Budowa oraz funkcje korzenia u roślin nasiennych

1. Funkcje korzenia:

a) mechaniczna – przytwierdzanie rośliny do podłoża;
b) fizjologiczna – zaopatruje roślinę w wodę i sole mineralne.

2. Zbiór wszystkich korzeni danej rośliny nazywamy systemem korzeniowym.

Wyróżnia się systemy:
a) palowy (nagonasienne i dwuliścienne):

b) wiązkowy – brak w nim korzenia głównego. Tworzy go pęk równorzędnych

korzeni przybyszowych i odchodzących od nich korzeni bocznych. Występuje u
jednoliściennych:

3. Strefy korzenia na przekroju podłużnym:

4. Budowa pierwotna korzenia (na przekroju poprzecznym przez strefę wyrośniętą):

a) skórka = ryzoderma – nie jest pokryta kutykulą, nie posiada aparatów

szparkowych i włosków, może wytwarzać włośniki.

b) kora pierwotna:



strefa tkanki miękiszowej (przeważnie miękisz zasadniczy),



śródskórnia = endoderma – jest to najbardziej wewnętrzna warstwa kory
pierwotnej, zbudowana z jednej warstwy komórek o zgrubiałych, zdrewniałych
lub skorkowaciałych ścianach komórkowych, wyjątek stanowią KOMÓRKI
PRZEPUSTOWE położone naprzeciw drewna, które są żywe i cienkościenne;

c) walec osiowy:



okolnica = perycykl – najbardziej zewnętrzna część walca osiowego,

zbudowana z jednej lub kilku warstw komórek, ma właściwości tkanki
twórczej, dlatego daje początek korzeniom bocznym;



wiązki przewodzące (łyko pierwotne i drewno pierwotne), ułożone
naprzemianlegle, promieniście, a pomiędzy nimi leży tkanka miękiszowa
(spichrzowa) i wzmacniająca.

5. Przyrost korzenia na grubość:



Korzenie jednoliściennych zachowują budowę pierwotną do końca życia rośliny. U
nagonasiennych i wielu dwuliściennych w budowie korzenia z czasem zachodzą
zmiany związane z przyrostem na grubość (= przyrost wtórny) spowodowanym
działalnością tkanek twórczych wtórnych, w wyniku czego powstaje budowa
wtórna korzenia.



Z komórek miękiszowych położonych pod łykiem pierwotnym powstają łukowate
pasma miazgi = kambium, które się powiększają, a następnie łączą się ze sobą,
tworząc na przekroju poprzecznym zarys linii falistej, która z czasem przekształca
się w pierścień. Jej komórki dzielą się, tworząc łyko wtórne po stronie zewnętrznej
i drewno wtórne po stronie wewnętrznej.



Z pewnych odcinków okolnicy powstaje fellogen, wytwarzający po stronie
zewnętrznej warstwę korka, a po wewnętrznej fellodermę. Oddzielona od łyka
warstwą korka, kora pierwotna i skórka po pewnym czasie obumierają i odpadają.

6. Typy przekształceń korzeni (modyfikacje korzeni):



spichrzowe (bulwy korzeniowe) – pełnia funkcję organów magazynujących

substancje pokarmowe. Są grube i mięsiste, mają silnie rozrośnięty miękisz
spichrzowy w korzeniu głównym lub w korzeniach przybyszowych.
np. u dalii, jaskrów, kliwii, ziarnopłonu wiosennego.



podporowe – są to korzenie przybyszowe ukośnie wrastające w ziemię,

wyrastające z łodygi z różnych wysokości nad ziemią. Stabilizują rośliny
rosnące na grząskim podłożu – na terenach podmokłych, w deszczowych
lasach tropikalnych.
np. najczęściej u drzew i krzewów; także w dolnych węzłach wysokich roślin
zielnych: kukurydzy, niecierpka gruczołowatego.



kurczliwe – posiadają zdolność do skracania swych górnych części (poprzez

zmianę turgoru), co powoduje zagłębienie rośliny w podłożu.
np. u kokoryczy.



czepne – są to korzenie przybyszowe wyrastające z łodygi pnączy i ułatwiające

wspinanie się ku górze.
np. u bluszczu pospolitego.



powietrzne – służą do pobierania pary wodnej z atmosfery. Zwisają swobodnie

w dół. Są pokryte welamenem – tkaną wspomagającą gromadzenie wody. Po
zetknięciu z ziemią mogą pełnić funkcje podporowe, np. u figowców.
np. głównie u epifitów (porośle, roślina używająca innej rośliny jako podpory)
w dżungli tropikalnej; u storczykowatych.



oddechowe (pneumatofory) – boczne odgałęzienia korzeni podziemnych

wyrastające w górę, mają dobrze rozwinięty miękisz powietrzny (aerenchymę)
z licznymi przestworami komórkowymi tworzącymi kanały powietrzne.
Korzeń ten służy do pobierania tlenu i dwutlenku węgla do procesów
oddychania i asymilacji. Występują u roślin klimatu ciepłego rosnących na
terenach bagnistych, gdzie jest mało tlenu.
np. u cypryśnika błotnego i namorzynów.



ssawki (haustoria) – występują u roślin pasożytniczych i półpasożytniczych.

Służą do pobierania przez nie od roślin żywicielskich wody z solami
mineralnymi (np. półpasożyt jemioła), ewentualnie także asymilatów
(pasożyty: zaraza żółta, kanianka, łuskiewnik).

7. Współżycie korzeni z innymi organizmami:

a) mikoryza – jest to współżycie, czyli symbioza, korzeni lub innych organów z

grzybami. Daje to obu gatunkom wzajemne korzyści, polegające na obustronnej
wymianie substancji odżywczych (rośliny pobierają wodę i sole mineralne, a grzyb
glukozę z fotosyntezy).
np. maślak zwyczajny i sosna zwyczajna; koźlarze i brzozy; borowiki i sosny,
buki, dęby lub graby.

b) symbioza z bakteriami brodawkowymi – bakterie glebowe żyją w symbiozie z

roślinami motylkowatymi, które tworzą na swych korzeniach naroślą – brodawki
korzeniowe. Bakterie potrafią wiązać wolny azot, w który zaopatrują rośliny.
np. koniczyna, łubin, soja, fasola, groch, bób, soczewica.