5.8. Zdania podrzędnie złożone podmiotowe, orzecznikowe i dopełnieniowe

Treść

1. Zdanie podrzędne podmiotowe

Zdanie podmiotowe zastępuje podmiot zdania nadrzędnego. Odpowiada na pytania podmiotu: kto? co? W zdaniu Martwi mnie wyjazd Joanny rzeczownik wyjazd jest podmiotem. Tę samą treść możemy wyrazić zdaniem podrzędnym podmiotowym : Martwi mnie, że Joanna wyjeżdża. ( pytamy się o zdanie podrzędne Co mnie martwi?)

2. Zdanie podrzędne orzecznikowe

Zdanie podrzędne orzecznikowe pełni funkcję orzecznika i odpowiada na pytania orzecznika: jaki jest? kim jest? czym jest?, np. Andrzej jest taki, że wszyscy koledzy go lubią.

( Jaki jest Andrzej? )

3. Zdanie podrzędne dopełnieniowe

Zdanie podrzędne dopełnieniowe pełni funkcję dopełnienia i odpowiada na pytania przypadków oprócz mianownika. Pytamy się jak powyżej zdaniem nadrzędnym o podrzędne, np.: Nie spodziewałam się, że spóźnisz się na nasze spotkanie. ( Pytamy się o zdanie podrzędne Czego się nie spodziewałam? )

Zapamiętaj:

Zdanie podrzędne podmiotowe zastępuje podmiot, odpowiada na pytania mianownika.

Zdanie podrzędne orzecznikowe zastępuje orzecznik, odpowiada na pytania kim jest?, czym jest?, jaki jest?.

Zdanie podrzędne dopełnieniowe zastępuje dopełnienie, odpowiada na pytania przypadków oprócz mianownika.

Zdania podrzędne z nadrzędnymi łączymy za pomocą spójników podrzędnych lub zaimków.

Przykład

Określ rodzaj zdań podrzędnych

Nie wiadomo, czy wszystko pójdzie zgodnie z planem.

Wasze pomysły są takie, że chce mi się płakać.

Ona jest kimś, kto może to zmienić.

Nie wiedziałem, że już wróciłaś.

Każdy, kto przeczytał tę książkę, był nią zachwycony.

Nie upieraj się przy tym, czemu nie sprostasz.

Rozwiązanie:

Nie wiadomo, czy wszystko pójdzie zgodnie z planem. podmiotowe

Wasze pomysły są takie, że chce mi się płakać. orzecznikowe

Ona jest kimś,kto może to zmienić. orzecznikowe

Nie wiedziałem, że już wróciłaś. dopełnieniowe

Każdy, kto przeczytał tę książkę,był nią zachwycony. podmiotowe

Nie upieraj się przy tym, czemu nie sprostasz. dopełnieniowe

Ćwiczenia

1. Rozwiąż test.

1. Które z poniższych zdań jest zdaniem złożonym z podrzędnym orzecznikowym?

1. Nie spodziewałem się, że nie przyjedziesz.

2. Ten obraz jest taki, jak go sobie wyobrażałem.

3. Zgubiłem rękawiczki, więc kupiłem sobie nowe.

4. Wszyscy mówili o tym, co wydarzyło się na dyskotece.

2. Cieszy mnie, że III B wygrała mecz. Jest to zdanie:

1. złożone podrzędnie orzecznikowe,

2. złożone podrzędnie dopełnieniowe,

3. złożone podrzędnie podmiotowe,

4. złożone współrzędnie łączne.

3. W którym punkcie znalazły się tylko zdania złożone z podrzędnym dopełnieniowym?

1. Jesteś taka, jaka byłaś dawniej. Zły to ptak, co własne gniazdo kala. Oglądał film i jadł ciasteczka.

2. Wczoraj wieczorem padał deszcz. Usłyszał śpiew, więc wyjrzał przez okno. Pojechaliśmy do parku, żeby zobaczyć wiewiórki.

3. Prosiłem Marka, żeby mi pomógł. Zosia powiedziała koleżankom, że idzie do teatru. Wierzę temu, kto dotrzymuje słowa.

4. Kto ma szczęście, ten cało wyjdzie z opresji. Ja wiem swoje, ty wiesz swoje. Zapomniałem o odrobieniu lekcji.

4. W jaki sposób mogą łączyć się ze sobą zdania składowe w zdaniu złożonym?

1. Za pomocą spójnika lub partykuły.

2. Za pomocą spójnika lub wykrzyknika

3. Za pomocą spójnika lub przyimka.

4. Za pomocą spójnika lub zaimka.

5. Które z poniższych zdań jest zdaniem złożonym z podrzędnym podmiotowym?

1. Prosiłem Krzyśka, żeby mi pomógł.

2. Niech wstanie ten, kto to zrobił.

3. Zapomniałeś wczoraj o ważnym spotkaniu.

4. Odrobiłem lekcje, więc idę do kina.

6. Które z poniższych zdań jest nieprawdziwe?

1. Zdania złożone podrzędnie dopełnieniowe odpowiadają na pytania przypadków.

2. W zdaniach złożonych podrzędnie zdanie określające jest ważniejsze.

3. Zdania złożone podrzędnie podmiotowe odpowiadają na pytania: kto? co?

4. W zdaniach złożonych podrzędnie zdanie określane jest ważniejsze.

2. Postaw przecinki. Podkreśl zdania podrzędne dopełnieniowe.

O roztargnionym Amperze.

Każdemu kto choć raz wkręcał korki znane jest nazwisko słynnego francuskiego fizyka Ampere'a. Potomni nazwali jego imieniem jednostkę natężenia prądu. O tym że Ampere był człowiekiem bardzo roztargnionym wiedzieli wszyscy mu współcześni. Często nie zwracał uwagi na to co się wokół niego dzieje. Kiedyś przyszedł do Instytutu Francuskiego na odczyt. Od razu zauważył że ktoś zajął jego stałe miejsce. Niezbyt uprzejmie poprosił nieznajomego aby się przesiadł. Intruz bardzo się zdziwił jednak spełnił jego prośbę. Człowiekiem który został tak bezceremonialnie potraktowany przez Ampere'a był sam Napoleon.

1. Przekształć podane zdania pojedyncze w zdania złożone z podrzędnym dopełnieniowym.

Poprosiłem gości o przybycie w strojach z lat siedemdziesiątych.

Po powrocie z obozu archeologicznego opowiedziałem o swoich odkryciach.

Chętnych do wzięcia udziału w przedstawieniu proszę o ustawienie się przed salą prób.

2. W podanych zdaniach złożonych z podrzędnym podmiotowym podkreśl zdania podrzędne, zapisz pytania.

To, że słońce wstaje o świcie, podoba mi się nad życie.

Największe szanse ci mają, co sami o siebie dbają.

Kto ma niemiłego sąsiada, często w zły humor wpada.

Komu się marzą dalekie kraje, niech się z globusem od dziś nie rozstaje.

3. Podkreśl orzeczenia w zdaniach nadrzędnych . W każdej parze zaznacz zdanie złożone z podrzędnym orzecznikowym.

Wiatr był taki, że zapierało dech w piersiach.

Wiał taki wiatr, że zapierało dech w piersiach.

On jest człowiekiem, który może ci pomóc.

On jest kimś, kto może ci pomóc.

Miałam tyle zajęć, że nie zdążyłam tego wysłać.

Po kilku minutach mgła stała się taka, że nic nie było widać.

Klucz

1. Rozwiązanie testu.

1B, 2C, 3C, 4D, 5B, 6B

2. Postaw przecinki. Podkreśl zdania podrzędne dopełnieniowe.

O roztargnionym Amperze.

Każdemu, kto choć raz wkręcał korki, znane jest nazwisko słynnego francuskiego fizyka Ampere'a. Potomni nazwali jego imieniem jednostkę natężenia prądu. O tym, że Ampere był człowiekiem bardzo roztargnionym, wiedzieli wszyscy mu współcześni. Często nie zwracał uwagi na to, co się wokół niego dzieje. Kiedyś przyszedł do Instytutu Francuskiego na odczyt. Od razu zauważył, że ktoś zajął jego stałe miejsce. Niezbyt uprzejmie poprosił nieznajomego, aby się przesiadł. Intruz bardzo się zdziwił, jednak spełnił jego prośbę. Człowiekiem, który został tak bezceremonialnie potraktowany przez Ampere'a, był sam Napoleon.

3. Przekształć podane zdania pojedyncze w zdania złożone z podrzędnym dopełnieniowym.

Poprosiłem gości, żeby przybyli w strojach z lat siedemdziesiątych.

Kiedy wróciłem z obozu archeologicznego, opowiedziałem o swoich odkryciach.

Chętnych do wzięcia udziału w przedstawieniu proszę, żeby ustawili się przed salą prób.

4. W podanych zdaniach złożonych z podrzędnym podmiotowym podkreśl zdania podrzędne, zapisz pytania.

To, że słońce wstaje o świcie, podoba mi się nad życie. (Co podoba mi się nad życie?)

Największe szanse ci mają, co sami o siebie dbają. ( Kto ma największe szanse?)

Kto ma niemiłego sąsiada, często w zły humor wpada. ( Kto często w zły humor wpada?)

Komu się marzą dalekie kraje, niech się z globusem od dziś nie rozstaje. ( Kto niech się z globusem nie rozstaje?)

5. Podkreśl orzeczenia w zdaniach nadrzędnych . W każdej parze zaznacz zdanie złożone z podrzędnym orzecznikowym.

Wiatr był taki, że zapierało dech w piersiach.

Wiał taki wiatr, że zapierało dech w piersiach.

On jest człowiekiem, który może ci pomóc.

On jest kimś, kto może ci pomóc.

Miałam tyle zajęć, że nie zdążyłam tego wysłać.

Po kilku minutach mgła stała się taka, że nic nie było widać.

---