WYKŁAD 5, 29.03.2006

c.d. Krasnorosty

- są formy pasożytnicze - rosną na innych roślinach. Np. Polysiphonia

- są też epifityczne (rosną na innych roślinach nie robiąc im krzywdy). Epifityczność - krok do pasożytnictwa.

- niektóre stały się endopasożytami (endofity) i myślano, że to grzyby.

- rola: uprawa krasnorostów np. Porphyra - pożywienie dla ludzi; plantacje agarofitów, wytwarzanie agar-agar

- jest ich ok. 5000 gat.; grupa ta jest spójna taksonomicznie

- są też jednokomórkowe, kokalne krasnorosty

- jedna z najstarszych grup eukariontów, znane na pewno od w prekambru

- niektórzy uważają, że powstały niedługo po cyjanobakteriach (2-2,5 mld lat temu)

- cyjanobakterie i krasnorosty mają różne związki, są podobne. Prawdopodobne jest, że żyły w podobnym środowisku. Okazało się, że to analogia.

- istnieje ich podobieństwo z workowcami i wydaje się, że to podobieństwo to już homologia. Jest hipoteza, że workowce powstały z krasnorostów.

Gr. CHLOROPHYTA - ZIELENICE:

Właściwości:

• chlorofile „a” i „b”;

• skrobia jako materiał zapasowy;

• celuloza i hemicelulozy w ścianach komórkowych;

• dwie równe wici bez rzęsek (izodynamiczne, izomorficzne)

• bardzo zróżnicowane morfologicznie

• z nich powstały rośliny wyższe

• ok. 10 000 gat.

• grupa niejednorodna, dużo wyjątków (u form wegetatywnych występują wszystkie formy morfologii z wyjątkiem ameboidalnego)

System:

podgromady: Prasinophytae - prasinofity

Tetraphytae - zielenice właściwe

Charophytae - ramienice

Rudophytae - rudofity

Prasinophytae - prasinofity

- brak celulozy

- jednokomórkowe

- nierówne wici (jako wyjątek u zielenic)

- rzęski o swoistej budowie

- proste plastydy bez gran (bardzo stara grupa)

- organiczne łuseczki pokrywają kom i wici

- np.: Pterosperma, Pyramimonas, Nephroselmis (ma gwiazdkowate łuseczki)

- często mają 4 wici zamiast 2

- wydaje się, że mają niezbyt wielką rolę w przyrodzie, ale są też słabo poznane.

Tetraphytae - zielenice właściwe

• Volvocales

- bez ściany komórkowej

- w postaci prawie wyłącznie monad (czasem krótko w formie kapsalnej)

- tworzą czasem kolonie lub cenobia

- w większości autotrofy, czasem przekształcone w heterotrofy

- postać wegetatywna - haplonty

- izogamia, anizogamia, rzadko oogamia (Volvox)

- mitotyczny podział komórki, zoospory, czasem kolonie potomne

- czasem tracą wici

- np. Volvox

• Tetrasporales

- przynajmniej okresowo brak wici

- kapsalne

- jednokomórkowe lub cenobia

- niektóre mają plamkę oczną, aparat bazalny, wodniczki tętniące i tworzą wici, gdy są odpowiednie warunki

- mogą tworzyć zakwity, inne żyją w glebach, wydmach, piaskach

- są formy przetrwalne

• Chlorococcales

- kokalne

- 1-kom lub cenobia

- ściana kom z celulozy + prawie zawsze hemiceluloza

- są liczne ok. 2000gat

- powszechnie występują w różnych siedliskach

- niektóre występują jako zooksantelle

- jako partnerzy grzybów w porostach

- np. Chlorella, Pediastrum

- niektóre kolonie starzejąc się stają się wielojądrowe - powstają komórczaki, stają się syfonalne (np. Hydrodictyon)

- są cenobia, często bardzo trwałe, przypominające formy wielokomórkowe, nitkowate. Są też mniej trwale połączone np. Scenedesmus

- Hydrodictyon - tworzy sieć wodną (duże rozmiary), rozmnaża się izogamicznie. Wegetatywnie dzieli się na ok. 40 000 fragmentów zamieniających się w zoospory. Ma duże kom, które są 1-jądrowe, potem stają się wielojądrowe, syfonalne.

• Bryopsidales

- syfonalne, syfonokladalne

- jedno- i wielokomórkowe

- kaloza w ścianie kom i brak celulozy

- najczęściej duże zielenice; pojedyncza komórka o ogromnych rozmiarach

- np. Acetabularia (jednokomórkowy glon z dużym „parasolem”, dorosłe są syfonalne) - wykorzystywane do badań gentycznych

- Caulerpa sp.: rozgałęziony, ale to ciągle jeden komórczak - największy znany

- niektóre inkrustują ścianę CaCO3

• Ulotrichales

- druga linia rozwojowa od Chlorococcales

- nitkowate, proste, nierozgałęzione, na ogół identyczne kom (inna tylko kom szczytowa- rola merystemu oraz kom bazalna -zakotwicza w podłożu)

- rzadko 1-kom

- na ogół osiadłe

- każda kom może stać się zarodnią lub gametangium (prosta budowa)

- izomorficzna przemiana pokoleń (głównie izogamia, rzadko anizogamia i oogamia)

- czasem heterosporia: są 2 zarodnie: jedne wytwarzają mikrospory, inne makrospory - co przekłada się na tworzenie nici żeńskich i męskich

- głównie w słodkich wodach

- np. Ulotrix sp.

• Ulvales

- plechy plektenchymatyczne (rzadko parenchymatyczne)

- Izo- lub heteromorficzna przemiana pokoleń

- głównie słodkowodne, rzadko słone

- np. rodzaj Ulva („sałata morska”)

Podgr. CHAROPHYTAE - ramienice

- plechowate

- plechy często inkrustowane CaCO3

- pęd podzielony na węzły i międzywęźla oraz jest okorowanie (z każdego węzła wystają okorowania do góry i w dół)

- kiedyś były zaliczane do skrzypów

- starsze kom są wielojądrowe

- oogamia

- lęgnie okorowane (charakterystyczne, z 5 nici, tworzy koronkę zamykającą lęgnie, potem tworzy otworek)

- specyficzne plemniostany

- plemniki pokryte organicznymi łuseczkami (podobne do prasynofitów, ale to nie jest wspólne z nimi !), są wielowiciowe i chemotaktyczne.

- zygota przekształca się w oosporę (przetrwana i zwapniała)

- zygota kiełkuje w nitkowaty, wielokom. splątek (jak u mszaków, więc niektórzy uważają, że ramienice dały początek wyższym roślinom)

- swoisty barwnik gamma-karoten (jest tylko u ramienic)

- tworzą rozmnóżki (wielokom.)

- kom okorowania u współczesnych są prawoskrętne (lewoskrętne- wymarły)

- plemniostany są otoczone tarczkami

- ok. 200 gat., wszystkie w jednej rodzinie, 6 rodzajów

- kiedyś było ich bardzo dużo

- np. Chara, Nitella (nie zwapniałe)

- wody słodkie i słonawe

Podgr. RUDOPHYTAE

- 1-kom lub nitkowate

- najczęściej nie ma wici

- lęgni, plemni brak lub są w formie pojedynczych komórek

- kom posiadają często szczeciny

- występuje koniugacja nagich protoplastów

- mała różnorodność morfologiczna

- na ogół nierozgałęzione

• Eophyceae - edogoniowce

- plemniki i zoospory z bezbarwnym przednim biegunem otoczonym wieńcem wici (plemnik dużo mniejszy)

- wytwarzanie androspor i „samczyków karłowatych”

- androspora to jakby plemnik, wytwarzany w plemni, nie jest zdolny do zapłodnienia kom jajowej, krąży biedka koło niej i nic nie może zrobić ;) dopiero potem tworzy tego „samczyka karłowatego”, mogącego wytworzyć plemniki zdolne do zapłodnienia.

- wytwarzanie „kołnierzyków” - takie paseczki, pozostałość po podziale kom, które dzięki temu można policzyć.

- nitki nierozgałęzione; często tworzą szczeciny, długie i krótkie.

• Chaetophyceae (zieliwowce)

- nici rozgałęzione, zróżnicowane funkcjonalnie

- plechy heterotrychalne lub pseudoparenchymatyczne (wtórnie zrośnięte nici)

- lęgnie z wydłużonym wyrostkiem (włostek) do przyjmowania plemników (klasycznie uwicione)

- oospora otoczona płonnymi nićmi (okorowana)

- dużo gat. lądowych

- np. Coleochaete sp. - plecha pseudoparenchymatyczna

- występują gatunki aerofityczne (na korze drzew, glebie)

- Trentepohlia sp. - stanowi ok 20% glonów występujących u porostów (przy okazji, na egzamin: chodzą słuchy, że o ile nie jest się obkutym z porostów, to lepiej do nich nie nawiązywać, to są chyba ulubione organizmy Fałtynowicza)

• Conjugatophyceae - sprzężnice

• 1-kom lub tworzą cenobia

• zupełny brak wielokomórkowych

• brak form wiciowych

• koniugacja (połączenie nagich protoplastów)

• nie wytwarzają: zoospor, plemników, monad

• ściana kom z celulozy i pektyn, często dwudzielna (dwuwarstwowa)

• zwykle obecne pory w ścianach

• często b. duża liczba chromosomów, do 592 jako 1n

• występuje oospora

• w jądrze przynajmniej 1 jąderko (nie zanika podczas podziału, też się dzieli)

• podział: w komórce zakłada się przegroda od zew do środka i przecina kom na 2 pół-komórki, każda z nich dobudowuje sobie drugą część.

• np. rodzaj Micrasterias sp.

• wytwarzają się mostki miedzy 2 kom nici - przez nie plazma przepływa z 1 kom do drugiej np. koniugacja Spirogyra. Efekt: zygota przekształcająca się często w oosporę. Czasem też oba protoplasty wydostają się ze ściany i spotykają gdzieś w wodzie.

• niektóre sprzężnice mogą rozwijać się partenogenetycznie - protoplast zmniejsza swoją objętość, otacza się ścianą i staje się oosporą.

• potrafią otoczyć się grubą ścianą bez zmiany objętości

• b. duża grupa

• część z nich lubi wody dystroficzne (tzn. z dużą ilością humusu)

Tendencje ewolucyjne u zielenic (w 3 zakresach):

FORMA SPOSÓB ROZMNAŻANIA SPECJALIZACJA KOM

1- kom izogamia każda kom może stać się

gametangium lub zarodnią

cenobia anizogamia

tylko wyspecjalizowane

kolonie oogamia kom mogą stać się gametangium lub zarodnią

wielokomórkowe przem. pokoleń izomorf.

specjalizacja morfolog. i fizjol. przem. pokoleń heteromorf.

1

Botanika - Wykład 5

---