty do partnerki po imieniu, polecenia do partnera, ocena pracy, pytania o ocenę, wypowiedzi prowokujące zainteresowanie partnera, wyrazy zainteresowania pracą partnera, nazywanie rekwizytów oraz bardziej rozwinięte wypowiedzi (nie tylko ilość, ale też jakość).

Współdziałanie w diadach przedstawione w teatrzyku kukiełkowym (Elżbieta Narkiewicz)

Klasa była trudna wychowawczo, była dla uczniów środowiskiem bezosobowym, właściwie nie było sfery bezkonfliktowej która stałaby się punktem oparcia dla tworzenia lepszych stosunków międzyludzkich. Dzieci nie miały pozytywnych wzorów osobowych ani wzorów postępowania. W tym wypadku autorka eksperymentu postanowiła sięgnąć po wyobrażone wzory osobowe i wzory postępowania oraz stworzyć taką sytuację, by dzieci mogły się z tymi pozytywnymi wzorami identyfikować. Posłużyła się teatrzykiem kukiełkowym.

Założono, że dzieci będą się identyfikować z kukiełkami. By tak się stało muszą być spełnione warunki:

- bohater jest podobny do dziecka, które ma się z nim identyfikować (dziecko i kukiełka miały takie same znaczki)

- jego pozytywne zachowania spotykają się z aprobatą społeczną (scenki były odgrywane przez N)

- wartości które ideał prezentuje, są nazywane słowami, etykietowane (powtarzanie takich kategorii opisowych jak „dobry kolega” itd. Sprzyjało to również rozumieniu zasad postępowania społecznie akceptowanego)

Kukiełki stanowiły wzorzec dla kształtowania się u dzieci „ja idealnego” (obraz siebie kształtujący się w toku identyfikowania się z osobami znaczącymi oraz wzorami takimi jak np bohaterowie literaccy). Zbliżenie się do ja idealnego jest źródłem dumy i zadowolenia z siebie, oddalenie źródłem przykrości.

Kukiełki w przedstawieniach były uczynne, koleżeńskie, współpracowały ze sobą w parach. W niektórych scenkach treść poległa na przezwyciężeniu zadawnionych konfliktów między konkretnymi dziećmi poprzez ich obiektywizację.

Zamierzonym celem było wytworzenie motywacji do koleżeńskiego zachowania i współpracy z N. Należało stworzyć taki układ motywujący, by dziecko:

- poznało konkretnie model dobrego postępowania

- miało sposobność doznania przeżycia „ja postąpiłem dobrze, jestem osobą społecznie wartościową”

Czyli wytworzenie wewnętrznej motywacji, która sprawi że prawidłowe zachowanie dziecka będzie dla niego samą w sobie nagrodą

Wnioski z eksperymentu

Po eksperymencie wyraźnie poprawiła się dyscyplina w klasie, co znacznie poprawiło warunki pracy N. Jeśli ktoś zachowywał się niewłaściwie to był napominany prze kolegów, co świadczy o przyswojeniu przez dzieci norm postępowania i przyjęcia ich za własne. Po zakończeniu eksperymentu dzieci odgrywały swoje scenki z kukiełkami, co miało działanie autoterapeutyczne, ponieważ projektowały w tych scenkach swoje traumatyczne przeżycia z przeszłości oraz sytuacje budzące lęk. Użycie kukiełek znacznie ułatwiło N wprowadzanie nowego materiału dydaktycznego, szczególnie podczas prezentacji nowego materiału. Metoda ta sprzyja socjalizacji, rozwojowi spontanicznej mowy, przeciwdziała stereotypowości i zaburzeniom zachowania. Ułatwia kształtowanie się trwałych przyjaźni rówieśniczych.

---