„Niechciana seksualność” Małgorzata Kościalska

Seksualność osób NI istnieje

Seksualność w życiu człowieka pełni wiele funkcji. Wyznacza gatunkową odmienność kobiety i mężczyzny i różną ich rolę społeczną. Decyduje o cechach wyglądu, różnicach anatomii i fizjologii. Ma związek z temperamentem i ukierunkowaniem aktywności. Jest źródłem energii witalnej popychającej człowieka ku innemu. Stanowi podstawę płodności, a wcześniej zachowań seksualnych skierowanych na zdobycie partnera. Jest naturalnym podłożem instynktu opieki nad potomstwem. Bez zrozumienia seksualności nie da się opisać i zrozumieć człowieka, nie da się w ogóle mówić o człowieku.

Piotr - pragnienie miłości

Piotr, 22 l., lekka NI, nadpobudliwość psychoruchowa, niewyraźna mowa. Przystojny, wysoki mężczyzna. Mieszka z rodzicami.

W tym przekazie najważniejsze było pragnienia miłości młodego mężczyzny, odczucie potrzeb i napięć seksualnych, z którymi usiłował się uporać, tak jak potrafił. Jego wiedza na temat seksualności była niepełna, zdobywana ukradkowo i przypadkiem: od kolegów, z filmów pornograficznych. Nikt z bliskich nie wprowadził go w ten temat; nie miał żadnego wsparcia.

Do najważniejszych problemów Piotra należała jego tożsamości. Zdawał sobie sprawę z własnej inności i niepeł., ale nie chciał przynależeć do świata osób NI. Czuł się tak jak wszyscy, miał marzenia i pragnienia: mieć dziewczynę, kochać się, uprawiać seks, ożenić się, wziąć ślub. W wywiadzie przedstawiał swoje mocne strony jako mężczyzny i kandydata na męża, wiedząc, że zaburzenia ograniczają jego atrakcyjność. Pragnie dziewczyny ze „wspólnego świata”. Pragnął by jego dziewczyna zrozumiała go w jego normalności i inności. Autorka twierdzi, że w całej społecznej kwestii niepełnosprawności problem leży w zrozumieniu i uwzględnieniu jednocześnie podobieństwa i specyfiki potrzeb.

Sądy specjalistów i opiekunów

Wywiad z psycholog pochodzi z sprzed 15 lat i oddaje stan nieprzygotowania specjalistów do wspomagania osób z niepeł. w kwestii seksualności. Jest świadoma młodzieńczego charakteru pragnień Piotra, ale zalicza go do tych, którzy „nie widzą co to miłość”, którzy „nie mają wspomnień”. Psycholog wierzy, że brak edukacji zahamuje lub przynajmniej pomoże nie rozwinąć się pragnieniom seksualnym Piotra. Niewiedza ma ochronić przed złem, jakim jest seks poza małżeństwem. Ignorowanie problemu i fałszywe przekonania, że niewiedza pomaga, a erotyzm - nierozbudzony edukacją- nie istnieje, odbiera osobą z niepeł. szansę na pomoc w rozwoju.

Wychowawczyni jest świadoma pragnień erotycznych Piotra. Zauważa, że jest w domu „krótko trzymany” i że przydałaby się edukacja, ale nikt jej nie prowadzi. Wychowawczyni uważa, że ludzie NI odznaczają się wrażliwością na odrzucenie i że nieudane związki mogłyby ich zranić. To sprawia, że opiekunowie starają się chronić „dzieci” przed seksualnym rozbudzeniem. Ale potrzeba miłości istnieje.

Komentarz i wnioski

1. Seksualność osób z niepeł. istnieje.

2. Seksualność osób NI jest społecznie niechciana. Specjaliści ignorują zagadnienie i - obronnie - wytwarzają fałszywy obraz rzeczywistości. Zafałszowanie pozostawia niepeł. samych z ich problemami, pragnieniami, doświadczeniami.

Autorka zaczęła zagłębiać się w temat, bo zetknęła się z ogromnym napięciem pragnień, tęsknot i ograniczeń osób z niepeł. w seksualności, a z drugiej strony z milczeniem po stronie tych, którzy się z nimi stykają i czerpią środki finansowe z opieki. Do autorki dotarły sygnały o bezradności opiekunów wobec kłopotliwego charakteru przejawów seksualności ich podopiecznych, tj. przekraczanie granic kontaktu i „namolność” w dążeniu do bliskości fizycznej.

Rozwojowe ujęcie seksualności osób niepełnosprawnych intelektualnie

Jaka jest seksualność osób UU? Czy taka jak wszystkich, czy różna? Czy istnieje jakaś wspólna, ludzka seksualność? Co ma inteligencja do seksu? Czy obniżenie UU zmienia przebieg rozwoju seksualnego, w jaki sposób, wg jakich prawidłowości i uwarunkowań?

Seksualność ujawnia się na wielu poziomach funkcjonowania: fizyko-chemicznym, biologicznym, psychologicznym, społecznym i duchowym. Podlega rozwojowi, z wiekiem zmienia formy i funkcje. Podobnie zróżnicowana jest seksualność osób niepeł. Rozwój i przejawy seksualności osób w normie są opisane. Natomiast rozwój i zachowania osób NI z definicji są odmienne, co nie znaczy, że są odmienne pod każdym względem.

Jeden z możliwych sposobów przedstawiania seksualności odnosi się do stadiów rozwojowych. Tradycyjnie wyróżnia się seksualność dziecięcą, młodzieńczą, dojrzałą i starczą. Wszystkie występują u NI, ale mogą pojawić się z opóźnieniem, zatrzymać się na określonym stadium. Przebieg rozwoju seksualnego dzieci i dorosłych z NI może przebiegać w sposób zbliżony do normalnego, a może też być patologiczny.

Zjawiskiem typowe dla osób NI jest brak harmonii (zrównoważenia) pomiędzy tempem rozwoju biologicznego, umysłowego, uczuciowego, duchowego i behawioralnego, czyli przemieszanie dziecięcości, młodzieńczości, dorosłości, a nawet starości u tych samych osób w podobnym wieku.

Seksualność dziecięca

Wyraża się w potrzebie więzi i przynależności do dorosłego człowieka. Dziecko jest włączone w więź rodziców w sposób naturalny. Ona zapewnia mu biologiczne przeżycie i jest podstawą rozwoju psychicznego.

Jednym z elementów więzi jest afirmacja ciała. Dziecko w twarzy matki i innych osób wpatrzonych w nie z miłością znajduje odbicie siebie jako osoby doskonałej. Powtarza ich głosy, miny i ruchy. Jeżeli tego nie ma (więzi, bliskości fizycznej, afirmacji) powstają negatywne i odległe w czasie skutki dla rozwoju psycho-fizycznego dziecka.

Skutkiem braku lub zerwania więzi między dzieckiem i dorosłym - choroba sieroca: opóźnienie umysłowe, brak rozwoju mowy, zaburzenia kontaktu emocjonalnego w wysoki poziom lęku.

Przejawami spóźnionej dziecięcej seksualności są:

• Dążenie do stałej bliskości w matką („Każdą rozmowę przerywa pytaniem: Kochasz mnie mamo?”)

• Labilność nastroju - zależność od zachowania ważnego dorosłego („Jest bardzo czuła, potrafi płakać, gdy się dowie, że głowa mnie boli”)

• Przyleganie fizyczne, obłapianie, tulenie się („Już dość mam całowania się, dorosły chłopiec a zanim wyjdzie, musi mnie dziesięć razy pocałować”)

• Obnażanie się („Potrafi wyjść na korytarz w samej koszuli i nie zwraca uwagi, że tu chodzą ludzie”)

• Domaganie się „dowodów miłości”( „Bez przerwy chce, żeby cos kupić. Jak idzie z ojcem na spacer i przechodzą obok sklepu z torebkami, to prosi. Jak się odmówi płacze i mówi, że: tata nie kocha”)

• Niepełna świadomość zróżnicowania stref organizmu dostępnych dla kontaktu z obcymi i bliskimi, w tym stref erogennych („Przychodzi do mnie i do męża do łóżka i chce się tulić”)

• Dziecięca kokieteria („Lubi się ubierać w moje rzeczy, bierze szminkę, maluje sobie brwi i pyta, czy jest ładna”)

• Preferowanie zabiegów pielęgnacyjnych wokół ciała („Lubi, jak myję włosy i codziennie prosi, żeby jej zakręcać”)

Przedstawione zachowania odnoszą się do ludzi dorosłych - 25 a 40 r. ż., przypominają zachowanie wczesnodziecięce. Osoby NI to nie „duże dzieci”; infantylne manifestacje seksualności, wyrażające niezaspokojone potrzeby z wczesnego okresu rozwoju, mieszają się z przejawami dorosłości lub wyrazami bardziej zaawansowanego rozwoju w innych sferach.

Osoby z NI charakteryzuje dysharmonia, czyli wew. niespójność osobowości.

W wypadku osób NI dziecięce formy zachowań seksualnych mają różne funkcje. Mogą być wyrazem przesuniętych w czasie, niezaspokojonych potrzeb z wczesnego okresu życia, ale mogą być filogenetycznie i ontogenetycznie uwarunkowaną reakcją obronną - strategią wyzwalania w otoczeniu zachowań opiekuńczych i sposobem na unikanie agresji.

Istotą każdej niepełnosprawności jest wyższa zależność od innych. Zachowania dziecięce wyzwalają u dorosłych postawę opieki, łagodzą i eliminują agresywność. Czasami infantylne zachowania seksualne NI są formą zdobywania życzliwej pomocy, ale nie zawsze są „trafione”. Czasami wywołują u rodziców postawę macierzyńskości, typową wobec małych dzieci, i poprzez to utrwalają i wzmacniają zachowania infantylne młodych dorosłych. U części budzą niechęć, a nawet wstręt i obrzydzenie w sytuacji gdy „duże dzieci” usiłują narzucić przejawy swojej seksualności. Brak wzmocnień czy karanie nie prowadzi do wygaszania tych zachowań.

Seksualność młodzieńcza

Charakteryzuje się odejściem od bezpośredniej relacji z rodzicami na rzecz zwrócenia się ku rówieśnikom.

Aspekty tego okresu:

- zmienia się ciało i niektóre funkcje, w sferze psychicznej mogą powstać problemy związane z adaptacją do zmian, rozpoznaniem ograniczeń własnego ciała i pogodzeniem się z nim

- dążenia do bycia w grupie rówieśniczej i zdobycie akceptacji

- potrzeba podobania się, nie tylko rodzicom, ale i potencjalnym partnerom, działania upiększające- malowanie się

- tendencje rywalizacyjne

- napięcia seksualne, rozładowywane w formach zastępczych (sport, walki)

- czynności seksualne związane z redukowaniem napięcia seksualnego (masturbacja) i fantazje erotyczne

- poszukiwanie wiedzy na temat seksu i erotyki

- fascynacje erotyczne, próby zbliżeń fizycznych, pocałunki, petting, doświadczenia seksualne motywowane ciekawością, wspólnotowością przeżyć albo siłą napięcia seksualnego.

- przeżywania pierwszych miłości i budowania planów przyszłego życia w związku

Faza seksualności młodzieńczej nie pokrywa się u młodzieży normalnie rozwijającej się, a tym bardziej u osób niepeł.- z wiekiem adolescencji. Pewne jej przejawy mogą wystąpić u dzieci- „rozerotyzowanie”. Faza może być przesunięta i występować u ludzi dorosłych. Często u osób z NI- zwłaszcza w st. umiarkowanym.

U NI mniejsza tendencja do bycia w grupie i uzależniania się od grupy. Pozostają w toku życia i rozwoju zależne od dorosłych. Ich zachowania społeczne skierowane są nie na zdobycie pozycji w grupie, ale na zapewnieniu bliskich więzów i akceptacji przynajmniej 1 osoby dorosłej.

Pary, które tworzą NI mają cechy charakterystyczne jednocześnie dla fazy młodzieńczej i seksualizmu dziecięcego. Typowa jest nieśmiałość w kontaktach, przybierająca zewnętrznie formę „miłej delikatności” i brak pospiechu w realizacji dążeń seksualnych. Może to wynikać z „kiepskiego autoportretu”: przekonanie o małej atrakcyjności, wyniesione z dotychczasowych kontaktów z ludźmi oraz lęk przed utratą obiektu w razie popełnienia niezręczności. Odbierają zainteresowanie ze strony drugiej osoby jako wyrazy miłości. Opiekunowie traktują to jako naiwność i brak krytycyzmu; jest powodem chronienia ich przed kontaktami, albo naśmiewania się z uczuć młodych, którzy po imprezie odjeżdżają w przekonaniu - X kocha mnie.

Naiwność, bywa cechą wielu nastolatek w normie. U NI jest jednak bardzo przesunięte w czasie.

Inną cechą jest to, że prawdziwe bycie razem (małżeństwo) odkładają na daleką przyszłość. Chcieliby żyć jak osoby w normie, ale w odniesieniu do dorosłych NI- społeczeństwo nie ma wizji, tradycji ani środków finansowych, aby wspomóc taki model wspólnego życia.

Problemem jest, czy opiekunowie pozwolą się spotkać po zajęciach w warsztacie, czy też ich rozdzielą.

Odkładanie na przyszłość dojrzalszych form rozwoju seksualnego możne być wyrazem mechanizmów adaptacyjnych do istniejących warunków egzystencjalnych.

Kolejna charakterystyczna cecha- niski poziom wiedzy na temat zagadnień związanych z płciowością oraz niski poziom dążeń do jej zdobywania. To rezultat braku prowadzenia edukacji seksualnej wobec dzieci i młodzieży z niepeł oraz dorosłych. Powszechne przekonanie, że udzielanie wiedzy może prowadzić do rozbudzenia seksualnego niepeł, a ich aktywność seksualna nie leży w interesie społecznym. U NI nie obserwuje się szukania informacji na własną rękę, z gazet, książek- mała aktywność w samodzielnym zdobywaniu wiedzy.

Myślenie życzeniowe, brak wizji i podstaw oraz niedostatek wiedzy na tematy seksualne- są to trudności, które musiałyby zostać przezwyciężone, aby możliwe stało się u osób z NI przejście do następnego etapu rozwojowego- seksualność dojrzała.

Seksualność dojrzała

Cechą jest zdolność zdobycia partnera seksualnego, zdolność prokreacji i opieki nad potomstwem.

U osób z NI zdolności rozrodcze są tym słabsze, im głębszy jest stopień niepeł. i większe zdeterminowanie przez czynniki genetyczne. Społeczny lęk przed płodnością osób z znacznym i głębokim NI ma słabe uzasadnienie w świetle badań. Problemem uzasadnionym jest płodność osób z lekką NI, jeśli ich życie seksualne nie łączy się z odpowiedzialnością.

Dojrzała seksualność - świadoma realizacja potrzeb seksualnych połączoną z odpowiedzialnością za jej skutki dla siebie, partnera i ew. potomstwa. Realizacja potrzeb seksualnych powinna być czynnikiem rozwoju osobowego partnerów, źródłem szczęścia, poczucia bezpieczeństwa i wzajemnej pomocy.

Cechą par żyjących samodzielnie jest dawanie sobie rady z ubóstwem. Tworzenie rodziny wymaga od osób NI wysokich kompetencji w zakresie gospodarowania budżetem. Pomoc rodziny i opieki społecznej bywa konieczna.

Druga cecha - otwarcie na innych. Rodzina osób z niepeł. wymaga pomocy, a warunkiem jej uzyskania jest istnienie służb specjalnych zobowiązanych do niesienia pomocy oraz otwartość na jej przyjęcie.

Inna forma dojrzałej seksualności - świadomy wybór celibatu. Wyrzeczenie się pragnień zaspokojenia potrzeb seksualnych ze względu na świadomość niemożności wzięcia odpowiedzialności za ich realizację.

Seksualność starcza

Faza w której zgodnie z wizerunkiem seks jest biologicznie zbędny, a psychologicznie nie budzi zainteresowania.

U osób NI odnosi się wrażenie, że pominęły fazę dojrzałości oraz fazy poprzednie i przeszły od razu do fazy starczej. Wyrażają przeświadczenie, że seks ich nie interesuje. Wytłumaczenie tego zjawiska:

1. U niektórych osób rzeczywiście występuje niedorozwój popędu seksualnego

2. Wyparcie potrzeb seksualnych. Jest formą mechanizmu obronnego, który chroni przed destrukcyjną świadomością niemożności realizacji seksualności.

Komentarz i wnioski

Perspektywa rozwojowa pozwala dostrzec u dorosłych NI przejawy różnych stadiów tego procesu oraz generalny kierunek. Refleksja nad warunkami przechodzenia z 1 stadium do 2 umożliwia wgląd w te słabości procesu rozwojowego, które wymagają wsparcia i należą do specyfiki sytuacji osób z niepeł. Pytanie, czy znajdą się opiekunowie, którzy zechcą ich rozwój wspierać oraz pomagać w stwarzaniu warunków, od których zależy dorosłe życie z niepeł.

Perspektywa psychopatologiczna- zagadnienia wybrane

Opóźniony rozwój psychoseksualny i zatrzymanie fazy rozwojowej

Opóźnienie rozwoju psychoseksualnego NI jest pożądane: dla większości rodziców jest „na rękę”. Z subiektywnego i psycholog. punktu widzenia oznacza niewykorzystanie szansy pełnego rozwoju osobowego i społecznego oraz podniesienia jakości życia.

Nasilona masturbacja - funkcje i formy pomocy

Masturbacja - powszechne zjawisko o charakterze rozwojowym, dotyczące większości chłopców i dziewcząt w okresie dorastania. Ma charakter częściowo poznawczy oraz pełni funkcję redukcji napięcia seksualnego u młodzieży, która nie rozpoczęła życia płciowego. Masturbację to naturalny sposób redukcji popędu seksualnego u osób, które z różnych powodów nie mogą współżyć seksualnie (żołnierze, więźniowie).

Osoby z umiarkowaną, znaczną i głęboką NI, zwłaszcza, gdy przebywają w zakładach, pozbawione są możliwości prowadzenia normalnego życia płciowego, w związku z czym, masturbacja jest jedyną dostępną formą redukcji popędu seksualnego oraz zdobywania przyjemności. Wg autorki to stanowisko ma ograniczenia:

1. Samotność nie musi być stanem im przypisanym i realizacja płciowości z drugim człowiekiem byłaby dla możliwa i pożądana.

2. Masturbacja poza funkcją redukcji napięcia seksualnego występuje u osób z niepeł. w wielu innych funkcjach.

Masturbacja jako forma wyładowania epileptycznego

U osób z uszkodzonym uk. nerwowym czynność mózgu bywa często zakłócona i zdarzają się wyładowania epileptyczne, które obejmują podwzgórze oraz inne elementy szlaku seksualnego. np. forma napadu padaczkowego, która przybiera postać nagłego kładzenia się i wykonywania ruchów kopulacyjnych z ew. drażnieniem okolicy erogennej w czasie charakterystycznym dla napadu, 1-3 minut.

Masturbacja nerwicowa

U dzieci o wysokim poziomie lęku może wytworzyć się nawyk dotykania narządów płciowych w celu redukcji napięcia. Odczuwanie napięcia jest wyrazem silnego lęku. Dziecko może się wyuczyć reakcji seksualnej jako sposobu radzenia sobie z lękiem. Ta forma dotyczy dzieci przedszkolnych i szkolnych, które przeżywają zbyt duży stres, ale może tez dotyczyć dzieci NI, które z wielu różnych powodów mogą doświadczać częstego albo stałego lęku.

Masturbacja jako sposób obniżenia napięcia mięśniowego

Dzieci z autyzmem, mutyzmem i innymi formami obron typu psychotycznego, które mają ograniczony repertuar wyrażania emocji, mogą nie wyrażać ich przez śmiech i płacz. Pomagają sobie w redukcji napięcia mięśniowego podskakiwaniem, trzepotaniem rękoma oraz mogą się onanizować i wykonywać ruchy kopulacyjne w celu obniżenia napięcia mięśniowego.

Masturbacja z nudów

Masturbacja jako forma autostymulacji pojawia się u dzieci i dorosłych w sytuacjach ubogich wrażeń, możliwości działania i jest formą wyrównania niedoboru bodźców i aktywności. Występuje często u NI przebywających w źle prowadzonych zakładach lub w domach w warunkach odosobnienia i braku aktywacji.

Masturbacja prowokacyjna

Osoby NI są spragnione zainteresowania ze strony innych, w tym personelu opiekującego się nimi. Masturbacja publiczna, połączona z cechami ekshibicjonizmu, może być formą zwrócenia na siebie uwagi i zaspokojenia w ten sposób kontaktu z drugim człowiekiem. Może to być forma dopominania się o pieszczotę, dotyk, usłyszenie zachwytu nad własnym ciałem

Masturbacja z wycofania się

Autoerotyzm bywa formą przeciwstawną kontaktowi ze światem zew. Dla młodych ludzi autoerotyzm jest tak gratyfikujący, że przedkładają masturbację nad inne formy czerpania radości z życia. Zjawisko jest objawem psychotycznym - wycofanie się z form kontaktów ze światem zew. i ucieczka w autoerotyzm jako forma obrony przed doświadczaniem lęków. W stanie świadomości skupionej na doznaniach seksualnych pozostają wyłączeni z kontaktu. Podobna funkcje pełni kiwanie się, słuchanie głośnej muzyki.

Masturbacja podopiecznych ma prawo niepokoić opiekunów- nie jest prorozwojowa. Nie służy w przejściu do następnego etapu rozwoju psychoseksualnego, ale jest formą obrony przed lękiem i napięciem, występuje zamiast innych form aktywności. W zależności od funkcji jaką pełni inne powinny być formy oddziaływania terapeutycznego:

• Gdy napięcie seksualne jest pochodzenia epileptycznego - wymaga farmakoterapii.

• Onanizuje się w stanie lęku, powinno być chronione przed takim stanem. Zmiana warunków życia na bardziej przyjazne.

• Onanizuje z nudów, z zaniedbania pedagogicznego i złego środowiska. Zapewnić warunki życia zróżnicowanego i aktywnego.

• Prowokują otoczenie zachowaniami seksualnymi, powinny być obdarzone uwagą bezwarunkową.

• Wycofują się z kontaktów z rzeczywistości w swój świat- wymaga najszerszej pomocy. Najprawdopodobniej w życiu tej osoby musiało przydarzyć się wiele traumatycznych doświadczeń. Poza środkami psychotropowymi, hipnozą, psychoanalizą - przebycie z nią powtórnej drogi rozwojowej ku światu obecności życzliwego i mądrego przewodnika i w środowisku dającym poczucie bezpieczeństwa.

Rozerotyzowanie - seks w miejscu pustki

Rozerotyzowanie jest formą psychicznej i fizycznej aktywności seksualnej, która przybiera formy nasilone kosztem realizacji innych kierunków i form aktywności. Przyczyna rozerotyzowania: doświadczenia seksualne przyszły w takim okresie życia, że mogły zdominować zainteresowania i aktywność wobec pustki w innych sferach.

Rozerotyzowanie dzieci jest skutkiem działalności dorosłych, motywowanej własną patologią. Dopuszczenie do uczestnictwa w życiu seksualnym dorosłych czy umożliwienie oglądania filmów pornograficznych.

Dzieci wychowywanych w internatach oraz rodzinach pozbawionych głębszej więzi uczuciowej w psychice może powstać przeświadczenie, zaczerpnięte z oglądu rzeczywistości społecznej albo wirtualnej, że uprawianie seksu jest formą zyskania bliskości w stosunkach między ludźmi oraz sposobem zaspokojenia życiowych potrzeb.

W niektórych środowiskach rozerotyzowanie dziewczyn służy wyprowadzeniu ich na ulicę i czerpaniu zysku z nierządu.

Rozhamowanie - trudności z kontrolą impulsów

Społeczny lęk przed seksualnością NI wynika z przeświadczenia, że jest to seksualność niekontrolowana. Skargi osób opiekujących się osobami z NI często dotyczą tego, że podopieczni ich obłapiają, całują, chwytają za piersi albo onanizują się czy obnażają w ich obecności, natomiast na ogół nie sugerują dążenia do odbycia z nimi stosunku seksualnego.

O wymuszaniu seksu na słabszych chłopcach/dziewczętach donoszą opiekunowie ze środowisk szkolnych i internatowych dla młodzieży z lekka NI.

Czy przekraczanie granic w kontakcie z drugą osobą oraz wymuszanie i gwałt, można podciągnąć pod to samo zjawisko: braku kontroli nad impulsami seksualnymi.

Mechanizm kontroli: są one równoznaczne z procesami hamowania i pobudzenia. Popęd seksualny jest „wielkim gazem”, napędem wielu działań w życiu, ale musi podlegać kontroli: być sterowany w odpowiednim kierunku i dawkowany stosownie do możliwości.

Istnieją biologiczne mechanizmy regulacji zachowań seksualnych, istnieją też regulatory z poziomu psychicznego, społecznego i duchowego. U osób z ograniczonymi uszkodzeniami zdarza się, że mechanizmy biologicznej regulacji są uszkodzone, ale mogą być wykształcone inne regulatory zachowania. NI jest traktowana jako przejaw uszkodzenia biologicznego ze skutkiem gorszego rozwoju mechanizmów regulacji psychicznej. Jednak NI z definicji dotyczy funkcji poznawczych. Nie musi obejmować empatii, emocjonalności, wrażliwości na drugiego człowieka i potrzeby kontaktu z nim. Reguły bycia razem, normy społeczne, mogą być przyswajane przez naśladownictwo, identyfikację z osobami znaczącymi i jako odruch warunkowy; nie wymagają- do pewnego stopnia- wglądu intelektualnego.

Uszkodzenie biologiczne (mózgu) może powodować ograniczenia rozwoju psychicznego, ale nie zawsze wszystkich jego wymiarów i nie musi uniemożliwiać rozwoju społecznego i duchowego. Możliwe jest - mimo NI - powstanie regulacji impulsów seksualnych na poziomie psychicznym, społecznym i duchowym.

Kłopotliwe zachowania (obłapianie) nie muszą świadczyć o nasilonej seksualności ani o uszkodzeniu wszystkich mechanizmów kontroli zachowań; natomiast mogą wskazywać na wrodzonego nastawienia na kontakt z drugim człowiekiem, nieuformowanego przez odpowiednie oddziaływania edukacyjne.

U osób NI emocjonalnie odrzuconych, których osobista wartość i jej poczucie jest społeczne lekceważone, trudno o powstanie zachowań altruistycznych, patrzenie dobro drugiego człowieka.

Problem stanowią deficyty tzw. organiczne, które utrudniają zdobycie pełnej kontroli nad zachowaniem (np. zaburzenie czucia somatycznego). Przy tym deficycie odróżnienie głaskania od duszenia jest niemożliwe. Gdybyśmy chcieli wspomagać rozwój seksualny, można osiągnąć pozytywne rezultaty w zakresie kształcenia umiejętności czucia prioproceptywnego i kinestetycznego, by umieli pieścić drugiego człowieka.

Dzieci wykorzystywane seksualnie

Istnieje przeświadczenie, że trauma wykorzystania seksualnego może spowodować zablokowanie rozwoju umysłowego i przyczynić się do powstania zespołu upośledzenia.

Wśród dzieci z NI można spotkać takie, które w sferze emocjonalnej i społecznej są dobrze rozwinięte i (poza trudnościami w uczeniu się) nie prezentują poważnych objawów psychopatologicznych. Są też takie, które sprawiają wrażenie cierpiących, zlęknionych, wycofanych z aktywności i które demonstrują objawy sugerujące przeżycia traumatyczne. Trauma w rozwoju może być pochodzenia biologicznego - np. niedotlenienie okołoporodowe, uszkadza mózg, a przy okazji w psychice noworodka może powstać silny lęk, który będzie utrudniał aktywność i kontakt ze światem. Trauma może mieć charakter psychologiczny, wiązać się z odrzuceniem, przemocą, zniewoleniem, poniżeniem i skutkować uszkodzeniami organicznymi.

U dzieci, które wykazują obniżenie sprawności umysłowej, a jednocześnie objawy zaburzeń emocjonalnych i adaptacyjnych należy brać pod uwagę możliwość wykorzystania seksualnego.

Problem nadużyć popełnianych przez nauczycieli, terapeutów, opiekunów i innych osób, które, angażują się w kontakt z dziećmi ze względu na własne zaburzenie seksualne. Nie są tylko seksualne, ale obejmują całą osobowość.

Należy zapobiegać robieniu krzywdy dzieciom i pomagać w rozwoju, ale też nie kierujmy się odruchem żądania sankcji prokuratorskich dla krzywdzicieli, ponieważ ci, którzy krzywdzą dzieci, są często osobami najważniejszymi w ich życiu.

Wykorzystywana seksualnie młodzież i dorośli

Gwałt seksualny bywa problemem w relacjach między rówieśnikami (adolescentami) oraz między dorosłymi osobami z niepeł.

U osób NI występuje większa niż przeciętnie podatność na wykorzystanie seksualne. Powody:

1. Niedostateczne rozeznanie i brak edukacji.

2. Brak dobrych kontaktów z bliskimi dorosłymi dającymi oparcie i wzór zachowań w stosunkach damsko- męskich.

3. Częsty głód uczuciowy popychający młodych ludzi do kontaktów seksualnych.

4. Zależność od innych wywołująca zachowania uległe.

---