Temat: Prowadzenie inwestycji wg standardów FIDIC

1. Prezentacja federacji FIDIC

FIDIC jest międzynarodową federacją krajowych stowarzyszeń niezależnych inżynierów konsultantów. Federacja została utworzona w 1913 roku przez 5 europejskich stowarzyszeń

niezależnych konsultantów. Celem utworzenia federacji było wspólne popieranie interesów zawodowych stowarzyszeń członkowskich oraz rozpowszechnianie informacji użytecznych dla członków stowarzyszeń tworzących federację. Polska została przyjęta w 1914 roku (była członkiem do 1939 roku) i ponownie we wrześniu 1991 roku. Nasz kraj reprezentuje Stowarzyszenie Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców - SIDIR w Warszawie.

Obecnie FIDIC kontynuuje swoja działalność zgodnie z pierwotnym celem powołania tej organizacji. Wydaje opracowania, które stanowią podstawę do zawierania umów budowlanych. Opracowania te traktowane są jako światowe standardy funkcjonowania uczestników procesu budowlanego, przedstawiają prawa i obowiązki instytucji zaangażowanych w inwestycje budowlane oraz metody postępowania podmiotów przed zawarciem kontraktu jak i w trakcie realizacji inwestycji.

2. Definicja Niezależnego Inżyniera Konsultanta

Popularnie przez inżyniera rozumie się osobę/specjalistę z wyższym wykształceniem technicznym.

Natomiast wg FIDIC słowo to pisane z dużej litery jest skrótem od Inżynier Konsultant (ang. Consulting Engineer) i ma znaczenie firmy wykonującej całość lub część obsługi ekonomiczno-techniczno-nadzorczej oraz w niektórych przypadkach świadczącej dodatkowe usługi takie, jak kierowanie przedsięwzięciem, pozyskiwanie kapitału czy marketingiem przedsięwzięcia.

Niezależny Inżynier Konsultant (IK) przestrzega:

• statusu zawodowego

• niezależności

• kompetencji.

Zazwyczaj zakres usług IK obejmuje następujące działy:

1. doradztwo

2. studia przedinwestycyjne

3. projektowanie i nadzór nad realizacją

4. specjalistyczne badania i usługi projektowe

5. zarządzanie realizacją przedsięwzięcia (project management) - prace te dotyczą poza naturalnymi działaniami związanymi z technicznymi sprawami inwestycji takimi jak: projektowanie, dostawy, budowa i odbiór robót również postępowania w zakresie organizacji finansowania, uzyskania administracyjnych zezwoleń czy rozpropagowania informacji o przedsięwzięciu w wymiarze publicznym.

Podsumowując IK to często nie tylko specjalista z dziedziny techniki, ale również eknomii i finansów.

3. Rola IK w okresie realizacji przedsięwzięcia

Każda inwestycja cechuje się niepowtarzalnymi parametrami technicznymi jak i ekonomicznymi, które mogą wynikać z różnych warunków ukształtowania terenu, ograniczeń administracyjnych, zapotrzebowań zgłaszanych przez inwestorów czy horyzontu czasowego jej realizacji.

Uwzględnienie specyfiki inwestycji ma wpływ na metodę realizacji. Zasadniczo rozróżnia się 4 formy realizacji przedsięwzięcia: forma konwencjonalna, realizacja środkami własnymi, realizacja przy pomocy inwestora zastępczego i wykonanie „pod klucz”.

Prowadzenie projektu w każdej z w/w form przynosi zarówno korzyści jak i wady. IK może odgrywać w każdej z tych metod rozmaitą funkcję.

1. Konwencjonalna forma realizacji inwestycji

Zamawiający zatrudnia IK do wykonania projektu, prowadzenia przetargu i nadzorowania wykonania robót. Jest to najczęściej spotykana metoda dla średnich i dużych przedsięwzięć, zalecana przez instytucje finansowe i prawne.

Korzyści:

• Zawodowa niezależność IK tj. decyzje nie podlegają wpływowi innym organizacjom

• Jasno określone zasady odpowiedzialności IK, Wykonawcy i Zamawiającego

• Projekt jest znany przed rozpoczęciem wykonania

• Określony zakres budowy

Ostrzeżenia:

• Forma ta nie pasuje do realizacji etapowej

1. Realizacja własnymi środkami

Zamawiający organizuje w znacznym stopniu lub całość przedsięwzięcia we własnym zakresie. W tym celu powołuje zespół/organizację odpowiedzialną za inwestycję.

IK generalnie nie odgrywa większej roli jego usługi mogą obejmować doradztwo w sprawach w których zamawiający nie posiada wymaganych kompetencji.

Najczęściej stosowana jest w przypadkach gdy Zamawiający ma systematyczny dopływ zleceń tego samego typu i sprawnie działające służby budżetowania i kontroli kosztów.

Korzyści:

• Mała możliwość zewnętrznego konfliktu interesów

• Duża elastyczność w zastosowaniu zespołu

• Dobrze rozumiane potrzeby Zamawiającego

• Łatwa realizacja etapowa

• Doskonała możliwość kontroli przez Zamawiającego

Ostrzeżenia:

• Trudność zrównoważenia wielkości zespołu z obciążeniem pracą

• Trudna wewnętrzna kontrola kosztów i większe koszty ogólne

• Tendencja do ograniczania nowych metod pracy spowodowana ograniczonym udziałem współpracowników zewnętrznych

1. Realizacja w systemie Project Management (przy pomocy „inwestora zastępczego”)

Zamawiający zatrudnia jedną firmę, która prowadzi w jego imieniu całość przedsięwzięcia, w szczególności:

• Planuje przedsięwzięcie

• Wykonuje prace projektowe

• Kompletuje dostawy

• Zarządza wykonaniem

• Dokonuje odbioru wykonywanych robót

• Często wykonuje studia realizacyjne i pomaga w pozyskaniu finansowania

IK może być firmą wykonującą w/w czynności lub uczestnikiem konsorcjum takich firm.

Forma ta jest najbardziej odpowiednia dla b. złożonych przedsięwzięć z napiętym harmonogramem realizacji.

Zalety:

• W metodzie tej następuje koordynacja działań inwestora, projektantów i wykonawców w celu wyboru optymalnych rozwiązań spełniających funkcjonalne i budżetowe oczekiwania inwestora.

• Ciągła wariantowa analiza projektowanych systemów i technologii tzw. value engineering pozwala inwestorowi uzyskać oszczędności w trakcie realizacji

• Można dokonać pewnych oszczędności na narzutach głównego wykonawcy, które są zwykle większe od kosztów Project Managera - PM (Inwestora Zastępczego)

• Występuje efekt tzw. fast tracking. Termin ten oznacza, że proces projektowania i wykonawstwa zazębiają się, znacznie przyspieszając wykonawstwo, co obniża koszty inwestycyjne (np. niższe odsetki od kredytu, niższe koszty administracyjne inwestycji). Dla przykładu prace fundamentalne i konstrukcyjne mogą rozpocząć się zanim zostaną wykonane szczegółowe projekty instalacji i wykończenia obiektu.

• Można łatwo etapować inwestycję

Ostrzeżenia:

• Mogą pojawić się trudności w ustaleniu zakresów uprawnień PM i Zamawiającego

• Należy ściśle rozdzielić zakres robót poszczególnych wykonawców

• PM działa tylko jako agent Zamawiającego, a zatem nie daje on żadnych dodatkowych gwarancji czy rękojmi na zakupione urządzenia

3.4 Realizacja wg metody „budowa pod klucz” oraz „projekt i budowa”

Różnica między tymi określeniami wynika ze stopnia wykończenia inwestycji. W umowie „pod klucz” oczekuje się od inwestycji kompletnie wyposażonej (niekiedy z wyszkoloną załogą i gotowej do rozpoczęcia działania).

Metoda ta polega na zawarciu umowy z pojedynczą firmą na zaprojektowanie, wykonanie przedsięwzięcia (w umowie „pod klucz” również przeprowadzenie rozruchu przedsięwzięcia).

IK może być:

• doradcą Zamawiającego lub

• projektantem Wykonawcy

Generalnie metoda ta nadaje się do przedsięwzięć:

• małych lub prostych, gdzie zakres zagadnienia do rozwiązania jest mały lub budowane obiekty znormalizowane np. standardowe budynki mieszkaniowe, biurowe lub przemysłowe,

• takich, w których czynnik ograniczenia kosztu jest zasadniczy i z tego powodu Zamawiający rezygnuje z dokładnego zdefiniowania przedsięwzięcia

Zalety:

• Minimalna ilość personelu Zamawiającego

• Możliwość uzyskania gwarancji na terminowe wykonanie, wydajność urządzeń i cenę realizacji

• Budowa może się rozpocząć zanim projekt jest całkowicie ukończony

• Odpowiedzialność wobec Zamawiającego zagwarantowana jedną umową

Ostrzeżenia:

• Konieczne bardzo starannie opracowane wymagania programowe

• Projektant działa w ramach umowy z wykonawcą, podczas gdy w innych metodach Zamawiający, IK, i Wykonawca stwarzają zrównoważony układ będąc oddzielnymi podmiotami

• Po ustaleniu ceny na początku Zamawiający musi zaakceptować swój ograniczony wpływ na przebieg realizacji i ograniczoną możliwość dokonywania zmian w trakcie realizacji. Będzie musiał zaakceptować pewne szczegóły projektowe, które mógłby uznać za niepożądane

• Zachodzi pewna sprzeczność przy udzielaniu gwarancji: gwarancje wymagają dobrego określenia założeń a te wymagają prac projektowych.

4. System przetargowy prowadzenia inwestycji

1. Cel organizowania przetargu

System przetargowy prowadzenia inwestycji ogólnie rzecz biorąc ma na celu zapewnienie optymalnego zużycia funduszy inwestycyjnych.

W szczególności zaś właściwe przygotowany i przeprowadzony przetarg powinien osiągnąć następujące kolejno cele:

• otrzymanie ofert od właściwych oferentów

• otrzymanie ofert porównywalnych

• wybranie oferty optymalnej

• zawarcie umowy przez zatwierdzenie oferty bez żadnych dalszych negocjacji

1. Kluczowe strony w procesie inwestycyjnym prowadzonym systemem przetargowym

Inwestor - angażuje się kapitałowo w przedsięwzięcie

Zamawiający - bezpośrednio zleca realizację, może być inwestorem, jednym z inwestorów lub przedsiębiorstwem powołanym przez inwestora

Inżynier Konsultant - wykonuje obsługę ekonomiczno-techniczno-nadzorczą

Wykonawca - bezpośrednio realizuje przedsięwzięcie

2. Procedura przetargowa

4.3.1. Warunki wstępne rozpoczęcia organizacji przetargu

Prowadzenie przetargu pociąga za sobą zaangażowanie zasobów ludzkich i środków finansowych. Oczywiste staje się w tym momencie, że Zamawiający przed rozpoczęciem przetargu powinien wiedzieć czego chce i czym dysponuje. Stąd wstępnymi warunkami rozpoczęcia organizacji przetargu są:

1. Ustalenie przedmiotu przetargu - czyli obiektu który w wyniku przetargu ma zostać zamówiony i wykonany.

2. Analiza wykonalności przedsięwzięcia

Analiza ta podaje argumenty przy podejmowaniu ostatecznej decyzji inwestycyjnej poprzez wskazanie:

• technicznej możliwości realizacji,

• opłacalności inwestycji.

3. Dysponowanie terenem

Inwestycje polegające na budowie, rozbudowie i przebudowie nieruchomości wymagają posiadania tytułu do dysponowania terenem.

4. Pozyskanie środków finansowych

Środki finansowe mogą pochodzić z różnych źródeł:

• kapitał własny Zamawiającego

• kredyty bankowe i instrumenty dłużne np. obligacje

• dotacje i subwencje państwowe

• kredyt Wykonawcy

1. Ogłoszenie przetargu

Ze względu na zakres rozpowszechniania przetargów można podzielić je na otwarte (poprzez publiczne ogłoszenia w mediach np. prasie o składaniu ofert) i zamknięte (zaproszenia kierowane bezpośrednio do kilku oferentów).

Zalecenia FIDIC i Banku Światowego wskazują na niecelowość prowadzenia przetargów otwartych dla poważniejszych inwestycji, gdyż powoduje to niepotrzebnie sporządzanie wielu ofert co wiąże się z kosztami. Poza tym poważniejsze firmy nie chcą składać ofert jeżeli zagraża im masowa konkurencja. Z tego powodu stosuje się prekwalifikację.

Prekwalifikacja jest ustaleniem kompetencji przedsiębiorstw, które następnie zostaną zaproszone do składania ofert. Oceny kwalifikacji oferentów dokonuje się pod względem technicznych możliwości realizacji inwestycji (dysponowanie odpowiednim sprzętem i wyposażeniem, liczebność firmy), standingu finansowego i doświadczenia zawodowego.

Racjonalna ocena kwalifikacji odbywa się tylko wtedy, kiedy stosuje się ustalony zestaw pytań. Wzory takich zestawów opracował FIDIC i Bank Światowy.

Zawiadomienie o prekwalifikacji powinno być ogłoszone w odpowiedniej prasie krajowej i zagranicznej

Okres pomiędzy zawiadomieniem a ostatecznym terminem wypełnionych formularzy prekwalifikacyjnych nie powinien być krótszy od 6 dygodni.

Po otrzymaniu formularzy dokonuje się ich oceny, najczęściej poprzez przyznanie odpowiedniej ilości punktów dla każdej odpowiedzi zamieszczonej w formularzu.

Następnie do zakwalifikowanych firm wysyła się zaproszenia do składania ofert. Ogólnie zaleca się, aby o złożenie ofert zwracać się do około 7 oferentów.

2. Przystąpienie do przetargu

Przystąpienie do przetargu następuje poprzez wydanie materiałów przetargowych Oferentowi.

Materiały przetargowe obejmują część organizacyjno-prawną i techniczną.

1. Następujące pozycje powinny wchodzić w część organizacyjno-prawną:

• List zapraszający do wzięcia udziału w przetargu (jest krótkim dokumentem, zawierającym dane podstawowe o przedmiocie przetargu i Zamawiającym)

• Instrukcja dla oferentów (opisuje sposób sporządzenia, dostarczenia otwarcia i oceny ofert oraz formę zawarcia kontraktu)

• Warunki kontraktowe inaczej warunki umowy (określają prawa i obowiązki Zamawiającego i Wykonawcy w trakcie realizacji inwestycji, ich ustalenie przed wydaniem dokumentów przetargowych jest jedną z podstaw racjonalnego przetargu)

• Zabezpieczenia finansowe

Dotyczą one najczęściej:

Zabezpieczenia podpisania umowy w przypadku wygrania przetargu - zabezpieczenie przetargowe,

Zabezpieczenia dobrego wykonania robót - zabezpieczenie wykonania

Zabezpieczenia spłacenia zaliczki - zabezpieczenie zaliczki.

Na etapie składania ofert Oferenci powinni przedstawić tylko zabezpieczenie przetargowe.

• Formularz oferty (zawiera bardzo krótkie podsumowanie oferty, a Oferent poza własną nazwą i adresem ma do wpisania cenę i niekiedy pojedyncze dane)

2. Część techniczna

Przetargowa dokumentacja techniczna służy do określania przedmiotu zamówienia dokładnie w taki sposób, aby dać podstawę do:

• opracowania przez Oferentów jednoznacznych ofert

• zawarcia umowy pomiędzy Zamawiającym i Wykonawcą

• realizacji przedsięwzięcia i rozliczania robót.

Podaje ona zasadnicze rozwiązania technologiczne i techniczne obiektu natomiast zwykle pozostawia swobodę Wykonawcy w zakresie szczegółów technicznych i mniej istotnych elementów technologii wykonania robót.

Przetargowa dokumentacja techniczna obejmuje dwie grupy informacji:

• informację o Robotach i

• informację o Placu Budowy

Na informację o Robotach składają się:

• Opis techniczny Robót

Opis tech. uzupełnia Rysunki o elementy opisowe, przedstawiające Oferentowi czytelny podział całej inwestycji na zadania, obiekty (ich przeznaczenia) z oznaczeniami kodowymi jednolitymi dla całego przedsięwzięcia

• Rysunki

Rysunki zawierają ogólne plany lokalizacji i zagospodarowania Placu Budowy oraz szczegółowe prezentacje wykonania technicznego robót

• Specyfikacje Techniczne

ST zawiera wytyczne techniczne wykonania i odbioru robót wraz z wymaganiami dotyczącymi instalowanych urządzeń i instalacji. Dotyczy ona zarówno standardów wykonania robót jak również jakości stosowanych materiałów i urządzeń przewidzianych do instalowania.

• Przedmiar robót i/lub wykaz stawek

Przedmiar robót jest to zestawienie ilości poszczególnych przewidzianych do wykonania robót. Celem jego sporządzenia z jednej strony jest pomóc oferentom w dokładnym przygotowaniu ofert, przez dostarczenie jednolitych podstaw ilościowych, a z drugiej dać Zamawiającemu podstawę do finansowej kontroli realizacji Umowy Obmiarowej.

Do materiałów przetargowych załącza się tzw. „ślepy kosztorys” - to znaczy Przedmiar Robót obejmujący poza opisem, jednostkami i ilościami poszczególnych elementów robót również wolne miejsca na stawki i ceny, które wypełnia Oferent.

• Wykaz Czynności

Wykaz czynności jest to podział Robót na części (elementy obiektów lub całe obiekty), dające się samodzielnie odebrać przez Inspektora Nadzoru. Celem jego sporządzenia jest dostarczenie wycenionego Wykazu Czynności przez Oferenta, na podstawie którego następuje okresowe szacowanie Robót podczas realizacji Umowy Ryczałtowej.

• Wykaz wymaganych w ofercie informacji dodatkowych (jak np. przepisy BHP, przepisy przeciw-pożarowe)

Na informację o Placu Budowy składają się:

• wyniki wierceń geotechnicznych i analizy gruntu;

• uzyskane przez Zamawiającego badania dotyczące stanu Placu Budowy i jego otoczenia. Mogą one obejmować mapy, dane hydrograficzne i informacje hydrologiczne;

• Dane inwentaryzacyjne o uzbrojeniu podziemnym Placu Budowy: rurociągach, przewodach i budowlach;

• Dane inwentaryzacyjne o budynkach i budowlach istniejących na Placu Budowy i z nim sąsiadujących.

1. Zasady oceny ofert

Zamawiający sprawdza poprawność ofert, a następnie ocenia i porównuje tylko te oferty, które zostały uznane za poprawne.

Należy zwrócić uwagę, że nie zawsze możliwe jest proste porównanie cen z danych ofert. W przypadku niejednakowego zakresu rzeczowego wszystkich ofert w zakresie oferowanych usług i/lub stosowania różnych walut cen ofertowych konieczne jest sprowadzenie cen oferowanych do wartości porównywalnej.

Przy małych i prostych zadaniach, wybrana oferta powinna być ofertą o najniższej porównywalnej cenie ofertowej.

Dla większych i bardziej złożonych zadań, Zamawiający powinien oceniać oferty kompleksowo, to znaczy zastosować współczynniki pozwalające uwzględnić również inne aspekty oferty (np. termin realizacji, jakość wykorzystywanego sprzętu, doświadczenie itp.)

Współczynniki te powinny być w granicach możliwości obiektywne i wymierne oraz powinny mieć przyznaną względną wagę w procedurze oceny, lub - jeśli to jest wykonalne - powinny być wyrażone w postaci pieniężnej.

Procedura i kryteria wyboru najkorzystniejszej oferty powinny być zgodne z ustaleniami podanymi w materiałach przetargowych, jednak Zamawiający nie ma obowiązku szczegółowego ujawniania kryteriów oceny. Jednak korzystne jest podawanie w zaproszeniu do przetargu jakie czynniki są brane pod uwagę. W przeciwnym razie niektórzy oferenci mogą pominąć w swoich ofertach istotne informacje, a tym samym zwiększa się czynnik przypadkowości wyboru.

Zazwyczaj Zamawiający bierze pod uwagę następujące kryteria wyboru oferty:

1. Cena i warunki finansowania budowy

2. Cykl realizacji - termin wykonania

3. Szczególnie wysoka jakość, którą gwarantuje Wykonawca

4. Technologia wykonania

Przedmiar Robót stosowany jest przy Umowach Obmiarowych, to znaczy takich, w których rozliczanie z Wykonawcą, następuje dokładnie według obmierzonych ilości wykonanych Robót.

Prowadzenie inwestycji wg standardów FIDIC

1

1/7

---