Mirosława Grabowska

Zakład Metodologii Badań Socjologicznych

Dyżur - zostanie podany w terminie późniejszym

Metodologia badań socjologicznych - metody badań niesondażowych

semestr letni 2005/06

I. Informacja o zajęciach:

(a) cel i program zajęć oraz

(b) organizacja pracy w trakcie zajęć i warunki ich zaliczenia.

Ad (a) Celem zajęć jest zapoznanie studentów z różnymi, niesondażowymi metodami badań: z danymi, z których owe metody korzystają, i z technikami analizowania tych danych. Omawiane będą mocne i słabe strony niesondażowych metod badawczych, zarówno możliwości, jakie otwierają one przed badaczem, jak i ich ograniczenia oraz trudności związane z ich stosowaniem. Niejako przy okazji zwracać się będzie uwagę na problemy metodologiczne, dotyczące wszystkich metod badawczych w naukach społecznych.

Zajęcia zaczynają się od krótkiego przeglądu problemów metodologicznych, dotyczących wszystkich metod badawczych w naukach społecznych, oraz od ogólnej charakterystyki metod jakościowych. Przegląd niesondażowych metod badawczych rozpoczyna się od metod korzystających z danych zastanych: dokumentów i statystyk urzędowych oraz analizy treści. Następnie mowa będzie o obserwacji i badaniach przypadków (case study). Z kolei zaprezentowana zostanie “metoda” biograficzna oraz rozmaite strategie przeprowadzania wywiadów. Przegląd kończy się metodami, w których badacz odgrywa rolę bardziej aktywną - interwencją socjologiczną i eksperymentem.

Tematy zajęć i lista lektur zamieszczona jest niżej (II).

Ad (b) Praca w trakcie zajęć jest po części indywidualna (czytanie lektur, część prac badawczych - można indywidualnie napisać raport badawczy) po części grupowa (część prac badawczych - można napisać raport w dwie, trzy osoby).

Aby możliwe było zrealizowanie programu i zaliczenie zajęć w terminie dotrzymane muszą być następujące terminy:

23 marzec - gotowy schemat badawczy;

23 marzec - 11 maj to okres przeznaczony na zbieranie danych.

Raporty badawcze oddane przed 22 czerwca ocenione zostaną przed końcem letniej sesji egzaminacyjnej czyli do 30 czerwca. Po tym terminie raporty można będzie oddawać, ale nie mogę określić, kiedy zostaną przeczytane i ocenione.

Podstawą zaliczenia ćwiczeń jest:

→ aktywny udział w zajęciach,

→ zdanie kolokwium z literatury (które odbędzie się 8 czerwca) oraz

→ przeprowadzenie badania (od opracowania koncepcji, poprzez realizację badania - zebranie danych - aż po napisanie raportu).

Metody badań niesondażowych zalicza się na stopień, który stanowi 35% oceny, na którą ponadto składa się ocena z metod badań sondażowych (w 35%) oraz ocena z analizy i interpretacji danych (w 30%).

II. Tematy zajęć i lista lektur

1. Proces badawczy - schmat ogólny. Badania ilościowe i jakościowe (2 marzec)

•Babbie E., Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2003 [dalej: Babbie], rozdz. 4, s. 109-138.

•Miles M. B., A.M.Huberman, Analiza danych jakościowych. Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie 2000, Wprowadzenie, s. 1-13 (pkt. A-F).

Do zreferowania:

•Sułek A., Polska socjologia ankietowa wobec nowych doświadczeń. W: Sułek A., W terenie, w archiwum i w laboratorium. W-wa: Instytut Socjologii UW 1990, s. 15-38.

2-3. Proces badawczy - konceptualizacja i operacjonalizacja.

Dane zastane: wykorzystanie danych urzędowych (9-16 marzec)

•Babbie, rozdz. 5, Konceptualizacja, s. 144-151 oraz pkt Kilka przykładów, s. 161-162

•Sułek A., Socjolog wobec danych urzędowych. “Kultura i społeczeństwo” [dalej: KiS] 1986 nr 1

•Putnam R., Demokracja w działaniu. Kraków: Znak 1993, fragmenty: (a) o analizie dokumentów i danych urzędowych, s. 97-125 oraz (b) o statystykach wspólnoty obywatelskiej, s. 139-151, 163-166.

Do zreferowania:

•Sułek A., PZPR: od mobilizacji do niereprezentacji. “Krytyka” 1990 nr 32/33, s. 51-61.

•Żukowski T., Mapa wyborcza Polski. W: Grabowska M., I. Krzemiński (red.), Bitwa o Belweder, W-wa: Myśl 1991.

•Przeworski A. et al., Co decyduje o trwałości demokracji. “Civitas” 1998 nr 2, s. 9-37.

3. Proces badawczy - pisanie raportu. Prezentacja projektów badawczych. (16 marzec)

•Babbie, Załącznik C: Raport z badań, s. 563-569 lub

•Nachmias Ch. F., D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo 2001, Dodatek b: Zasady pisania raportu z badań, s. 568-578.

3-4. Dane zastane: analiza treści (16-23 marzec)

•Mayntz R., K. Holm, P. Hubner, Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej. W-wa: PWN 1985, Rozdział ósmy. Analiza treści, zwłaszcza s. 192-205.

•Yakobson S., H. D. Laswell, Hasła pierwszomajowe w Rosji. Maszynopis (zwłaszcza s. 78-97).

Do zreferowania:

• Bukowska X., M. Cześnik, Analiza treści programow wyborczych polskich partii politycznych 1991-2001. W: Markowski R. (red.), System partyjny i zachowania wyborcze. Dekada polskich doświadczeń. Warszawa: ISPPAN, Fundacja im. Friedricha Eberta 2002, s. 267-287

•Trutkowski C., Analiza treści wspomagana komputerowo. Badanie społecznych reprezentacji polityki. “ASK” 1999 nr 8, s. 113-133.

5. Omówienie badań własnych: od pomysłu do projektu badawczego (30 marzec)

6-7. Obserwacja i studium przypadku (6 kwiecień - Wielkanoc - 27 kwiecień)

•Patton Q. Obserwacja - metoda badań terenowych. W: L. Korporowicz (red.), Ewaluacja w edukacji. W-wa: Oficyna Naukowa 1997 [dalej: Ewaluacja], s. 201-224.

•Flyvbjerg B., Pięć mitów o badaniach typu studium przypadku. „Studia Socjologiczne” [dalej: SS] 2005, 2 (177)

Do zreferowania:

•Moczydłowski P., O sposobach wglądu w sekrety stosunków międzyludzkich. KiS 1990 nr 1.

•Kamiński M., Subkultura aresztów śledczych. SS 1993 nr 3-4.

•Barker E., Bramini nie jedzą grzybów. Obserwacja uczestnicząca i nowe ruchy religijne. Maszynopis.

7-8. Wywiad (27 kwiecień - 4 maj)

•Rubin H. J., I. S. Rubin, Jak zmierzać do celu nie wiążąc sobie rąk. Projektowanie wywiadów jakościowych. W: Ewaluacja, s. 163-200.

•Grzegołowska-Klarkowska H., T. Szustrowa, Technika prowadzenia wywiadu. W: Szustrowa T. (red.), Swobodne techniki diagnostyczne. W-wa: Wyd. UW 1987, s. 46-72.

•Dukaczewska-Nałęcz A., Zogniskowane wywiady grupowe - jakościowa technika badawcza. W: Domański H., K. Lutyńska, W. A. Rostocki, Spojrzenie na metodę. W-wa: IFIS 1999, s. 149-160.

Do zreferowania:

•Jasiewicz-Betkiewicz A., Ścigać i karać czy przebaczyć i zapomnieć? W: Korzenie, s. 117-138.

8-9. Wywiad autobiograficzny i analiza materiałów autobiograficznych (4-11 maj)

•Helling I. K., Metoda badań biograficznych. W: Włodarek J., M. Ziółkowski, Metoda biograficzna w socjologii, PWN 1990 [dalej: Włodarek], s. 12-37.

•Rokuszewska-Pawełek A., Miejsce biografii w socjologii interpretatywnej. Program socjologii biografistycznej Fritza Schützego. “ASK” 1996 nr 1, s. 37-54.

•Zawadzki B., P. Lazarsfeld, Psychologiczne konsekwencje bezrobocia. KiS nr 2, 1993.

Do zreferowania:

•Hoffman-Riem Ch., Podtrzymywanie zagrożonej normalności w przypadku adopcji: kształtowanie kontekstu świadomościowego. W: Włodarek, s. 267-282.

•Bauman J., Zima o poranku. Kraków: Znak 1989, rozdz. 1., s. 7-28.

10. Omówienie badań własnych (18 maj)

11. Interwencja socjologiczna (25 maj)

•Touraine A., Solidarność. Analiza ruchu społecznego. Wydawnictwo Europa 1989. Rozdz. 2, s. 38-63.

•Kuczyński P., Interwencja socjologiczna a la Touraine. SS 1986 nr 3 lub

•Matuchniak-Krasuska A., Interwenja socjologiczna A. Touraine'a. Uwagi uczestnika. SS 1995 nr 3-4.

12-13. Badania eksperymentalne oraz badania ewaluacyjne (25 maj - 1 czerwiec)

•Sułek A., Schematy eksperymantalne w badaniach społecznych. W: Sułek A. (red.), Logika analizy socjologicznej. W-wa: Wydawnictwa UW 1979, s. 101-125.

•Milgram S., Dwuznaczne alibi (eksperymentalne badanie posłuszeństważ. Tamże, s. 136-145.

•Bauman Z., Etyka posłuszeństwa (czytając Milgrama). W: Z. Bauman, Nowoczesność i zagłada, Masada 1992, s. 213-235.

Do zreferowania:

•Ash S. E., Nacisk grupy na modyfikacje i wypaczenia sądów. W: A. Malewski (red.), Zagadnienia psychologii społecznej. W-wa: PWN 1962, s. 175-189.

•Shabad G. & K. M. Słomczyński, Czy szkoła może nauczyć wspierać demokrację i gospodarkę rynkową? Przypadek Polski po komuniźmie. Maszynopis.

14. Kolokwium z literatury (8 czerwiec)

*

Powielone komplety materiałów do zajęć - bez fragmentów podręczników - wyłożone są w Czytelni.

Polecam - choć nie będziemy ich “przerabiać” na zajęciach - inne podręczniki, np.:

•Hammersley M., Atkinson P., Metody badań terenowych. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo 2000,

•Mayntz R., K. Holm, P. Hubner, Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej. W-wa: PWN 1985,

•Nachmias Ch. F., D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo 2001,

•Nowak S. (red.), Metody Badań Socjologicznych. Warszawa: PWN 1965.

Mirosława Grabowska Metody badań niesondażowych

4

---