Na co pomagają
Znanymi związkami flawonowymi są rutyna i kwercetyna. Działają one podobnie jak witamina C, która wzmacnia większe naczynia krwionośne. Natomiast bioflawonoidy uszczelniają wrażliwe ścianki drobniutkich, mikroskopijnych kapilarów zaopatrujących każdą komórkę oraz zwalczają atakujące je czynniki chorobotwórcze. Dzięki temu flawonoidy wspomagają leczenie hemoroidów, a także żylaków, krwawień podskórnych oraz powstrzymują skłonność do krwawień. Ponadto hamując utlenianie witaminy C, wielokrotnie zwiększają jej skuteczność.
Bioflawonoidy ograniczają także zakrzepy krwi przyczyniające się do udarów mózgu. Zmniejszają utlenianie LDL (tzw. dobrego cholesterolu), który ma niską gęstość; jego utlenianie powoduje bowiem zwiększanie tej gęstości i zatykanie tętnic. Naukowcy twierdzą, że mała ilość zachorowań na chorobę serca we Francji wynika właśnie z rozpowszechnienia w tym kraju zwyczaju picia czerwonego wina, które zawiera dużo bioflawonoidów.
Przed chorobami serca chronią jeszcze inne substancje fitochemiczne. Fitosterole, do których zalicza się beta-sitosterol, stigmasterol i kampesterol, są obecne w kiełkach pszenicy, zbożach, orzechach i warzywach strączkowych, w tym soi. Spełniają one podobną rolą jak cholesterol, ale w przeciwieństwie do cholesterolu dostarczanego z tłuszczami nie podnoszą jego poziomu, dzięki czemu obniża się ryzyko chorób serca oraz raka okrężnicy.
Sitosterol i stigmasterol nazywane są także hormonami roślinnymi (fitoestrogenami), ponieważ pobudzają wydzielanie estrogenów w organizmie kobiety (co jest pożądane szczególnie w okresie okołomenopauzalnym). Znaleziono je na przykład w roślinie zwanej brazylijskim żeń-szeniem (z rodziny szkarłowatych), która jest wykorzystywana do preparatów łagodzących skutki menopauzy, stosowanych niekiedy zamiast hormonalnej terapii zastępczej.
W walce z rakiem
Stwierdzono, że wiele flawonoidów zapobiega nowotworom. Sulforafan, który zawierają brokuły, wyodrębnia z komórek związki rakotwórcze, przez co obniża ryzyko raka piersi u kobiet. Kwas p-kumarowy, likopen i kwas chloragenowy, obecne w pomidorach, hamują powstawanie czynników rakotwórczych. Izotiocyjanian fenetylowy, który znaleziono w kapuście, powstrzymuje rozwój raka płuc. Kwas elagowy, który jest w truskawkach i winogronach, neutralizuje czynniki rakotwórcze powodujące zwyrodnienie DNA w komórkach. Antyrakotwórcze działanie ma genisteina w ziarnach soi. Liczne rodzaje karotenoidów (jest ich ponad sto), do których należy beta-karoten zawarty m.in. w marchwi, także wykazuje takie pożądane właściwości.
Okazuje się, że bioflawonoidy należą do nielicznych substancji, które wiążą toksyczne pierwiastki, takie jak miedź i ołów, a potem wydalają je z organizmu.
Wspomagają odporność
Bioflawonoidy wspomagają również odporność organizmu człowieka. Wspaniałym przykładem leczniczego działania jest czosnek, który zawiera bardzo dużo dobroczynnych związków tego typu (co najmniej 30). Zażywanie go zapobiega nie tylko chorobom serca i nowotworom, ale również przeziębieniom i innym infekcjom. Wszystko to dzięki związkom bogatym w siarkę, takim jak allicyna ajoena, saponiny i związki fenolowe. Współpracują one np. z witaminami, ułatwiając ich wchłanianie. Allicyna wiąże się w jelitach z tiaminą (witaminą B1), dzięki czemu kompleks ten może łatwiej wchłaniać się z jelit niż sama witamina B1.
Podobnie obecność flawonoidów zawartych w owocach głogu pomaga w przyswajaniu znajdującej się tam witaminy C. Dlatego też naturalny kompleks witaminy C otrzymywany głównie z głogu składa się z kwasu askorbinowego (czyli samej witaminy C) oraz innych substancji enzymatycznych, takich jak bioflawonoidy, hesperydyna i rutyna. Te właśnie związki ułatwiają wchłanianie kwasu askorbinowego, co decyduje o lepszym przyswajaniu naturalnej witaminy.
Ziołowe natarcie
Lecznicze właściwości wielu ziół wynikają także z obecności flawonoidów w tych roślinach. Dzięki temu np. wyciąg z korzenia lukrecji, która była stosowana już w starożytnej Grecji i Rzymie, wykazuje działanie przeciwutleniające, przeciwbakteryjne oraz ochronne przed promieniowaniem UV (szczególnie w stężeniu 20-40%). W działaniu przeciwzapalnym tej rośliny, oprócz innych substancji, biorą udział flawonoidy. Wśród tej grupy związków szczególne znaczenie mają likwirytygenina i izolikwirytygenina oraz proestrogennie działające izoflawony. Izoflawony są także odpowiedzialne za jej aktywność przeciwbakteryjną. Produkuje się z tego zioła leki przeciwzapalne, przeciwwrzodowe, rozkurczające, wykrztuśne oraz przeciwalergiczne.
Również w zielu nasturcji oprócz wielu biologicznie czynnych substancji korzystnych dla człowieka, takich jak związki siarkowe, sole mineralne, białko, witaminy (szczególnie C), stwierdzono obecność flawonoidów. Dzięki temu bogactwu różnorodnych substancji fitochemicznych i ich współdziałaniu ziele nasturcji hamuje rozwój bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, a także wirusów i grzybów (w tym szczepów odpornych na antybiotyki). Dezynfekuje drogi oddechowe i moczowe - zwalcza zakażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze tych okolic, zapalenie pęcherza moczowego, miedniczek nerkowych, a także gruczołu krokowego. Jest stosowane też w biologicznej ochronie przed grypą, gdyż wzmaga reakcje odpornościowe. Przetwory z nasturcji podaje się podczas leczenia chronicznych stanów zapalnych oskrzeli i rozedmy płuc. Poleca się ją w stanach zapalnych gardła i migdałków, a także ran i ropni.
Dla urody
Aktywne działanie flawonoidów docenia się w dermatologii i kosmetyce. Wspomniana już lukrecja stanowi interesujący surowiec będący składnikiem preparatów leczących różnego rodzaju dermatozy oraz wspomagający działanie innych środków stosowanych w dermatologii, takich jak kwas salicylowy, a nawet neomycyna. Zapobiega nawrotom choroby po odstawieniu leków.
Ekstrakty z korzenia lukrecji ze względu na przeciwzapalne działanie wykorzystuje się w łagodzących tonikach, żelach, lotionach oraz kremach na dzień i na noc przeznaczonych dla cery podrażnionej, zaczerwienionej i nadmiernie wrażliwej, a także do cery tłustej, skłonnej do wyprysków.
Nasturcja może być także stosowana zewnętrznie, gdyż powoduje przekrwienie skóry. Wykazano przy tym jej korzystne działanie zapobiegające wypadaniu włosów oraz wzmacniający wpływ na ich wzrost.