1. Meiningeńczycy (1860-1918) - Jerzy II (władca księstwa w Turyngii)

• wierność historyczna (dekoracje, kostiumy, rekwizyty, etc.) - realizm

• sceny i sytuacje komponowane w osobnym szkicu jako obraz malarski - sceny zbiorowe - statyści - gra zespołowa

• Szekspir i klasycy

• Ludwig Chronegk - I reżyser

2. Andre Antoine - 1887 Theatre-Libre 1906 - Odeon

• naturalizm z Zolą (on twierdzi, że zadaniem sztuki jest dokładne powtórzenie rzeczywistości) - prawdziwe połcie mięsa, fontanna na scenie

• czwarta ściana; odrzucał grę, aktorzy mają się zachowywać naturalnie

• pierwszy na francuską scenę wprowadził Ibsena (do „Dzikiej kaczki” sprowadził ze Skandynawii drewno jodłowe), Strindberga, Hauptmanna, Bjornsona

Gordon Craig

• teatr jako sztuka autonomiczna - sztuka w stanie „czystym”, ani wynik, ani zbiornik różnych samodzielnych sztuk, a jedynie odrębną i samoistną sztuką o własnych środkach i prawach

• najważniejsza była rytmizacja przestrzeni i plastyka spektaklu

• na plastyczną wizję: bryła, ruch, światło, kolor i przestrzeń teatralna

• odrzuca teatr tradycyjny, nie akceptuje naturalności, aktorzy nadmarionetami - sprowadzenie aktora do roli lalki, marionetki, która jest całkowicie podporządkowana reżyserowi- artyście odpowiedzialnego za całość przedstawienia; przewiduje pozbycie się aktora

• przepowiada zmierzch dramaturgii literackiej, która ma się stać wg niego zbędna w niezależnym teatrze przyszłości

• odrzuca scenę pudełkową; scena jako miejsce akcji teatralnych

• idee utopijne, nieliczne doczekały się realizacji

• Adolf Appia

• nowa wizja przestrzeni: zamiast malarskich - schody, podesty, zastawki etc.

• przestrzeń ożywiana światłem (nowość - mrok i ciemność), zespolona z muzyką i ruchem

• w latach 20 wielkie widowiska plenerowe

• Stanisławski i MchAT (1898)

• wyjazd do studiów nad „Otellem” na Cypr- naturalizm - „duchowy naturalizm”, „realizm psychologiczny”, odwoływanie się do własnych przeżyć

• GRUPA, każdy tak samo ważny, nie ma małych ról, etc.

• przeżywanie, pełność postaci („gdy grasz złęgo szukaj w nim pierwiastków dobroci”)

• bardzo wiele z Antoine'a

• ciągły niedosyt i niepokój twórczy przez co ciągłe udoskonalanie się

• Czechow, głęboka analiza postaci, relacji

• w Polsce wyklęty ze względów politycznych

• oponenci Stanisławskiego:

• Jewreinow - dramaturg nabija się z naturalizmu i symbolizmu, propagator „czystej” teatralności

• Tairow i jego Teatr Kameralny - to samo, odrzucenie tekstu, ale niezgodność z Craigiem w związku z odrzuceniem aktora

• Meyerhold - „październik teatralny” - uczeń Studio, nie naśladowanie a symbolizowanie rzeczywistości; zgodnie z rewolucją więc traktuje przedstawienie w sposób racjonalny i mechanistyczny; scena konstruktywistyczna uważana jako „maszyna do gry aktorskiej” a aktorstwo , którego istotą jest biomechanika - koordynacja ruchów i refleks, świadome wykorzystanie wszystkich możliwości ciała; likwiduje kurtynę, kulisy, pomosty łączące scenę z widownią, scena nowoczesna, teatr symultaniczny

• Eugeniusz Wachtangow

• Synteza Stanisławskiego z Meyerholdem

• Wychowanek Studia

• „Turandot” Gozziego - grane jeszcze w latach siedemdziesiątych - bajak opowiedziana prze aktorów; aktorzy rosyjscy grali aktorów włoskiej komedii, którzy rozgrywali akcję bajki Gozziego, bawi się teatralnością odkrywając podszewkę przedstawień

• realizm fantastyczny - realizm Stanisławskiego z teatralnością Meyerholda

• Max Reinhardt

• Synkretyzm wszystkich stylów

• Wielki Elektryk Reformy- unowocześnił światła

• Najpierw naturalizm (pnie drzew, mech)

• Lata 20' - awangarda- uproszczenia, podział sceny, wielopoziomowość

• Sceny zbiorowe- niezwykle ekspresyjne

• Olśnienie widza jako cel- sławy aktorskie, oprawa plastyczna, format widowiskowy

• Przebudował Cyrk Schumanna na arenę na 5000 miejsc

• Pierwszy inscenizator w ujęciu Craiga

• Erwin Piscator

• Teatr polityczny

• W inscenizacjach wykorzystywał dokumenty, teksty prasowe, karykaturę, filmy, rysunki, kroniki wojenne, obrazy rewolucyjne

• Teatr totalny- działał tylko dwa lata

• Inżynier teatralny, teatr maszyna

• Bertolt Brecht

• Teatr polityczny, zaangażowany, wychowujący

• Gra z dystansem - spojrzenie na bohatera przez kontekst sytuacyjny, przez objaśnienia, podkreślanie fikcyjności postaci

• Efekt obcości polega na wykorzystywaniu środków filmowych, songów przerywających, tworzących dystans i oceniających

• Aktor przedstawia postać i jej losy a nie się w nią wciela i przeżywa jej tragedię

• Ciągłe mieszanie konwencji, rozbijanie spektaklu jako całości

• Jacques Copeau

• Nawiązuje do Meyerholda, Stanisławskiego, Craiga

• Przedstawienia plenerowe

• Naga scena (z teatru ludowego i komedii dell'arte) - bez rampy, z oszczędną dekoracją, odrzucając rekwizyt, i maszynerię teatralną

• Rzemiosło aktorskie i umiejętność improwizacji

• Praca studyjna- ćwiczenie głosu, ciała, mimikę, pantomimę, rytmikę, gimnastykę

• Bliski kontakt widza z aktorem

• Antonin Artaud

• Teatr okrucieństwa

• Sztuka rytuału, magii i podświadomości, inspiracje z kultury Dalekiego Wschodu

• Teatr oparty nie na słowie i dramacie a na ekspresji dźwiękowej i plastycznej

• Obalił pojęcia- gra, konwencja, spektakl podnosząc problem istoty życia i istoty teatru , przekonany, że nie chodzi o teatr na scenie, lecz o teatr żywy, wstrząsający, angażujący całkowicie widza, do którego dociera się przez zmysły

• Zlikwidował podział na scenę i widownię - stworzył przestrzeń wspólną , pozbawioną barier i podziałów, sugerował tworzenie spektakli na ulicach

Ogólnie:

• odrzucenie konwencji scenicznej, antykomercyjność

• nowoczesne wizje przestrzeni scenicznej

• teatr jako dzieło sztuki, a ci którzy go tworzą - artyści

• twórca - wizjoner - reżyser

• dwa nurty reformy: analityczny i syntetyczny - przewartościowanie wobec aktora i widza oraz jednostki i tłumu na scenie

• autonomiczna wizja inscenizatora i teatru inscenizacji

• synkretyzm sztuki w teatrze

• możliwość teatru jako studia, szkoły, laboratorium

• teatr zajmuje się filozofią życia, zgłębia jego sens - egzystencjalizm

---