Temat:

System regulacji prawnych rachunkowości sektora finansów publicznych.

W ramach prawa finansów publicznych wyróżnia się takie działy prawa jak: prawo budżetowe, prawo podatkowe, prawo celne, prawo wewnętrznego kredytu publicznego, prawo walutowe, prawo bankowe i prawo dewizowe. Elementy regulacji działalności finansowej znaleźć można także w prawie międzynarodowym (międzynarodowe prawo finansowe) oraz w prawie karnym (prawo karne skarbowe).

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

- pobierane i gromadzenie dochodów,

- wydatkowanie środków publicznych,

- finansowanie deficytu,

- zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,

- zarządzanie środkami publicznymi,

- zarządzanie długiem publicznym.

W toku wykonywania budżetu zarówno państwa, jak i jednostek samorządu terytorialnego istniej obowiązek sporządzania sprawozdań. Zgodnie z art. 15 ustawy z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych jednostki sektora finansów publicznych sporządzają sprawozdania zwane „sprawozdaniami budżetowymi” z wykonania procesów:

- - pobierane i gromadzenie dochodów,

- wydatkowanie środków publicznych,

- finansowanie deficytu,

- zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,

- zarządzanie środkami publicznymi,

- zarządzanie długiem publicznym.

Sprawozdania sporządza się w sposób czytelny i trwały. Na sprawozdaniu składa się podpisy odręcznie na każdym formularzu w miejscu oznaczonym. Pod podpisem umieszcza się pieczątkę z imieniem i nazwiskiem osoby podpisującej. Kierownicy jednostek zobowiązani są sporządzić sprawozdania rzetelnie i prawidłowo zarówno pod względem merytorycznym, jak i formalno-rachunkowym.

Rodzaje sprawozdań finansowych:

- sprawozdania jednostkowe

- sprawozdania łączne

- sprawozdania skonsolidowane

- sprawozdania zbiorcze

Ustawa o finansach publicznych wytycza zakres podmiotowy finansów publicznych, wskazując podmioty, które prowadzą publiczną działalność finansową. Tworzą one tzw. „sektor finansów publicznych”. W myśl art. 5 ustawy, do sektora finansów publicznych zalicza się:

1) organy władzy publicznej i podległe im jednostki organizacyjne,

2) państwowe osoby prawne oraz inne państwowe jednostki organizacyjne nie objęte

Krajowym Rejestrem Sądowym, których działalność finansowana jest ze środków publicznych całości lub części, z wyjątkiem:

a) przedsiębiorstw państwowych,

b) banków państwowych,

c) spółek prawa handlowego.

W sektorze finansów publicznych wyodrębnić można dwie części składowe, też nazywane przez ustawę sektorami, tj. sektor rządowy oraz sektor samorządowy. Ten ostatni obejmuje jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz podległe tym organom jednostki organizacyjne.

Zjawiska finansowe, w zakresie finansów publicznych są przedmiotem planowania. Umożliwia to - zwłaszcza, gdy bierze się pod uwagę obowiązek stosowania klasyfikacji dochodów i wydatków - sterowanie tymi zjawiskami. Efektywność sterowania uwarunkowana jest w istotnej mierze tym, czy istnieje możliwość obserwacji zjawisk finansowych i kontroli ich przebiegu z punktu widzenia zgodności z planem. W związku z tym tworzone są systemy ewidencji tych zjawisk.

Pod względem prawnym finanse publiczne są regulowane w aktach prawnych należących do źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Aktualnie w Polsce regulacje te znajdują się w przepisach:

- Konstytucji RP,

- Ustawy o finansach publicznych,

- Ustawy o rachunkowości,

- Ustawy podatkowej,

- Ustawy tworzące poszczególne organy władzy państwowej i administracji rządowej,

- Ustawy regulujące funkcjonowanie i finanse jednostek samorządu terytorialnego,

- Ustawy regulujące funkcjonowanie grup innych niż Skarb Państwa i j.s.t podmiotów

sektora publicznego

- Ustawy regulujące ogólne zagadnienia dotyczące funkcjonowania sektora publicznego ( postępowanie w sprawach podatkowych, wynagradzanie, zamówienia publiczne, pomoc publiczna, udzielanie gwarancji i poręczeń),

- Ustawy powołujące do życia poszczególne instytucje sektora publicznego, w tym

ustawy tworzące państwowe agencje i fundusze celowe.

Polska Konstytucja w szerokim zakresie normuje zagadnienia finansów publicznych oraz wyznacza reguły tworzenia przepisów prawa finansowego.

Rolę aktu kodyfikującego przepisy prawa finansowego wyznaczono przede wszystkim ustawie z dnia 30 czerwca 2005 r. Jest to podstawowy akt prawny regulujący funkcjonowanie sektora finansów publicznych. Zastąpiła zdezaktualizowane Prawo Budżetowe z 1991 r. i została dostosowana do przepisów Konstytucji RP z 1997 r., uwzględniając nową organizację samorządu terytorialnego.

O szczególnym charakterze decydują dwa czynniki:

1) Treść ustawy, obejmująca najbardziej ogólne, podstawowe zagadnienia dotyczące

funkcjonowania sektora finansów publicznych,

2) Treść ustawy w bezpośredni sposób dopełnia i rozwija przepisy rozdziału X „Finanse

publiczne” Konstytucji.

Temat:

Zawartość informacyjne wykazów kont a zawartość sprawozdań finansowych

jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych.

W myśl art. 14 ustawy o finansach publicznych, na Ministrze Finansów ciąży obowiązek określenia, w drodze rozporządzenia, jednolitego planu kont dla jednostek sektora finansów publicznych, szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych oraz jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto Minister Finansów określa zasady rachunkowości oraz plan kont dla organów podatkowych w zakresie poboru i rozliczenia podatków, opłat oraz innych nieopodatkowanych należności budżetu, do których ustalenia lub określenia uprawnione są organy podatkowe.

Dopełnieniem zasady planowania zjawisk finansowych w ramach finansów publicznych jest zasada sprawozdawczości. Sprawozdawczość stwarza możliwość oceny stopnia i sposobu wykonania planu, a więc nadaje sens planowaniu finansowemu. Sprawozdawczość finansowa dotyczy różnych sektorów finansów publicznych i ma różny stopień agregacji danych, a ponadto sprawozdania mogą mieć różny walor prawny.

Jednostki sektora finansów publicznych sporządzają następujące sprawozdania:

Rb-Z - kwartalne sprawozdanie o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz poręczeń i gwarancji;

Rb-UZ - roczne sprawozdanie uzupełniające o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych;

Rb-N - kwartalne sprawozdanie o stanie należności;

Rb-UN - roczne sprawozdanie uzupełniające o stanie należności z tytułu papierów wartościowych według wartości księgowej.

Sprawozdania Rb-Z, Rb-UZ, Rb-N i Rb-UN są wykorzystywane do celów statystycznych. Podstawą ich sporządzenia są księgi rachunkowe oraz ewidencja księgowa jednostki.

W sektorze samorządowym w zakresie operacji finansowych występują następujące rodzaje sprawozdań [3]:

• sprawozdanie jednostkowe - sporządzane na podstawie ksiąg rachunkowych;

• sprawozdanie zbiorcze (według rodzaju jednostki) - sporządzane przez jednostki sektora finansów publicznych, które są organem założycielskim lub nadzorującym, na podstawie sprawozdań jednostkowych jednostek danego rodzaju, z tym że przez sprawozdania zbiorcze należy rozumieć również sprawozdania sporządzane na podstawie otrzymanych sprawozdań zbiorczych.

Ogólne zasady sporządzania sprawozdań:

1. Kwoty w sprawozdaniach wykazuje się w złotych.

2. Sprawozdania sporządza się według stanu na koniec okresu sprawozdawczego. Sprawozdania Rb-Z i Rb-N sporządza się narastająco według stanu na koniec pierwszego, drugiego, trzeciego lub czwartego kwartału roku budżetowego, zaś Rb-UZ i Rb-UN według stanu na koniec roku budżetowego.

3. Sprawozdania należy sporządzać w sposób czytelny i trwały. Podpisy na sprawozdaniu w formie dokumentu składa się odręcznie, a także umieszcza się pieczątkę z imieniem i nazwiskiem osoby podpisującej.

4. Jednostki są obowiązane sporządzać sprawozdania rzetelnie i prawidłowo pod względem merytorycznym i formalno-rachunkowym.

5. Sprawozdania Rb-Z, Rb-UZ, Rb-N i Rb-UN są sporządzane w formie dokumentu oraz w formie elektronicznej

6. Dane ze sprawozdań przekazywanych w formie elektronicznej powinny być zgodne z danymi wykazywanymi w tych sprawozdaniach w formie dokumentu.

7. Formularze sprawozdań w formie elektronicznej są dostępne na stronach internetowych Ministerstwa Finansów

8. Jednostki sektora finansów publicznych będące odbiorcami sprawozdań jednostkowych, sporządzające sprawozdania zbiorcze według rodzaju jednostki, są obowiązane sprawdzić prawidłowość otrzymywanych sprawozdań jednostkowych pod względem formalno-rachunkowym. Są one również uprawnione do kontrolowania merytorycznej prawidłowości złożonych sprawozdań. W tym celu mogą zażądać przedstawienia odpowiednich dokumentów.

9. Nieprawidłowości stwierdzone w toku sprawdzania powinny być usunięte przez kierowników jednostek sporządzających sprawozdania jednostkowe przed włączeniem zawartych w nich danych do sprawozdań zbiorczych.

10. W przypadku zmiany stanu faktycznego w ewidencji księgowej lub w przypadku stwierdzenia błędu w uprzednio przekazanym sprawozdaniu jednostka zobowiązana jest do niezwłocznego sporządzenia oraz przekazania do nadrzędnej jednostki sektora finansów publicznych korekty sprawozdania, które nie odpowiada stanowi faktycznemu.

Przekazywanie omawianych sprawozdań odbywa się następująco:

1. Jednostki sporządzają i przekazują sprawozdania jednostkowe odbiorcom tych sprawozdań.

2. Jednostki sektora finansów publicznych, które są organem założycielskim lub nadzorującym, sporządzają i przekazują sprawozdania zbiorcze. Zarządy jednostek samorządu terytorialnego sporządzają sprawozdania zbiorcze, według rodzaju jednostki, na podstawie sprawozdań jednostkowych jednostek danego rodzaju i przekazują je do właściwych terytorialnie regionalnych izb obrachunkowych. Na przykład jednostka samorządu terytorialnego będąca organizatorem w odniesieniu do kilku instytucji kultury sporządza jedno zbiorcze sprawozdanie Rb-Z i Rb-N na podstawie sprawozdań jednostkowych otrzymanych od nadzorowanych instytucji kultury.

3. Regionalne izby obrachunkowe na podstawie sprawozdań zbiorczych otrzymanych od jednostek samorządu terytorialnego sporządzają i przekazują sprawozdania zbiorcze (według rodzaju jednostki) do Głównego Urzędu Statystycznego.

4. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie otrzymanych sprawozdań zbiorczych sporządza i przekazuje do Ministra Finansów sprawozdania zbiorcze według rodzaju danych jednostek, z uwzględnieniem podziału na jednostki należące do sektora rządowego i samorządowego.

Chcąc podkreślić znaczenie prawidłowego sporządzania omawianych sprawozdań należy zwrócić uwagę, iż zadłużenie utworzonych lub nadzorowanych przez samorząd jednostek mających osobowość prawną, głównie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej stanowi coraz bardziej realne zagrożenie dla bezpieczeństwa finansowego jednostek samorządu terytorialnego. W przypadku ich przekształcenia lub likwidacji na jednostce samorządu terytorialnego ciąży obowiązek sfinansowania zobowiązań tych podmiotów. Ze względu na pogarszający się stan finansów tych jednostek szczególną uwagę należy zwrócić na poziom tych zobowiązań i właściwy sposób monitorowania ich zadłużenia.

Rzetelne informacje o stanie zobowiązań podmiotów mających osobowość prawną ułatwiają prawidłowe dokonywanie oceny sytuacji finansowej samorządu. Uwzględnienie zobowiązań jednostek mających osobowość prawną, dla których organem założycielskim lub nadzorującym są jednostki samorządu terytorialnego, pozwala dokładniej ocenić potencjalne zadłużenie samorządów.

Zgodnie z delegaturą zawartą w art. 14, ust.1 ustawy o finansach publicznych minister finansów ma w drodze rozporządzenia określić dla jednostek sektora finansów publicznych:

1. jednolity plan kont dla:

• budżetu państwa,

• budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

• jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych,

• jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej;

szczególne zasady rachunkowości dotyczące:

• ewidencji wykonania budżetu,

• ewidencji majątku trwałego stanowiącego własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego,

• wyceny poszczególnych składników aktywów i pasywów,

• sporządzania sprawozdań finansowych.

Zadaniem planu kont wydanego w formie rozporządzenia jest ujednolicenie kont służących do ewidencji podobnych operacji gospodarczych w jednostkach sektora publicznego tak, aby przez system sprawozdawczości budżetowej można było kumulować dane na wyższych szczeblach dysponentów wydatków budżetowych. Uzyskane w ten sposób dane służą do analizy wykonania budżetu państwa i budżetów gmin, stanowią podstawę do sporządzania planów finansowych jednostek na rok następny, a także stanowią jednolity materiał do rozliczania jednostek z wykonania ich planu finansowego. Stąd też istnieje konieczność, aby ogólne zasady prowadzenia kont we wszystkich jednostkach i zakładach budżetowych były jednakowe.

Od 1 stycznia 2002 r. obowiązuje nowe rozporządzenie ministra finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych^[3]. Zakładowe plany kont powinny być opracowane na podstawie poszczególnych planów kont określonych w załącznikach wspomnianego rozporządzenia. Załączone plany kont zawierają wykazy kont bilansowych i pozabilansowych oznaczonych symbolami trzycyfrowymi oraz określają zasady ich funkcjonowania. Podane w rozporządzeniu wykazy kont to minimalna liczba kont syntetycznych, którą można ograniczyć o konta służące do ewidencji operacji gospodarczych niewystępujących w jednostce lub uzupełnić o konta syntetyczne, zgodne co do treści ekonomicznej z odpowiednimi kontami syntetycznymi zawartymi w rozporządzeniu. Plan kont powinien być jeszcze uzupełniony o wykaz kont ksiąg pomocniczych prowadzonych do poszczególnych kont syntetycznych. Ponadto zakładowy plan kont powinien uwzględniać ustalenia dysponenta części budżetowej lub zarządu jednostki samorządu terytorialnego dotyczące zasad grupowania operacji gospodarczych istotnych dla rodzaju działalności. Powinien również umożliwiać sporządzenie sprawozdań finansowych, sprawozdań budżetowych lub innych sprawozdań określonych w odrębnych przepisach.

---