KORZENIE ROŚLIN NASIENNYCH

KORZEŃ - jest organem, który podczas kiełkowania nasienia rozwija się pierwszy. Swoje liczne działania pełni dzięki licznym rozgałęzieniom rozchodzącym się w glebie.

KORZEŃ GŁÓWNY rośnie na przedłużeniu pędu rośliny, wydłuża się pionowo i zagłębia w ziemię. Gdy korzeń główny osiągnie odpowiednią długość i grubość, wyrastają

KORZENIE BOCZNE, rozrastające się poziomo lub ukośnie w glebie. Od korzeni bocznych kolejno odrastają ODGAŁĘZIENIA dalszych rzędów.

Rozrastające się w glebie korzenie tworzą SYSTEM KORZENIOWY. Rozróżnia się 2 podstawowe typy systemu korzeniowego:

- palowy - tworzy silnie rozbudowany korzeń główny, rosnący pionowo i mający wiele, znacznie mniejszych korzeni bocznych (sosna, marchew...)

- wiązkowy - składa się z licznych, prawie jednakowych, cienkich korzeni; BRAK jest korzenia głównego, który wcześnie zanika, a jego miejsce zajmuje PĘK korzeni bocznych i przybyszowych (trawy, rośliny jednoliściennych)

- korzenie wielu roślin (sosny, dębu) współżyją z niektórymi grzybami; współżycie to nazywamy mikoryzą. Korzenie roślin motylkowych współżyją z bakteriami asymilującymi azot atmosferyczny.

Całkowita powierzchnia systemu korzeniowego na ogół przewyższa powierzchnię nadziemnej części rośliny.

Układ systemu korzeniowego i jego zasięg w glebie zależą od warunków środowiska życia rośliny:

- na glebach PIASZCZYSTYCH, o głęboko zalegającej wodzie gruntowej, rośliny wytwarzają korzenie głębokie, wrastające w podłoże

- na glebach dostatecznie wilgotnych mają korzenie rozbudowane wszerz, położone poziomo i płytko.

Korzeń roślin nasiennych wydłuża się dzięki intensywnie dzielącym się KOMÓRKOM TKANKI TWÓRCZEJ (merystematycznej) wierzchołka wzrostu korzenia. Taki typ wzrostu, polegający na wydłużeniu się jedynie części szczytowej w wyniku działania merystemu wierzchołkowego, nosi nazwę WZROSTU WIERZCHOŁKOWEGO. (STREFA PODZIAŁOWA)

Wzrost korzenia jest powodowany działalnością tkanki twórczej zlokalizowanej w szczytowej jego części. Tkankę twórczą osłania czapeczka zbudowana z komórek miękiszowych sukcesywnie złuszczających się. Jej zadaniem jest zapobieganie urazom mechanicznym tkanki twórczej podczas przesuwania się korzenie w glebie. W wyniku podziałów komórek marystemu wierzchołkowego powstają wszystkie tkanki korzenia.

Część korzenia zawierające zgrupowanie komórek twórczych nasi nazwę stożka wzrostu. Powyżej niego znajduje się STREFA WYDŁUŻANIA, nazywana inaczej strefą wzrostu utworzoną przez niezróżnicowane, szybko rosnące komórki, a dalej STREFA RÓŻNICOWANIA SIĘ KOMÓREK, odpowiadająca strefie włośnikowej. W obrębie tej strefy zachodzą procesy różnicowania się komórek, polegający na zmianach ich struktury w wyniku specjalizowania się do pełnienia określonych funkcji.

Za strefą wzrostu znajduję się kilkucentymetrowa STREFA DOJRZEWANIA KOMÓREK, zwana inaczej strefą WŁOŚNIKOWĄ. Tu następuje zróżnicowanie się komórek w tkanki stałe. Ta strefa pełni GŁÓWNE FUNKCJE KORZENIA, dzięki włośnikom.

Z peryferycznie położonych komórek w strefie różnicowania się korzenia powstaje tkanka okrywająca - SKÓRKA, zwana tu rozodermą. Stanowi ją jedna warstwa cienkościennych komórek, ściśle do siebie przylegających, zawierających żywy protoplast. Ich celulozowe ściany tworzą charakterystyczne uwypuklenia, zwane WŁOŚNIKAMI, za pomocą których pobierana jest z gleby woda z solami mineralnymi.

Pod tkanką okrywającą znajduje się tkanka miękiszowa, którą tworzą cienkościenne, żywe komórki tworzące luźne układy, wskutek czego powstają liczne przestwory międzykomórkowe ułatwiające wymianę gazową.

Obszar ten w korzeniu nosi nazwę kory pierwotnej. Najbardziej wewnętrzna warstwa kory pierwotnej, nosząca nazwę śródskórni (endodermy) zbudowana jest z drobnych komórek, których ściany sukcesywnie ulegają lignifikacji, a same komórki są martwe. Pośród nich, w ściśle określonych miejscach, położone są komórki pozbawione zgrubień skorkowaciałych i zdrewniałych (tzw. komórki przepustowe), którymi woda pobierana przez włośniki dostaje się do centralnej części korzenia.

Centralną część korzenia stanowi walec osiowy, którego pierwsza warstwa zachowuje charakter twórczy i nosi nazwę okolnicy (perycyklu). Warstwa ta daje początek korzeniom bocznym. Pozostałą część walca osiowego wypełnia tkanka miękiszowa, wśród której znajdują się zespoły komórek o charakterystycznej budowie, spełniające funkcje 4przewodzenia wody i asymilatorów. Zespoły tych komórek to wiązki przewodzące. W korzeniu wiązki sitowe (floem) i naczyniowe (ksylem) tworzą NIEZALEŻNE pasma, przy czym leżą one w stosunku do siebie na przemian, tworząc układ naprzemianległy promienisty.

FUNKCJE

- zaopatrywanie rośliny w wodę

- rozpuszczanie w niej sole mineralne czerpane z gleby

- przytwierdzanie rośliny do podłoża

- utrzymanie rośliny w pozycji pionowej

- starsze partie korzeni pełnią funkcje magazynów związków zapasowych

- niektórym roślinom korzenie służą do wegetatywnego rozmnażania

- korzenie oddechowe

- korzenie chłonące wodę i parę wodną z powietrza

- u niektórych roślin pełni jeszcze inne dodatkowe funkcje, np.: u burak, marchwi lub dalii jest organem spichrzowym, w którym roślina gromadzi substancje zapasowe

- korzeń pewnych storczyków mających bardzo silnie zredukowane liście spełnia rolę organu asymilacyjnego

- u lian bywa on organem czepnym

- korzenie kurczliwe, spotykane, np.: u lilii, mają zdolność- kurczenia się, wskutek czego mogą wciągać- roślinę głębiej w glebę

Budowa i rola łodygi.

Łodyga to część wegetatywna pędu na której osadzone są liście. Utrzymuje ona roślinę w pozycji pionowej, a także odpowiednio liście, kwiaty, owoce. Jest łącznikiem pomiędzy korzeniami i liśćmi. Wytwarza substancje pokarmowe, transportuje je i magazynuje, a także przewodzi oczywiście wodę. Rozróżniamy dwa rodzaje łodyg, a mianowicie:

- łodygi zielne - są nietrwałe, obumierają pod koniec sezonu wegetacyjnego, występują u roślin jednorocznych (słonecznik, rumianek), dwuletnich (marchew) i wieloletnich czyli bylin (cebule, bulwy)

- łodygi zdrewniałe - są trwałe, charakterystyczne dla wieloletnich form drzewiastych (wiśnia), krzewów (porzeczka) i krzewinek (wrzos)

Łodyga podobnie jak korzeń ulega przyrostowi na grubość. Istnieje jednak pewna grupa roślin nasiennych, a mianowicie rośliny jednoliścienne, u których zjawisko to nie występuje (wyjątkiem są tu palmy) np. trawy, turzyce, liliowate. Aby przyrost był możliwy roślina musi zawierać kambium śródwiązkowe ( z czego wniosek, że trawy, turzyce i liliowate go nie zawierają). O wiązce przewodzącej zawierającej kambium mówimy, że jest - otwarta, zaś wiązka pozbawiona kambium - zamknięta (dla przyrostu na grubość). Łodygi rośliny jednoliściennej jak i dwuliściennej są podobne i zawierają: skórkę, część sitową wiązki, część naczyniową wiązki oraz miękisz. Tu podobieństwa się kończą, gdyż łodyga rośliny dwuliściennej zawiera jeszcze miazgę czyli wspomniane wcześniej kambium.

Łodyga ulega też pewnym modyfikacjom i spełnia wówczas różne funkcje:

- spichrzową (bulwa ziemniaka)

- gromadzącą wodę (kaktus)

- asymilacyjną (kaktus)

- czepną (wąsy u winorośli)

- może służyć też do rozmnażania wegetatywnego poprzez rozłogi, kłącza, bulwy, rozmnóżki i sadzonki pędowe.

---